B1 Mondiale spreidings- en relatiepatronen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon in zakkie
• map en pen op tafel  
• kladpapier op tafel

les 1

Programma 

• Overzicht Domein B bekijken
  
• Uitleg landen indicatoren en het wereldsysteem
  
• Flashcards schrijven
  
• Afsluiting

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8
Referentie toetsen	Bespreking SE PO	Domein B	Vakantie	Domein B Quickscan	Examen-training	Examen- training	Examen- training

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

• kan je per dimensie landen indicatoren opnoemen
• kan je de drie groepen uit het wereldsysteem uitleggen aan de hand van landen indicatoren

      

Overzicht Domein B

B1 Mondiale spreidings- en relatiepatronen
B2 Het proces van globalisering

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Landen 
indicatoren

Het vergelijken en categoriseren van landen is mogelijk door landen indicatoren. 

Hierdoor kan je landen indelen in groepen. 

Let op: 
- landen indicatoren gebruik je meestal op nationale schaal
- ruimtelijke en sociale verschillen binnen een land blijven zo onzichtbaar

Kladpapier

Fysisch	Dimensie 2	Dimensie 3	Dimensie 4	Dimensie 5
Aanwezigheid natuurijke hulpbronnen	...	...	...	...

1. Wat zijn de 5 dimensies?
2. Welke landen indicatoren ken je?

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Economische indicatoren

• Bruto nationaal product 
• Koopkracht
• Bruto binnenlands product
• Verdeling van beroepsbevolking 

de waarde aan van alle goederen en diensten die door inwoners van een land worden geproduceerd. Dit kan ook in het buitenland zijn.

primaire sector (landbouw/mijnbouw)

secundaire sector (industrie)

tertiaire sector (diensten)

de hoeveelheid goederen en diensten die je kan kopen met je geld

de waarde aan van alle goederen en diensten die in een land worden geproduceerd

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Demografisch indicatoren

• bevolkingsspreiding
• bevolkingsdichtheid 
• bevolkingsgroei: natuurlijk of sociaal
• fase in demografische transitie

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Sociaal-
culturele

indicatoren

• Analfabetisme
• VN-ontwikkelingsindex (HDI) 

BNP

Analfabetisme

Levensverwachting

Mate van corruptie

% primaire sector

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Wereldsysteem

Met behulp van landen indicatoren kan je landen indelen in het wereldsysteem: 

• Centrum
• Semi-periferie
• Periferie

Dit is ontstaan tijdens de koloniale tijd.

De relaties tussen deze landen verandert, omdat de internationale arbeidsverdeling verandert. 
 

Veel bedrijven uit Centrum verplaatsen hun productie naar lagelonen landen.

Economie van deze landen groeit harder, dan de economie van de centrumlanden. 

Flashcards

Schrijf hier de vraag

B1

1. Noem sociaal-culturele landen indicatoren

2. Noem demografische landen indicatoren

3. Noem economische landen indicatoren

4. Noem politieke landen indicatoren

5. Waarom gebruiken we landen indicatoren en wat zijn de beperkingen?

6. Wat is het wereldsysteem? 

1

• analfabetisme
•  % meisjes dat naar school gaat 
• godsdienst 
• taal 
• ...

* Let op! Sociaal-culturele indicatoren zeggen niet altijd iets over economische ontwikkeling. 

2

• Sterftecijfer
• Geboortecijfer
• levensverwachting
• zuigelingensterfte  / kindersterfte 
• fase demografisch transitiemodel
• ...

3

• BNP
• BBP
• Verdeling beroepsbevolking (primaire, secundaire, tertiaire sector) 
• ... 

4

• democratisch gehalte
• mensenrechten
• corruptielevel
• ... 

5

Gebruiken landen indicatoren om landen met elkaar te vergelijken en tot een indeling van de wereld te komen. 

Werken met BNP heeft ook nadelen:

• geen inzicht in regionale verschillen
• geen inzicht in sociale ongelijkheid
• BNP zegt niks over levensomstandigheden
• Informele sector wordt niet meegenomen 

Oplossingen: VN-ontwikkelingsindex (combi welzijn + welvaart) of Bruto Regionaal Product

6

Wereldsysteem:

1. centrum: dienstensector, vraag naar goedkope producten en voedsel
2. periferie: leveren grondstoffen en voedsel in ruil voor geld en goederen
3. semi-periferie: opkomende landen, industrie groeit. 

Afsluiting

Fysisch	Dimensie 2	Dimensie 3	Dimensie 4	Dimensie 5
Aanwezigheid natuurijke hulpbronnen	...	...	...	...

1. Wat zijn de 5 dimensies?
2. Welke landen indicatoren ken je?

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon in zakkie
• map en pen op tafel  
• kladpapier op tafel

les 2

Programma 

• Terugblik 
• Uitleg Domein B
• 2 flashcards bijwerken
• Oefenen met werkblad
• Afsluiting: kahoot 

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8
Referentie toetsen	Bespreking SE PO	Domein B	Vakantie	Domein B Quickscan	Examen-training	Examen- training	Examen- training

Let op! Morgen valt de les uit

Overzicht Domein B

B1 Mondiale spreidings- en relatiepatronen
B2 Het proces van globalisering

Wat weten jullie nog van vorige week?

Vorige week...

• 5 dimensies van AK
• landen indicatoren per dimensie
• wereldsysteem: centrum, perifiere en semi-periferie

Terugblik

Noem per dimensie een landen indicator

Maak korte aantekeningen op je kladpapier

Terugblik

• beantwoord de examenvraag op je kladpapier
• je mag overleggen met je directe buur
• let op de formulering 

• herhaal de vraag
• hoeveel punten = hoeveel onderdelen je antwoord heeft

Terugblik

• herhaal de vraag
• hoeveel punten = hoeveel onderdelen je antwoord heeft

Terugblik

Terugblik

• herhaal de vraag
• hoeveel punten = hoeveel onderdelen je antwoord heeft

Terugblik

Het percentage inwoners dat minder dan 1.25 per dag te besteden heeft is een betere indicator dan BNP, omdat ...

Terugblik

Terugblik

• herhaal de vraag
• hoeveel punten = hoeveel onderdelen je antwoord heeft

Terugblik

• Het merendeel van deze landen hoort bij de ....
• Omdat, .... 

Terugblik

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

• een omschrijving geven van welke landen indicatoren horen bij welk type land uit het wereldsysteem 
  
  
• omschrijven hoe de internationale relaties veranderen

      

Pak je notities!

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Relaties
binnen het
wereldsysteem

Wat zouden de verschillende relaties en rollen tussen landen zijn?

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Relaties
binnen het
wereldsysteem

• Centrum = moederbedrijven vaak hier gevestigd
  
  
• Semi-periferie = opkomende landen op economisch gebied. Veel industrie hier.
  
  
• Periferie = leveren de grondstoffen aan de semi-p en centrum. Afhankelijk van export van 1/enkele producten, moeten verder alles importeren

Wat is fast fashion?

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Relaties
veranderen

• Veel westerse bedrijven besteden hun productie uit aan semi-p landen vanwege lage lonen.
•  Economie van periferie en semi-p groeit hard, hier ontstaan megasteden

Domein B: Wereld
B1: Mondiale spreidings- en relatiepatronen

Handel in toekomst

Nu: meeste handelsstroom tussen drie kerngebieden Japan, VS en EU (triade).

Toekomst: global shift

• landen rondom de grote oceaan worden belangrijker 
• zuid-zuid investeringen 
• het westen promoot vrijhandel (door bijvoorbeeld SEZ's) 

Flashcards

Schrijf hier de vraag

B1

7.  Waarom verandert de internationale arbeidsverdeling?

8. Hoe veranderen de internationale handels- en investeringsstromen? 

7

• Veel westerse bedrijven besteden hun productie uit aan semi-periferie vanwege lage lonen.
  
  
•  Nieuwe trend sinds covid / oorlog oekraïne / evergreen:
  reshoring: gedeelten van de productie terughalen naar centrumlanden omdat het systeem kwetsbaar bleek te zijn. 

8

Nu: meeste handelsstroom tussen triade landen: Japan, VS en EU 

Toekomst: 

• landen rondom pacific rim worden belangrijker 
• zuid-zuid investeringen 
• het westen promoot vrijhandel (door bijvoorbeeld SEZ's) 

Oefenen: werkblad

• Welke scores op landen indicatoren horen bij welke groepen landen uit het wereldsysteem?
• Probeer het werkblad in te vullen met de opties op het bord. 
• Weet je het niet zeker: werk met potlood  

invul opties: 

Hoog BNP	Hoog opgeleid	Laag BNP	Laag opgeleid
Redelijk hoog opgeleid	gemiddeld / gestegen BNP	Lage levensverwachting	Hoge urbanisatiegraad/ tempo. Megasteden ontstaan hier.
Weinig mensen werkzaam in de primaire sector	veel mensen werkzaam in de primaire sector	laag geboortecijfer	dalend sterftecijfer
Redelijk hoge levens-verwachting	Veel mensen werken in de secundaire sector	Hoog urbanisatietempo	Hoog sterfte-geboorte cijfer

	kenmerken	Voorbeeld land
Centrum
Semiperiferie
periferie

1. gemiddeld / gestegen bnp per inwoner 
2. redelijk hoog opgeleid
3. redelijk hoge levensverwachting
4. veel mensen werken in de secundaire sector
5. dalend sterftecijfer
6. hoge urbanisatiegraad/tempo. Megasteden ontstaan hier.

1. laag bnp per inwoner
2. laag opgeleid 
3. lage levensverwachting
4. veel mensen werkzaam in de primaire sector
5. hoge sterfte- en geboortecijfer
6. hoog urbanisatetempo

Nederland, VS, Canada, Australië, Duitsland, Frankrijk

Mexico, Brazilië, India, Rusland, Turkije

Guatemala, Marokko, Egypte, Algerije, Peru, Ecuador

Het centrum-periferie model

1. hoog bnp per inwoner
2. hoog opgeleid 
3. hoge levensverwachting
4. weinig mensen werkzaam in primarie sector
5. laag geboortecijfer
6. laag urbanisatietempo

Examenvraag

Examenvraag

Burkina faso, frankrijk en vietnam

Examenvraag

Lesdoelen check via KAHOOT

Aan het einde van de les kan je:

• een omschrijving geven van welke landen indicatoren horen bij welk type land uit het wereldsysteem 
  
  
• omschrijven hoe de internationale relaties veranderen
  
  
• ... en alle voorgaande lesdoelen van dit schooljaar!