8.5: rond je cellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

8.5 Rond je cellen

vwo 2

2021

Wat gaan we doen vandaag?

- Het 'biologische momentje' van de dag... 

- Korte check vorige les 

- Leerdoelen 8.5

- Nieuwe uitleg paragraaf 8.5

- Gelegenheid tot vragen stellen

- Zelfstandig werken aan HW opdrachten online paragraaf 8.5

Het 'biologische momentje' van de dag...

Keelamandelen:

• De keelamandelen beschermen het lichaam tegen
    verschillende ziekteverwekkers die via de mond
   binnen komen en zo ernstige ziektes kunnen veroorzaken.
  
  
• Kunnen ontstoken raken ‘tonsillitis’. De keelamandelen
   opgezwollen en rood, waarbij soms witte stippen en
   pus zichtbaar worden.
  
  
  
• Keelamandelen ‘knippen’ of ‘pellen’.
  

Check stof van de vorige les

a.d.h.v. 5 open vragen

1. De vorige les hebben we het gehad over de bloedsomloop.
a. Wat weet je allemaal nog over slagaders?
b. Wat weet je over haarvaten
c. Wat weet je over aders.

2. Wat is de functie van de kleine bloedsomloop?

3. Wat is de functie van de grote bloedsomloop?

4. Wat is de functie van de kransslagaders en de kransaders?

5. Hoe kan een hartinfarct ontstaan?

Start uitleg 8.5

Leerdoelen:

• Weten hoe de vloeistof heet afhankelijk van de plek.
  
• Het verband kunnen uitleggen hoe de samenstelling van de vloeistof veranderd d.m.v.     verbranding en de plek waar het zich bevindt.
  
• Kunnen benoemen hoe bloedplasma weefselvloeistof wordt en hoe weefselvloeistof weer  lymfe of bloedplasma wordt.
  
• De functie van je lymfevatenstelsel kunnen benoemen.
  
• Kunnen uitleggen hoe de lymfe uiteindelijk weer terugkomt in je bloedsomsloop.
  
• Kunnen uitleggen waarom een lymfeknoop/klier schotjes heeft.
  
• Kunnen uitleggen wat er gebeurd wanneer lymfe niet goed wordt afgevoerd.
• Kunnen uitleggen wat een oedeem is en hoe het ontstaat.  

Elke cel heeft O2 en glucose nodig. Zou iedere cel letterlijk worden bereikt door een haarvat?

1. Ja
2. Nee

Niet iedere cel is dus verbonden met een haarvat. Toch krijgt iedere cel wel voedsel. Hoe dan? 

• De lage bloeddruk perst bloedplasma + opgeloste stoffen (glucose + O2) uit de haarvaten.
  
  
• Bloedplasma komt tussen de cellen terecht.
• Vanaf nu heet het weefselvocht/vloeistof (WV).
  
  
• WV vloeit/sijpelt tussen alle cellen en bereikt alle cellen.
• Afgifte van meegenomen O2 aan de cellen + uitwisseling van  voedingsstoffen/afvalstoffen.
  
  
• Proces verbranding kan nu plaatsvinden in de cellen.
  
  
• Bron 2 blz. 64 KK!

Een gedeelte van het weefselvloeistof moet terug naar het bloed, anders word je bloed te dik.
Hoe komt het weefselvloeistof nu weer terug in het bloed?

Weefselvloeistof kan op 2 manieren weer terug:

1. Klein gedeelte v/h weefselvloeistof stroomt terug in het haarvat (wordt opgezogen door (stollings)eiwitten in het bloedplasma in het haarvat).
   Het heet dan weer bloedplasma. Bron 4 blz. 65 KK!
   
   
2. Weefselvloeistof wat niet is opgenomen in het haarvat komt terecht in de lymfevaten. Het heet dan lymfe.

Lymfevaten:

• Kenmerken van lymfevaten:
  - Een doorlaatbare wand
  - Bevatten kleppen (lymfe één kant op stromen).
• 2 soorten lymfevatensystemen:
  - Oppervlakkige lymfevaten: afkomstig v/d huid en de spieren.
  - Diepere lymfevaten: afkomstig v/d inwendige organen.
  
  
• Lymfe(vloeistof) bevat:
  - water met opgeloste stoffen / afvalstoffen zoals CO2.
  - witte bloedcellen (vorm veranderen, passeren wanden). 

Lymfevatenstelsel

• Lymfevatenstelsel =
  - lymfevaten
  - lymfeknopen
  - (rechterlymfestam en borstbuis)
  
  
• Lymfeknoop/klier: lymfevaten komen hier bij elkaar.
   Bron 3 blz. 65 KK!
  
  
• Lymfe uiteindelijk weer terug in het bloed d.m.v. de rechterlymfestam
   en de borstbuis die gekoppeld zitten aan de een ader, die weer uitkomt bij de holle ader.

Lymfeknoop of klier:

• Lymfeknoop/klier
  – bevatten schotjes
  – vertragen lymfe
  – controle witte bloedcellen op ziekteverwekkers/
      schadelijke stoffen. 
• Grootste lymfeklier = milt
  
  
• Lymfoedeem = ophoping teveel lymfe.
  (zie foto rechts. Lymfevocht wordt dan niet goed afgevoerd)
• Bron 5 blz. 66 KK

Einde uitleg: 

• Check. Hierna volgen nog 6 vragen om te kijken of de stof begrepen is. 
  
  
• 
  

Korte check!

a.d.h.v. 6 vragen

In bloedvaten

Tussen de cellen

In de lymfevaten

Bloedplasma

Lymfevloeistof

Weefselvloeistof

2. Wat bevindt zich op plaats P?

1. Bloed
2. Lymfe
3. Weefselvloeistof

3. Waar bevinden witte bloedcellen zich in het lichaam?

1. Alleen in bloed
2. Alleen in weefselvloeistof
3. In bloed en weefselvloeistof
4. In bloed, lymfe, weefselvloeistof

4. Lymfe ontstaat doordat bloedplasma eerst...?

1. Lymfe wordt en daarna weefselvloeistof
2. Weefselvloeistof wordt en daarna lymfe

5. Waaruit bestaat lymfe?

6. Wat is de functie van een lymfeknoop?

1. Lymfe verzamelen
2. Lymfe zuiveren
3. Lymfe afbreken
4. Lymfe opnemen

Einde les

Om te kijken of je het allemaal begrepen hebt kun je voor jezelf via biologiepagina nog invulopdrachten maken:

 - Biologiepagina.nl - vwo 2 - nectar 'je lichaam werkt' - oefenen - naar beneden scrollen voor 'oefening weefselvloeistof en lymfevorming'. 

Voorbereiden PW toetsweek
- samenvatting / mindmap / woordenlijst maken.