PV P2 W2

• Persoonlijke Verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

hoofdstuk 4

zorg bij de uitscheiding

1

4.1

uitscheiding

Uitscheiding bestaat uit...

• urine (nieren)
• feces (darmen)
• zweet (huid)
• spuug (luchtpijp)
• braaksel (maag)

Het wordt beïnvloed door...

4.1

uitscheiding

1 voeding

4.1

uitscheiding

1 voeding

2 beweging

4.1

uitscheiding

1 voeding

2 beweging

3 leeftijd (zindelijkheid)

4.1

uitscheiding

1 voeding

2 beweging

3 leeftijd (zindelijkheid)

4 lichamelijke gesteldheid

5 mentale gesteldheid

4.1

uitscheiding

1 voeding

2 beweging

3 leeftijd (zindelijkheid)

4 lichamelijke gesteldheid

5 mentale gesteldheid

6 omgeving

4.1.1

urine

Urine is een vloeistof die door de nieren worden uitgescheiden...

• de nier filtert afvalstoffen uit het bloed
• in urine zitten afvalstoffen (5%) en water (95%)
• je kan urine op de volgende kenmerken observeren...

4.1.1

urine

Kleur

• kleurloos (waterige urine)
• lichtgeel (gezond)
• rozerood (bloed in de urine)
• donkergeel (vochttekort)
• groen (door voeding - zeldzaam)
• bruin (leverfalen of eiwitten)
• troebel of vlokken (infectie)

4.1.1

urine

Geur

• geurloos (gezond)
• sterk ruikend (infectie)
• aceton (suikerziekte)
• ammoniak (eiwitten)

4.1.1

urine

Helderheid

• helder (gezond)
• troebel (infectie)

4.1.1

urine

Hoeveelheid

• 1500 - 2000 ml (gezonde hoeveelheid per etmaal)
• aandrang bij 200 ml

4.1.1

urine

Pijn

• het doen plassen (mictie) doet normaal geen pijn
• branderig gevoel (infectie)
• krampen (nierstenen)

4.1.1

urine

De input kan bestaan uit vocht...

• drinken
• eten
• sondevoeding
• infuus

4.1.1

urine

De output kan bestaan uit vocht...

• uitplassen

4.1.1

urine

De vochtbalans is positief als de cliënt...

• minder heeft geplast (output) dan gedronken (input) heeft
• doordat hij vocht vasthoudt (oedeem, kortademigheid, hart-/longfalen)
• doordat hij mictieproblemen heeft (nierfalen, -stenen)

input−output=vochtbalans

4.1.1

urine

De vochtbalans is negatief als de cliënt...

• meer heeft geplast (output) dan gedronken (input) heeft
• doordat hij vocht verliest (nierfalen, suikerziekte)
• doordat hij te weinig drinkt (uitdroging)

input−output=vochtbalans

4.1.2

ontlasting

Ontlasting (feces) is het onverteerbare product vanuit de voeding, dat het lichaam verlaat via de endeldarm (defeceren).

Het bestaat uit...

• onverteerbare resten, darmcellen
• galkleurstof
• bacteriën
• water en slijm

4.1.2

ontlasting

Peristaltiek is de knijpbeweging van de spieren in de darmen. Zo wordt ontlasting naar buiten gedrukt.

Je kan ontlasting op de volgende kenmerken observeren...

4.1.2

ontlasting

1 Kleur

lichtbruin (normaal)

• zwart glimmend (oud bloed in maag of darmen)
• rood (bloedverlies endeldarm, aambei)
• zacht rood (rode biet gegeten)
• zwart mat (ijzer medicatie)
• grijswit (lever- of galfalen)

4.1.2

ontlasting

2 Geur

is individueel bepaald (normaal)

• sterke geur (veel bacteriën)

4.1.2

ontlasting

3 Vastheid

• vast, zacht en worstvormig (normaal, 3 t/m 5)
• 1 en 2 wijzen op verstopping (obstipatie) of vochttekort
• 6 en 7 wijzen op een darminfectie (diarree)

4.1.2

ontlasting

4 Samenstelling (Consistentie)

• water, slijm, afvalproducten (normaal)
• vet (leverfalen)
• bloed (bloeding)
• wormen (infectie)
• ingeslikte voorwerpen

4.1.2

ontlasting

5 Frequentie

Verschilt per individu...

• gemiddeld 1x per dag tot 2x per week (normaal)
• hangt af van voeding, beweging of ziekte

4.1.2

ontlasting

6 Hoeveelheid

Ongeveer 200 g (normaal)

4.1.3

transpireren

Zweten (transpireren) is vocht (en warmte) uitscheiden via de zweetklieren van de huid. Hierdoor koelt het lichaam af.

Aandachtspunten...

• was regelmatig de huid
• verschoon kleding, beddengoed
• letten op vocht intake

4.1.3

braken

Bij braken (emesis) gaat maaginhoud via de mond (of neus) naar buiten. Het braakcentrum (in het brein) activeert deze reflex beweging.

Aandachtspunten...

• vóór braken vaak misselijk
• let op vocht intake
• let op verslikken

4.1.3

braken

Observeren van...

1 Kleur

• groen (met gal)
• zwart (oud bloed met maagsap)
• rood (bloeding)
• bruin (darminhoud, fecaal braken)

4.1.3

braken

Observeren van...

2 Geur (ruikt zuur)

3 Hoeveelheid (van 10 tot 1000 ml)

4 Samenstelling (slijmerig, met voedselresten, schuimend)

5 Wijze van braken (golvend of projectielbraken)

4.2 verstoringen in de uitscheiding

Oorzaken van verstoringen zijn...

• immobiliteit (niet bewegen)
• teveel of te weinig input van voedsel
• stofwisselingsproblemen
• infectie of overprikkeling
• ziekte

4.2.1

urine en urineren

1 urineweginfectie

Een bacterie in de blaas of nierbekken, met klachten...

• loze aandrang
• vaak en kleine beetjes plassen
• pijn (branden) tijdens plassen
• soms bloed bij de urine

4.2.1

urine en urineren

Aandachtspunten...

• stimuleer drinken
• let op koorts
• goede persoonlijke hygiëne
• evt. pijnstilling aanbieden

4.2.1

hematurie

Hematurie betekent bloederige urine, belangrijkste oorzaken zijn...

• nierstenen (die de wand beschadigen)
• infectie (blaasontsteking)
• menstruatie
• rode biet gegeten

4.2.1

afwijkende hoeveelheid

De hoeveelheid urine is afwijkend bij...

• polyurie ( > 2 liter/etmaal)
• oligurie ( < 400 ml/etmaal)
• anurie ( 0 ml/etmaal)

4.2.2

diarree

Diarree is waterdunne ontlasting. Vaak is de oorzaak een infectie.

Aandachtspunten...

• let op vocht intake
• denk om de persoonlijke hygiëne

4.2.2

obstipatie

Obstipatie is een verstopping waarbij ontlasting in de darmen blijft zitten. Dat kan gebeuren bij < 3x/week defeceren.

Aandachtspunten...

• let op vocht intake
• denk om de vezelrijke voeding
• denk aan genoeg beweging

4.2.2

melaena

Melaena is zwartgekleurde ontlasting, met bloed vermengd. Dit bloed komt van maag of dunne darm.

Aandachtspunten...

• let op vocht intake (ivm bloedverlies)
• arts waarschuwen
• denk aan kleding hygiëne

4.2.3

uitscheiding bevorderen

Maatregelen om de uitscheiding te bevorderen zijn de cliënt te stimuleren om...

• voldoende te drinken
• vezelrijk en gevarieerd te eten
• voldoende te bewegen
• regelmatig naar de wc te gaan

4.2.3

uitscheiding bevorderen

Maar denk ook aan...

• voldoende privacy
• een schoon toilet
• geef de cliënt de tijd
• een goede zithouding op de wc (bij ontlasten de squat-houding)

opdrachten 1 t/m 13 maken en zelf nakijken