6.2 De Gouden Eeuw van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat weet jij van de Gouden Eeuw?

Wat is de Gouden Eeuw? 

Een culturele en economische bloeiperiode in de Noordelijke Nederlanden tussen 1600-1700. Dus voornamelijk op gebied van:
- handel

- wetenschap

- kunsten

• Ook op militair/politiek vlak één van de sterkste landen

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 1) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

De Staten-Generaal bestuurden de Nederlanden, maar alleen op gebied van buitenlandse politiek en defensie

De twee machtigste mannen waren de Stadhouder (links) en de Raadspensionaris (rechts)

Het twaalfjarig bestand (1609-1621) 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun jij:

• aangeven waarom de Republiek aantrekkelijk was voor migranten, maar
• minder aantrekkelijk voor katholieken en
• hoe er een eind kwam aan de Gouden Eeuw. 

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 2) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Migratie naar de Republiek 

• In de Republiek is veel werk in de handel
• Vooral na 1585, nadat de Spanjaarden Antwerpen veroveren
• Handelaren uit deze stad vestigen zich in Amsterdam. Zij brengen kennis en rijkdom mee. 
• Republiek ook aantrekkelijk vanwege gewetensvrijheid 

Steden als Amsterdam namen snel in omvang toe. 

Na de val van Antwerpen vertrokken duizenden mensen naar de Republiek 

Literaire werken die in het buiteland verboden waren, werden veelal in de Republiek gedrukt en verspreidt. 

Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid

Komst van Joden 

Katholicisme werd getolereerd, zolang zij het geloof niet in het openbaar uitten. Hier een schuilkerk in Amsterdam. 

Gouden Eeuw wordt ook gekenmerkt door een bloei in de kunsten

Jan Steen

Burgercultuur vs. hofcultuur 

• In landen om de Republiek wordt kunst bepaald door de koning/katholieke kerk, 
• Die spelen in de Republiek geen rol, dus kunst in handen van ... 
• Burgers en adel, die veelal hun eigen status wilden verhogen. 

Burgerlijk cultuur: stadhuis, A'dam (1649-1655)

Hofcultuur: Slot Schönbrunn, Wenen

(1696-1705/1780)

Burgerlijke cultuur in de schilderkunst:

• Opdrachtgevers: burgers
• Thema's: stillevens, landschappen
• Natuurgetrouw
• religieuze voorstellingen
• historische gebeurtenissen
• groepsportretten
• familieportretten

• Opdrachtgevers:
  vorsten, adel en kerk

• belangrijke thema's:
  theater/muziek/oorlog/
  katholieke geloof/
  literatuur/adel

Hofcultuur in de schilderkunst

Chinees porselein was ongekend populair

Zelfportret Rembrandt, 1669

Rembrandt: Marten en Oopjen (1634)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

Vrede van Münster (1648): Republiek erkend als soevereine staat. Na mislukte staatsgreep door stadhouder breekt Eerste Stadhouderloze Tijdperk aan. 

Einde Gouden Eeuw 

In 1672 raakte de Republiek met vier landen tegelijk in oorlog: met Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen. Het land leek reddeloos verloren. De regering wist niet wat ze moest doen, ze was radeloos. Het volk werd redeloos (zonder verstand) want door deze oorlog lag de handel stil en werden zij steeds armer.

Het Rampjaar
(1672) 

• Engeland, Frankrijk en Duitse staten verklaren de oorlog 
• Door jarenlange bezuinigingen en geen aanvoerder --> 
• Overijssel, Gelderland en Utrecht bezet
• Boze menigte doodt raadspensionaris Johan de Witt en broer Cornelis de Witt. 
• Nieuwe stadhouder, de Republiek overleeft, maar Gouden Eeuw is voorbij. 

Wetenswaardigheden 

1975

messteken

1990: met zwavelzuur bespoten

gered door gedestilleerd water

Nachtwacht voor en in WO II

'ondergedoken' in: de duinen,

een kasteel en de mijnen