Uitleg 'komma, dubbele punt, aanhalingstekens en puntkomma' (hfst. 5)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

lesprogramma

1.leerdoel

2. uitleg over theorie hfdst. 5

3. aan de slag volgens planner

leerdoel

Na de uitleg en het maken van de opdrachten van hfdst. 5 weet je hoe je de volgende leestekens moet gebruiken:

komma, dubbele punt, aanhalingstekens en puntkomma

Even een makkelijk begin: Hoe heten de leestekens die hierboven staan? Sleep de juiste naam naar het juiste leesteken.

aanhalingsteken

komma

punt

puntkomma

vraagteken

Niet waar

Waar

Een zin eindigt altijd met een punt.

Tussen twee persoonsvormen zet je een komma.. 

Als je iemand aanspreekt, zet je een uitroepteken achter zijn of haar naam.

Een uitroepteken gebruik je bij een vraag.

Aanhalingstekens gebruik je als je een stukje tekst letterlijk overneemt.

Voor woorden zoals want, maar of omdat zet je een komma.

Leestekens maken het lezen makkelijker.

tekstvormen

Terug naar de lastige zin-->

dubbele punt

Aanhalingstekens

Komma

puntkomma

om aan te geven dat je het woord en niet de betekenis van het woord bedoelt.

Voor een voegwoord als 'maar', 'omdat', 'want' en 'daarom'.

Voor een opsomming die aangekondigd is

Tussen twee zinnen die bij elkaar horen.

Voor een citaat.

Om aan te geven dat iets gezegd wordt.

komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
als je iemand aanspreekt	'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor (onderschikkende) voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
tussen twee persoonsvormen	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.

Door naar de dubbele punt!

dubbele punt

Je gebruikt de dubbele punt bij...	bijvoorbeeld
een gedachte (let op, geen aanhalingstekens en hoofdletter!)	Elsa dacht: wat is Nederlands toch een interessant vak.
een citaat (de directe rede)	Peter zei: 'Wat is Nederlands toch een interessant vak!'
een opsomming	Ik vind de volgende vakken interessant: Nederlands, wiskunde en geschiedenis.
een uitleg of toelichting	Nederlands vind ik interessant: je leert ontzettend veel verschillende dingen.

'aanhalingstekens'

Je gebruikt aanhalingstekens bij...	bijvoorbeeld
bij citaten (de direte rede)	- Peter zei: 'Dat vind ik leuk!' - 'Dat vind ik leuk', zei Peter. - 'Dat vind', zei Peter, 'ik leuk!' - 'Dat vind ik leuk,' zei Peter, 'dat vliegeren.'
Als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis.	Hoe spel je ook alweer 'volière'?
Als je iets spottend bedoelt.	Nou, wat was die grap 'geslaagd' zeg.

puntkomma

Je gebruikt een dubbele punt bij...	bijvoorbeeld
twee hoofdzinnen die sterk met elkaar samenhangen.	We hebben een slechte zomer gehad; vooral augustus was bedroevend slecht. Je moet zo'n kuur afmaken; anders kunnen de klachten zo weer terugkomen.
een afsluiting van de onderdelen van lange opsommingen die onder elkaar staan. Na het laatste element plaats je een punt.	Dit ga ik doen: - fietsen; - zwemmen; - mountainbiken.

Wanneer gebruik je GEEN dubbele punt?

1. voor een citaat
2. tussen twee hoofdzinnen die sterk met elkaar samenhangen
3. voor een opsomming
4. voor een gedachte

Waardoor kun je vaak een puntkomma vervangen?

1. een komma
2. en
3. je kunt de puntkomma niet vervangen

Voor 'want' en 'omdat' zet je een komma.

1. waar
2. niet waar

Voor het woordje 'en' komt ........ komma.

1. geen
2. een

Ik heb jarenlang kunnen, genieten van spaghetti.


Het kommagebruik in deze zin is

1. Juist
2. Onjuist

Meervoud van komma?

1. kommaas
2. kommas
3. komma's
4. kommaa's

Een komma geeft aan dat:

1. er een nieuwe zin komt
2. je even moet wachten voor je verder leest
3. dat er een nieuwe alinea komt

Waar komen de aanhalingstekens?

1. 'Wat voor smaak pizza wil jij?'
2. 'Wat voor smaak pizza wil jij'?

In welke zin worden aanhalingstekens juist gebruikt?

1. Vergeet niet zei de docent dat de deadline 16 december is. '
2. 'Vergeet niet' zei de docent dat de deadline 16 december is.
3. 'Vergeet niet', zei de docent, 'dat de deadline 16 december is'.
4. 'Vergeet niet,' zei de docent, 'dat de deadline 16 december is.'

In welke zin staan de aanhalingstekens ('...') goed?

1. Wat eet je toch weer 'gezond'! (broodje hamburger met friet).
2. Wat eet je toch weer gezond! (broodje hamburger met friet).
3. Wat eet je 'toch' weer gezond! (broodje hamburger met friet).
4. Wat eet je toch 'weer' gezond'! (broodje hamburger met friet).

aan de slag!

maak de startopdracht + opdr. 1 t/m 3, 6 en 9 van Spelling – hfdst. 5