Extra uitleg Thema 6 Waarneming en gedrag.

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 1

Thema 6

Waarneming en gedrag 

Wat kunnen jullie deze les doen? 

- Aantekeningen maken 

- Vragen stellen 

- De vragen beantwoorden 

- Houd je boek bij de hand. 

Leerdoelen

BS 1 & 2

• Aan het einde van de les kunnen de studenten de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigenstelsel met het zenuwstelsel beschrijven. 

• Aan het einde van de les kunnen de studenten delen van het oog herkennen en hun functie toelichten.

BS 3 

• De student kan toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld. 
• De student weet wat ethologie inhoudt, hoe je gedrag kunt bestuderen en de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten. 

Leerdoelen

BS 4

• De student kan de dynamische relatie tussen een organisme en zijn omgeving benoemen.
• De student kan het verschil benoemen tussen aangeleerd gedrag en aangeboren gedrag.
• De student kan gedrag herkennen a.d.h.v. sleutelprikkels en supranormale prikkels.

BS 5

• De student kan leerstijlen herkennen en beschrijven en de functies van de verschillende leerstijlen uitleggen. 

BS 6

• De student kan de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag uitleggen en het verband aangeven met overlevingskansen.

Basisstof 1

• Chemische receptoren
• Temperatuur receptoren 
• Pijnreceptoren 
• Lichtreceptoren 
• Gehoorreceptoren 
• Evenwichtsreceptoren 
• Tast en druk receptoren 

Impulsfrequentie

• Een prikkel voor het desbetreffende receptor heet een adequate prikken (licht -> adequate prikkel voor lichtreceptoren)

• Hoe sterker de prikkel hoe hoger de impulsfrequentie  

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier doet
2. lopen, iets pakken, lachen
3. spieren die werken
4. planten die water opnemen

Hoe sterker de prikkel hoe sterker de impuls.

1. Juist
2. Onjuist

Trillingen in de lucht is een adequate prikkel voor de tast en druk receptoren in de huid.

1. Juist
2. Onjuist

Wat is een adequate prikkel?

1. Een prikkel waarbij de overlevingskansen en fitness van een dier worden vergroot wanneer het gedrag goed is aangepast aan de omstandigheden. 
2. Een prikkel waar een zintuigcel het minst gevoeligst is. Voor deze prikkel is de drempelwaarde hoog. 
3. Een prikkel waarvoor een zintuigcel het gevoeligst is. Voor deze prikkel is de drempelwaarde het laagst. 
4. Een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het ontstaan van bepaald gedrag. 

Basisstof 2: het oog 

Accommoderen

Pupilreflex 

Er komt veel licht op je oog. Je pupil wordt kleiner welke spieren zijn ontspannen en gespannen (2 antwoorden goed).

1. Kringspieren ontspannen
2. Lengtespieren (radiaal lopende spieren) gespannen.
3. Kringspieren gespannen
4. Lengtespieren (radiaal lopende spieren) ontspannen

Je bekijkt iets van dichtbij, welke onderdelen van de accommodatie reflex zijn gespannen?

1. Kringspier (straalvormig lichaam)
2. Lensbandjes
3. Geen van beide

Bij het kijken naar sterren kun je het beste net naast de ster kijken. Dan zie je de ster het best. Wat is hier de reden van?

1. Dan valt het licht precies op je gele vlek waar de staafjes zitten.
2. Dan valt het licht net naast je gele vlek op het netvlies waar de kegeltjes zitten.
3. Dan valt het licht precies op je gele vlek waar de kegeltjes zitten.
4. Dan valt het licht net naast je gele vlek op het netvlies waar de staafjes zitten.

Basisstof 3

Gedragssystemen 

Gedragselement: een afzonderlijke handeling van een dier. 

Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel (voedingsgedrag, voortplantingsgedrag) 

Gedragsketen: het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling. 

Vrouwtjes nadert territorium -> mannetje voert zigzagdans uit.
Vrouwtje neemt baltshouding aan -> mannetje zwemt naar nest.
Vrouwtje volgt mannetje -> mannetje wijst nest aan.

Hoe noem je dit?

1. gedragselement
2. gedragssysteem
3. gedragsketen
4. Harry

Een wolf snuffelt op de grond op zoek naar voer.
Hoe noem je dit?

1. gedragselement
2. gedragssysteem
3. gedragsketen
4. balts

-> Wolf snuffelt op de grond
-> volgt geurspoor
-> vindt karkas
-> eet karkas
Hoe noem je dit

1. Gedragselement
2. Gedragssysteem
3. Gedragsketen

Basisstof 4

Vorming van gedrag

Sleutelprikkel: een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van bepaald gedrag. 

Supranormale prikkel

Door een mutatie in de genen van een roodborstje kwam er een kuiken uit het ei zonder rode borst. Dit verhoogde de overlevingskansen van het roodborstje. Leg uit.

Basisstof 5

Aangepast gedrag 

Vormen van leren

• Inprenting
• Gewenning
• Conditioneren
• Trial and error
• Imitatie
• Inzicht 

Trial and Error

Conditio-

nering

Inprenting

Gewenning

Welk leerproces hoort bij de omschrijving

Na bepaalde tijd treedt er geen (of mindere) reactie op bij een bepaalde prikkel

Iets leren in de eerste gevoelige periode van je leven

Proefondervindelijk leren

Gedrag dat wordt aangeleerd door beloning of straf

gedrag van soortgenoten t.o.v. elkaar

Leren door het gedrag van soortgenoten na te doen

In een onbekende situatie wordt de oplossing van een probleem gevonden door ervaringen op een andere wijze te combineren

Gewenning

Inprenting

Trial and error

Conditionering

Sociaal gedrag

Imitatie

Inzicht

Een hongerige pad kreeg een levende zweefvlieg aangeboden (de zweefvlieg lijkt veel op een wesp). De pad at de zweefvlieg op. De pad kreeg vervolgens een levende wesp aangeboden. Toen de pad de wesp wilde opeten, stak de wesp. De pad liet de wesp daarna ongemoeid. Later kreeg de pad opnieuw een zweefvlieg aangeboden, hij reageerde niet. Een aangeboden huisvlieg werd wel opgegeten. Door welke manier van leren vermijdt de pad de zweefvlieg?

1. Trial-and-error
2. inzicht
3. gewenning
4. imitatie

Sociaal gedrag

8.4 Sociaal gedrag

Sociaal gedrag

Dieren van dezelfde soort vertonen onderling sociaal gedrag. 

Prikkels in sociaal gedrag noem je signalen. 

Rangorde

• In sociale groepen bestaan rangorden. 
• Het hebben van rangorde zorgt ervoor dat een groep kan overleven. 
• De rangorde kan door dominantie of leeftijd bepaalde worden. 

rangorde in groepen bv. pikorde

Overspronggedrag

Niet logisch gedrag, dat een dier laat zien als hij twee soorten gedrag tegelijk wil laten zien.

Voorbeeld: een hond weet niet of hij moet vechten of vluchten. 

Daarom gaat hij gapen. 

Gapen is in dit geval overspronggedrag

OVERSPRONGGEDRAG

Ook mensen hebben overspronggedrag!

Bijvoorbeeld op je hoofd krabben als je niet weet wat je moet doen...

Welk sociaal gedrag zien we hier?

1. territoriumgedrag
2. voortplantingsgedrag
3. groepsgedrag

Wat is sociaal gedrag?

1. een leeuw die een gnoe opeet
2. een kat die sist naar een hond
3. een leeuw die vecht met een andere leeuw
4. een man die zijn hond leert pootjes geven

Het gedrag van 5 hennen wordt gevolgd en genoteerd in een protocol:
Hen P: loopt rond - pikt T - drinkt - pikt R - pikt voedsel - wacht
Hen Q: loopt rond - wacht - pikt voedsel - wacht - drinkt - loopt rond
Hen R: wacht - loopt rond - drinkt - pikt Q - pikt voedsel - wacht - loopt rond
Hen S: loopt rond - pikt voedsel - pikt R - wacht - loopt rond
Hen T: wacht - drinkt - pikt Q - wacht - loopt rond - pikt voedsel
Welke hen staat bovenin de pikorde? En welke hen het laagst?

1. Hoogst: hen P Laagst: hen Q
2. Hoogst: hen S Laagst: hen Q
3. Hoogst: hen P Laagst: hen R
4. Hoogst: hen S Laagst: hen R

Zijn er nog vragen?