V4 - Middeleeuwen - Les 6 (Middelnederlands)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwse literatuur

Historische literatuur en mondelinge taalvaardigheid

V4

Weet je nog?

Vorige lessen kwam je meer te weten over:

• De historische context rondom middeleeuwse literatuur
• De kenmerken van de middeleeuwse literatuur
• Ridderromans & hoofsheid (Karel ende Elegast en Burggravin van Vergi)
• Dierverhaal (Van den vos Reynaerde)
• Geestelijke literatuur (Mariken van Nieumeghen)
• Toneel (Elckerlijc)
• Rederijkers (Elckerlijc en Mariken van Nieumeghen)
  

Lesdoelen deze les

Aan het eind van deze les weet je meer over: 

het Middelnederlands

Wat is Middelnederlands?

• Middelnederlands: zo noemen we de Nederlandse taal uit de periode van 1200 tot 1500
• Er waren toen eigenlijk alleen maar dialecten, een standaardtaal is pas veel later ontstaan
• Dit betekent dat in Middelnederlandse teksten de woorden overal een beetje anders zijn
  

Kenmerken spelling (1/3)

• Er bestond geen officiële spelling en men schreef in dialect
• Woorden werden dus op verschillende manieren geschreven
• Voorbeeld: een woord als maagd werd soms als maghet geschreven, soms als maegt, maar ook wel eens als meget, magt, maget, magd, mecht of nog weer anders

Kenmerken spelling (2/3)

• Omdat er veel werd voorgelezen, probeerden ze veel meer de klanken op te schrijven dan wij nu doen 
• Voorbeeld: omdat de slotklank van paard als een -t- klinkt, schreef men ook dikwijls pert (part, peert, paert)

• Ook schreven ze woorden die samen uitgesproken werden vaak aan elkaar. Zulke samenvoegingen noem je ‘enclisis’
• Voorbeelden: in de Reinaert zegt Tybeert: Dats over menich jaer ghesciet (dats = dat is). En Bruun zegt: Sidi in huus Reynaert? (sidi = sijt gi)

Kenmerken spelling (3/3)

• Ons alfabet is ontleend aan het Romeinse schrift. Voor het Latijn was dat alfabet perfect, maar het Nederlands kende meer klanken, dus kwamen ze letters te kort

• Voorbeeld: het Romeinse alfabet kende alleen een i, geen j: iaer (jaar) en ionc (jong)
• Voorbeeld: er was nog geen onderscheid tussen u en v: uele (vele), vte (ute > uut > uit)
• Voorbeeld: er was ook nog geen w: uuel (wel) 

• In navolging van de Latijnse traditie werd c vaak voor k geschreven: ic, copen, coninc

Kenmerken voornaamwoorden

• Veel overeenkomsten met nu: eerste persoon is ic, voor de derde persoon hi, si en het (hij, zij, het), en in het meervoud wi (wij) en si (zij)
•  Verschillen het grootst bij tweede persoon: du (je), ghi (jullie)

Kenmerken ontkenning

• Net zoals nu nog in het Frans is er in het  Middelnederlands sprake van een dubbele ontkenning
• En of ne stond dan voor het werkwoord, en niet verderop in de zin 
• Voorbeeld: Reynaert, ne sorghet niet (Reinaert, wees niet bezorgd)

• Niet door Franse invloed ontstaan; alle Germaanse talen maakten vroeger gebruik van dubbele ontkenning, ook het Engels en het Duits
  

In welke periode noemden we onze taal het Middelnederlands?

1. 500-1500
2. 1200 tot 1500
3. 1000-1500

Waarom werden woorden op verschillende manieren geschreven?

1. Er was geen officiële spelling
2. Men schreef in dialect
3. Daar uitten ze hun creativiteit mee

Waarom probeerden ze veel meer de klanken (letterlijk) op te schrijven?

1. Omdat er veel werd voorgelezen
2. Omdat er geen officiële spelling was

Hoe noem je het als woorden die samen uitgesproken werden, ook aan elkaar geschreven werden?

1. Souffleren
2. Samentrekking
3. Enclisis

Aan welk schrift is het Nederlands ontleend?

1. Latijn
2. Duits
3. Frans

Ons alfabet is ontleend aan het Romeinse schrift. Tegen welk probleem liepen schrijvers in het Middelnederlands op?

In het Middelnederlands was er sprake van dubbele ontkennig. Wat is dat?

Meer weten?

• Middelnederlands in 10 lessen

Nu

Lees (verder) in je middeleeuwse werk

- of -

Maak een begin aan je spreekplan