Les 3: Hofcultuur - voorlopers: christendom / cultuur van de kerk

• Kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Voorlopers van hofcultuur

Klassieken

Middeleeuwen / cultuur van de kerk

Middeleeuwen

• Romeinse rijk wordt aangevallen en valt uiteen in west en oost. Het west-Romeinse rijk valt steeds meer uit elkaar: chaos in West-Europa
• Christelijke keizers aan de macht, later meer macht bij adel
• Aan het einde van 4e eeuw wordt het christendom staatsgodsdienst
• De kerk wordt oppermachtig
• Er ontstaat een feodaal stelsel (leenheren, horigen)
• het leven van de gewone mens staan in dienst van God

Standenmaatschappij

• Geestelijken (monniken, nonnen, bisschop) konden lezen en schrijven
• Adel (ridders, koningen, hertogen, graven) lenen land van de keizer en mogen over dat land ook rechtspreken
• Boeren doen het werk en leveren soldaten (horigen).

Boeren zoeken bescherming bij lage adel, krijgen die in ommuurde vestingen. 

De kerk

• De kerk is rijk en zeer machtig (Heilige Roomse rijk)
• Houdt haar volgers klein: 'memento mori' (gedenk te sterven)
• Kerk begint een handeltje in zonden afkopen: 'aflaten'

• Twee stromingen (ook in architectuur van de kerken): een weelderige en een sobere orde:

Deze sobere orde vindt de spitsboog uit

Waarom is de (spits)boog een belangrijke uitvinding voor de architectuur?

Opkomst van de steden

• Betere landbouwtechnieken (meer oogst) = meer tijd voor handel 
• Door handel gaan mensen zich verplaatsen: steden ontstaan

Verstedelijking zorgt voor rijke kerkelijke cultuur

Opkomst van de Gotiek:

• hoge kathedralen
•  spitsbogen
• kruisribgewelven
• gebrandschilderd glas
• rijk geornamenteerd (versierd)

Religieuze muziek (kloosters en kerken)

Gregoriaans

• Eenstemmig, mannen
• geen duidelijke maat / telling
• Latijn
• Eerste versie van het notenschrift (door Guido van Arezzo)

Is de muziek op die volgende slide Gregoriaans, ja of nee? Verklaar met 3 argumenten.

De liturgie

In Latijn = moeilijk te volgen voor het gewone volk. 'Leuker' / beter te volgen door:

-liturgisch drama (ontwikkelt later door in theater)

-ontstaan meerstemmige muziek (gevaarlijk i.v.m. verleiding!)

-ontstaan polyfonie: vorm van meerstemmigheid waarbij alle stemmen gelijkwaardig zijn:

1. Zoek een definitie op van polyfonie en noteer hieronder 3 kenmerken.

2. Wat betekent het woord 'liturgie'?

Wereldlijke muziek

• kunstliederen van troubadours (eerste singer-songwriters)                                            
• troubadours (zelf van adel) reizen, later ook verbonden aan hof
• onderwerp troubadours: Hoofse liefde
• dansmuziek door speellieden
• ontstaan van het refrein (herkenbaarheid)

Theater en (volks)vermaak in de stad 

•  steden worden groter, vermaak wordt belangrijker
•  reizende kermissen, straatartiesten
• volksfeesten (met stad-eigen tradities)
• liturgisch drama (theater kwam na eeuwen 

       weer tot leven!) verplaatst naar buiten

• Mysterie-  en mirakelspelen (volkstoneel, 

       godsdienstig). Vgl. The Passion

Beeldende kunst

• schilderijen zijn 'boeken der leken' (conflict!)
• in dienst van het geloof
• bewaard gebleven: beschilderde panelen, beelden, glas-in-lood, mozaïeken 
• nog geen echt perspectief
• realisme was onbelangrijk
• opdrachtgever: de kerk

Huiswerk voor de volgende les:

- aandachtig lezen en samenvatten blz. 17 t/m 23 

- filmpjes op de volgende 2 dia's bekijken (crash course over het christelijke geloof) 

Start renaissance

Wie was de familie De Medici?

In de 15e en 16e eeuw komt de hofkunstenaar op. Schrijvers, schilders, beeldhouwers, componisten en dansmeesters treden op verzoek in dienst van een hof. Ze werken onder een mecenaat en zijn daarmee verzekerd van een inkomen. Wat zouden verder nog voor een kunstenaar de voordelen zijn onder het mecenaat van een hof te werken? Geef twee argumenten.

Wat waren de belangrijkste begrippen/namen in deze les?

Verdiepingsstof

filmpje over de (positie van de) hofkunstenaar

Waardoor kreeg de familie de Medici een invloedrijke positie?

Wat zette de Medici familie in om hun macht te tonen en te versterken?

Zoek een kunstwerk die één van deze kunstenaars heeft gemaakt.