6.1 Gouden Eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Gouden Eeuw

Wat betekent een 'gouden' eeuw?

Waar in de wereld
heeft een gouden eeuw
al bestaan?

Wat hebben deze schilderijen met elkaar gemeen?

Eregalerij Rijksmuseum

Casus Een Engelsman beschrijft de Republiek

Sir William Temple was een Engelse edelman, die tussen 1668 en 1670 dienstdeed als ambassadeur in de Republiek. 

Tijdens zijn verblijf in de Nederlanden had Temple veel sympathie opgevat voor het land dat zo anders werd geregeerd dan de overige Europese staten. Maar hij moest ook constateren dat de Republiek juist in deze periode in gevaar was. In 1672 werd zij tegelijkertijd aangevallen door Engeland, Frankrijk en twee Duitse staatjes. Het scheelde niet veel of het land was van alle kanten onder de voet gelopen.

Temple besloot alles wat hij wist van de Republiek op te schrijven. Over zijn motivatie schreef hij: ‘Omdat de grootheid van deze staat en daarna zijn diepe val een omwenteling lijken te vormen zonder weerga in de geschiedenis, en nauwelijks voorstelbaar, zelfs voor mensen die er onlangs getuige van waren, leek het mij de moeite waard een verslag te schrijven over de opkomst en ontwikkeling van deze Republiek.’ Het boek Observations upon the United Provinces of the Netherlands verscheen nog in datzelfde jaar 1672. Temple vatte zijn taak serieus op en schreef over de ingewikkelde bestuursvorm van de Republiek: ‘De verenigde Nederlanden worden gevormd door de zeven zelfstandige gewesten; deze kiezen hun eigen afgevaardigden die ze naar Den Haag sturen voor de samenstelling van onder andere de Staten-Generaal. […] De grootheid van deze staat berust op dit soort regelingen (hoe verward en onsamenhangend ze ook lijken), maar vooral op het feit dat ze voor de voornaamste functies goede bestuurders kiezen en dat hun belangrijkste staatslieden in grote eenvoud en bescheidenheid leven.’

Al tijdens Temples leven beleefde Observations upon the United Provinces of the Netherlands maar liefst zes drukken. Het werd onmiddellijk vertaald in het Nederlands, want ook in de Nederlanden was men kennelijk nieuwsgierig naar zijn beschouwingen.

 

Welk motief had Temple om zijn boek Observations upon the United Provinces te maken?

Hoe oordeelt Temple over de bestuursvorm van de Republiek?

Wat is volgens Temple de reden dat het bestuur in de Republiek zo goed functioneert?

Temple en zijn tijdgenoten waren verbaasd dat de Republiek in Europa zo'n machtige positie kon krijgen. Leg uit waarom ze dat zo vreemd vonden en gebruik daarbij het begrip centralisatie.

Rijkdom in de Gouden Eeuw

Waar kwam de rijkdom vandaan

1. Einde van de 80-jarige oorlog

 - Economische vooruitgang
- Zeehandel
- Stapelmarkten

2. Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid
                                                                   

Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid

Val van Antwerpen 1585

Gewetensvrijheid

Gewetensvrijheid

Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid

Komst van Joden 

Rijk in de Gouden Eeuw

• Verschillende culturen en mensen: Tsaar van Rusland, vluchtelingen uit Frankrijk, Engeland en Duitsland -> handel en kennis
  
  
• Rijken mensen woonden in de grachtengordel
  
  
• Rijke burgers en regenten deden investeringen
  - Tulpengekte
  - Droogmakerij  Beemster

Armoede in de Gouden Eeuw

Arm in de Gouden Eeuw

• Zwaarste belastingen moesten door armen worden betaald

• Ambachtslieden, kleine boeren en landarbeiders  leden het zwaarst onder de armoede

De armen

• Meer dan de helft van de inwoners van Amsterdam had geen vast inkomen

• Tuchthuizen: een soort gevangenis rasphuis en spinhuis (bij brengen van discipline door hard werken) 

• Armenzorg: Liefdadigheid van de kerk of gilden

Planning

• Waar kwam de rijkdom vandaan
• Rijk in de Gouden Eeuw
• Arm in de Gouden Eeuw
• Opdracht
• Reflecteren

Zelf verder werken

1. bekijk de video over de val van Antwerpen
2. Gebruik je oortjes > kijken kan ook op je mobiel
3. klik op link, bekijk video 2 'nieuw volk'. 
4. Bekijk vanaf 05:00 – 11:20min
5. Maak de LessonUp vraag

Klaar?

1. Ga aan het werk met je weektaak

archief.ntr.nl

3. Neem een standpunt in: had de Gouden Eeuw kunnen bestaan zonder de komst van vluchtelingen?