6.2 De Gouden Eeuw van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat weet jij van de Gouden Eeuw?

Wat is de Gouden Eeuw? 

Een culturele en economische bloeiperiode in de Noordelijke Nederlanden tussen 1600-1700. Dus voornamelijk op gebied van:

• Politiek-militair
• Economisch
• Cultureel (kunst en wetenschap)

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 1) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Staatkundige situatie in de Republiek

• Geen koning / staatshoofd
• Zeven gewesten werken samen in de Staten-Generaal:
• Regelt buitenlandse politiek
• Betaald leger en vloot
• Bestuurt Generaliteitslanden
  (gebieden die in de 17e eeuw veroverd werden op Spanje, zoals Noord-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en Limburg). 

Kenmerkend voor de Republiek was de vele macht van (rijke) burgers

• De hoogste ambtenaar van Holland was de raadspensionaris
• Die had veel politieke tegenstand van de stadhouders

• Raadspensionaris = belangrijkste bestuurder van de Republiek
  (Holland betaalde 58% van de uitgaven van de Staten-Generaal)
• Voor vrede, want dat is goed voor de handel

• Stadhouder = hoogste gezagsdrager en adviseur Staten-Generaal
• Altijd iemand uit de Oranje-familie
• Legeraanvoerder en voor voortzetting oorlog

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 2) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Gouden Eeuw wordt gekenmerkt door een snelle urbanisatie, veelal als gevolg van migratie. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Gewetensvrijheid: schrijvers, filosofen

Literaire werken die in het buiteland verboden waren, werden veelal in de Republiek gedrukt en verspreid. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Geloofsvluchtelingen: protestanten, joden

Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid

Komst van Joden 

Katholicisme werd getolereerd, zolang zij het geloof niet in het openbaar uitten. Hier een schuilkerk in Amsterdam. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Economische vluchtelingen: Val van Antwerpen (1585) -->
• Antwerpse handelaren vestigden zich in Amsterdam -->
• Zij namen veel handelscontacten en kennis mee. 

Herinnering: Filips II is de Landsheer van de Nederlanden

Burgercultuur vs. hofcultuur 

• In landen om de Republiek wordt kunst bepaald door de koning/katholieke kerk, 
• Die spelen in de Republiek geen rol, dus kunst in handen van ... 
• Burgers en adel die veelal hun eigen status wilden verhogen. 

Burgerlijk cultuur: stadhuis, A'dam (1649-1655)

Hofcultuur: Slot Schönbrunn, Wenen

(1696-1705/1780)

Burgerlijke cultuur in de schilderkunst:

• Thema's: stillevens, landschappen
• Natuurgetrouw
• religieuze voorstellingen
• historische gebeurtenissen
• groepsportretten
• familieportretten

• Opdrachtgevers:
  vorsten, adel en kerk

• belangrijke thema's:
  theater/muziek/oorlog/
  katholieke geloof/
  literatuur/adel

Hofcultuur in de schilderkunst

Zelfportret Rembrandt, 1669

Rembrandt: Marten en Oopjen (1634)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

Gouden Eeuw wordt tevens gekenmerkt door een bloei van de kunsten

1975

messteken

1990: met zwavelzuur bespoten

gered door gedestilleerd water

Nachtwacht voor en in WO II

'ondergedoken' in: de duinen,

een kasteel en de mijnen

Belangrijke politieke gebeurtenissen

Het twaalfjarig bestand (1609-1621) 

Vrede met Spanje 

Na een conflict tussen de Stadhouder en de Raadspensionaris wordt van Oldenbarnevelt beschuldigd van verraad en onthoofd op het Binnenhof

Tegenwoordig staat er tegenover het binnenhof een standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt. 

Vrede van Münster (1648): Republiek erkend als soevereine staat. 

Het Rampjaar
(1672) 

• Omliggende landen verklaren de Republiek de oorlog 
• Overijssel, Gelderland en Utrecht bezet
• Boze menigte doodt raadspensionaris Johan de Witt en broer Cornelis de Witt. 
• De Republiek overleeft, maar Gouden Eeuw is voorbij. 

de regering radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos".