6.1 De verwantschap tussen soorten 4V

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H9: Erfelijkheid

H6: Soorten en populaties

Hoofdstuk 6

6.1 De verwantschap tussen soorten

6.2 Populaties

6.3 Soorten en hun omgeving

6.4 Relaties tussen soorten

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 6.1 Verwantschap tussen soorten

Leerdoel 6.1

• Je kunt uitleggen wat de definitie van een soort is (en dat deze definitie niet waterdicht is)
• Je weet hoe de indeling van soorten tot stand komt
• Je snapt de naamgeving van soorten

Dieren die er hetzelfde uitzien zijn niet altijd van dezelfde soort, waarom niet?

Biologische definitie van een soort:

Organismen behoren tot dezelfde soort als ze: 

1) Met elkaar kunnen voortplanten
en 
2) Daar vruchtbare nakomelingen uit komen.

Wat is een soort?

• Soms ontstaan uit ongeslachtelijke voortplanting ook vruchtbare nakomelingen (bijv. wandelende takken)
• Soms ontstaan er hybrides (mix tussen twee soorten) die wél vruchtbaar zijn. Dit kan alleen bij nauwe verwantschap (zelfde geslacht).
  

-> dit maakt de definitie niet helemaal sluitend. DNA onderzoek kan dan uitsluitsel geven.

Wat is een hybride?

Leg uit waarom de Bengaalse tijger en de Aziatische leeuw niet van dezelfde soort zijn volgens het soortsbegrip, ondanks dat zij zich wel kunnen voortplanten.

Hybriden

muilezel (♂ ezel ♀ paard), muildier (vice versa)

Hybriden

Killer bee (Europese and Afrikaanse bij), 

wel vruchtbaar

Hybriden

Mineola (mandarijn en grapefruit)

Hybriden

Romanesco

(bloemkool 

en broccoli)

Hoe heet deze hybride?

Hoe heet deze hybride?

Hoe heet deze hybride?

Hoe heet deze hybride?

Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Carl Linnaeus (1707 – 1778)

Grondlegger taxonomie – wetenschappelijke indeling van soorten/ Binominale naamgeving/ Op uiterlijke kenmerken

Ordening

Alle organismen op aarde zijn ondergebracht in een systeem:

ordening. De ordening geeft ook verwantschap weer (zie H7).

Begint bij de vier rijken (planten, dieren, bacterien, schimmels).

Ordening - voorbeeld

Wat is de nederlandse naam van deze plant?

Wat is de soortnaam van de moderne mens?

Domeinen

Boven de verdeling in Rijken zit nog een verdeling in domeinen:

• Archaea (celmembraan met enkele laag fosfolipiden)
  
• Bacteriën (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)
  
• Eukaryoten (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)
  

Ondersoorten/ rassen

Als er binnen een soort nog specifieke kenmerken gescheiden voorkomen dan worden er ondersoorten onderkend.

Ondersoorten worden aangeduid met een extra naam ná de soortaanduiding.

Bijvoorbeeld:

Phalacrocorax carbo novaehollandiae

- australie en nieuw-zeeland

Phalacrocorax carbo hanedae – japan

Ondersoorten/ rassen

Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Maak een stamboom

Maak een stamboom van de zangvogels

Wie hoort bij wie?

Gebruik DNA

Biologen gebruiken vaker DNA om tot een betrouwbare indeling van de soorten te komen.

Bijvoorbeeld gen voor hemoglobine.

Sommige geven muteren met een constante snelheid en kunnen als moleculaire klok worden gebruikt.

Doel 6.1

• Je kunt uitleggen wat de definitie van een soort is (en dat deze definitie niet waterdicht is)
• Je weet hoe de indeling van soorten tot stand komt
• Je snapt de naamgeving van soorten

Examenvraag oefenen

In het Nederlandse zoete water komt, net zoals in de rest van Europa en Azië, de snoek, Esox lucius, voor. In de wateren van de Verenigde Staten en Canada komen de snoeksoorten Esox masquinongy en Esox niger voor en van Esox americanus de ondersoorten Esox americanus americanus en Esox americanus vermiculatus.

Omdat de snoek een geliefde sportvis is, heeft men in kwekerijen snoeken gekruist en de nakomelingen in viswater uitgezet. In gevangenschap zullen snoeken van dezelfde soort gemakkelijk nakomelingen krijgen. Men heeft ook geprobeerd exemplaren van verschillende snoeksoorten met elkaar te kruisen.

Tussen welke van de hierboven genoemde vier Noord-Amerikaanse snoeken is een kruising met zekerheid succesvol? Leg uit.

HUISWERK

In de online methode.

Maak de opdrachten van

6.1: Leerroute B