2.4 DNA: het besturingssysteem van de cel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

biologiepagina.nl

leerdoelen

Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, eigen eiwitten maakt.

(je mag hier BiNaS bij gebruiken) 

nucleïnezuren, helixstructuur, basenparing, nucleotide, enkelstrengs en dubbelstrengs DNA, chromosomen, RNA, genetische code, aminozuur, transcriptie, translatie, mRNA, triplet, codon, coderende streng, template-/matrijsstreng, startcodon, stopcodon

eiwitten 

-enzymen (bio-katalysator)

- hormonen

- transporteiwit

- stollingseiwit

- afweerstoffen

- bloedeiwitten

-spieren

bijvoorbeeld

bouw van eiwit

"kralenketting" van aminozuren

BINAS 71 G,    20 verschillende aminozuren

Eiwit wordt gemaakt  in ribosomen

DNA                   genen

gen = stukje DNA dat de code is voor bepaald eiwit (enzym)

bv     gen voor productie van insuline
Dit gen is een stukje van het DNA en zit in de kern.
Insuline is een eiwit en wordt gemaakt in ribosomen.

Dubbele helix-structuur 

Backbone van fosfaatgroep (PO4)afgewisseld met een suiker (deoxyribose)

DNA-

molecuul

(Deoxyribo nucleine zuur)

Vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G (baseparing)

De ene streng is complementair aan de andere

DNA-

molecuul

Nucleotide: kleinste bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

Adenine + Thymine

Cytosine + Guanine

De informatie moet van DNA naar de ribosomen.

 

Stap 1:   messenger RNA wordt gemaakt in de kern
Stap 2: messenger RNA verlaat de kern en gaat naar de ribosomen.
Stap 3: ribosomen  gebruiken m-RNA om een eiwit te maken

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA is enkelstrengs

mRNA heeft een ribose als suiker

mRNA heeft Uracil ipv Thymine als base

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA wordt afgelezen van en complementair gemaakt aan de template-/ matrijsstreng 

tegenover de A wordt een U ingebouwd

Transcriptie: DNA naar RNA

Het mRNA is dus een 'kopie' van de ándere (complementaire) DNA streng: de coderende streng.

Welke tabel in BiNaS?

stap 2: m-RNA verlaat de kern en gaat naar ribosoom

Translatie

In de ribosomen worden de aminozuren aan elkaar gekoppeld, adhv de code van het mRNA. 

Dat is de translatie

translatie = Eiwitsynthese in het ribosoom

3 nucleotiden in het RNA (= codon/triplet) coderen voor 1 aminozuur

De volgorde van de AUCCA.. bepaald welke aminozuren er om de beurt aan elkaar worden gekoppeld en welk eiwit er ontstaat.

BINAS 71 G

0

AUG
AAG
UCG
UAA

BINAS 71 G

start of  M

stop

BINAS 79 G

L = leucine

V = valine

leerdoelen

Je kunt met behulp van Binas (71 en 67)  uitleggen op welke manier (en waar in de cel)  de erfelijke informatie in het DNA wordt omgezet in een bepaald eiwit (enzym).

Je gebruikt hierbij de termen: DNA dubbelstreng,  m-RNA, enkelstreng,  kern, ribosoom, aminozuur, eiwit