begrijpend lezen les 4: Hoofd- en bijzaken

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Les 4 Begrijpend lezen

Hoofd- en bijzaken

Welke tekstdoelen ken je?

1. informeren, amuseren en overhalen
2. informeren, amuseren, overhalen, uitleggen, activeren en betogen
3. informeren, amuseren, overtuigen, opiniëren en activeren
4. ik ken geen tekstdoelen

Bij het tekstdoel 'informeren' wil de schrijver...

1. de lezer aansporen iets te gaan doen
2. de lezer vermaken door iets grappigs of boeiends te vertellen
3. iets nieuws vertellen

Een betoog is een overtuigende tekst. Wat wil de schrijver ermee bereiken?

1. Het publiek laten nadenken over een onderwerp.
2. Het publiek een mening laten overnemen.

Een schrijver die een artikel schrijft over violen in een tijdschrift voor muziekliefhebbers, schrijft voor een:

1. breed publiek
2. kleiner publiek
3. persoon of kleine groep personen

Aan het einde van de les...

... weet je waar in de alinea de kernzin kan staan.

...weet je het verschil tussen hoofd -en bijzaken.

Opbouw alinea

Een alinea gaat over een deelonderwerp van de tekst.

Over ieder deelonderwerp worden de hoofdzaak en de bijzaken beschreven.

De hoofdzaak = de kern(zin)

De bijzaak = voorbeeld of toelichting

Kernzinnen

Kernzin De belangrijkste informatie van een alinea.

Waar staat de kernzin?

• Er is geen kernzin. Alle zinnen bevatten belangrijke informatie. (schoolboek)
• De 1e zin is de kernzin.
• De 2e zin van een alinea is de kernzin. De 1e zin is een inleidende zin.
• In het midden van de alinea staat de kernzin.
• De laatste zin van de alinea is de kernzin.

Alinea's en Kernzinnen

• Een alinea bestaat uit 2 delen: de kernzin en de uitwerking/uitleg van de kernzin.

• In een kernzin zet een schrijver vaak het belangrijkste van de alinea: de hoofdzaak.

• Een kernzin is vaak de eerste, tweede of de laatste zin van de alinea. 

• Andere zinnen bevatten minder belangrijke dingen: bijzaken.
  Voorbeelden van minder belangrijke dingen: Uitleg, toelichting of voorbeeld.
  
  

Kernzin voorbeeld

Leraar Nederlands Gijsbert de Keizer vindt dat leerlingen niet moeten klagen na afloop van het examen, maar hardop hun eigen falen moeten erkennen met de woorden: ‘Ik kan het niet!’ Dat is ronduit absurd. Het geklaag heeft niks te maken met verloren trots of een tekort aan vaardigheden, maar meer met het bubbeltje waarin de makers van het eindexamen Nederlands zitten.

In de onderstreepte zin wordt een mening gegeven, de rest van de alinea legt deze mening uit. De eerste zin is dus de kernzin.

Tekstdoel

Tekstsoort

Onderwerp

Inleiding

Middenstuk

Slot

Alinea

Deelonderwerp

Hoofdzaak (kernzin)

Bijzaken (voorbeeld, toelichting)

Aan de slag!

Ga naar: Op Niveau blz. 44 

tekst 6 'De voor- en nadelen van linkshandigheid' 

1: Schrijf in je schrift wat opvalt

2: Lees daarna de tekst grondig

3: Maak slide 14 t/m 19

Op welke manier(en) trekt de schrijver in de inleiding de aandacht van de lezer?

1. het onderwerp aankondigen
2. een kort , grappig of bijzonder verhaaltje te vertellen (anekdote)
3. één of meer vragen stellen
4. de aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen

Wat is de functie van de titel?

Schrijf een andere, passende titel op die de lezer nieuwsgierig maakt.

Op welke manier sluit de schrijver de tekst af?

1. Door een korte samenvatting te geven
2. Door een een conclusie te geven
3. Door een advies te geven

Wat is het belangrijkste tekstdoel?

Welk publiek zal met name geïnteresseerd zijn in tekst 6? Leg uit.

Lees nu tekst 7 'Groningse mythbusters onthullen ware aard linkshandigen' oriënterend (blz 46)

Maak slide 21 t/m 27

Wat is volgens jou het onderwerp?

Lees de tekst grondig.

Op welke manier(en) trekt de schrijver in de inleiding de aandacht van de lezer?

1. het onderwerp aankondigen
2. een kort , grappig of bijzonder verhaaltje te vertellen (anekdote)
3. één of meer vragen stellen
4. de aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen

Is de eerste of de laatste zin van alinea 4 de kernzin? Leg je antwoord uit.

'Stel dat je in het jagersverzamelaarstijdperk je arm brak. Dan was je voor jagen en veiligheid aangewezen op die minder goed functionerende hand
(r. 39-40)
Zijn deze zinnen voorbeeld of toelichting?

Vind je het tussenkopje van alinea 5 een passend tussenkopje? Licht je antwoord toe.

Schrijf een andere vraag op die je als tussenkopje kunt gebruiken.

a Wat is de functie van de titel?
b Past de titel bij de belangrijkste inhoud van de tekst?