5.2 Ontdekkers van nieuwe werelden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Renaissance en humanisme 
Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen wat er met de renaissance wordt bedoeld en waarom deze in Italië begon. 

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de renaissance te maken heeft met de ' herontdekking'  van de Klassieke Oudheid.  

3 Je kent de ideeën de humanisten en hun aandeel in het het nieuwe mens- en wereldbeeld. 

Kenmerkende aspecten 19 en 20
19: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

20. De hernieuwde orientatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid 

Renaissance

• Letterlijk: Wedergeboorte van de Griekse en Romeinse kunst en cultuur
• Ontstaan in Italië (ca. 1350-1620). 

Waarom begon de renaissance in Italië?

Waarom in Italië? 

1. Veel overblijfselen uit de Romeinse tijd, zoals het Pantheon en Colosseum (Rome) 
   
2. Bibliotheken met werken klassieke schrijvers, zoals Cicero
3. Grote rijkdom door handel en kruistochten --> veel contact met andere culturen (Afrika, Azië, Midden-Oosten)
4. Steden hadden autonomie: geen overkoepelend gezag
5. Weinig invloed van de kerk

Veranderingen in kunst

• Van christelijke motieven naar Klassieke     Oudheid
  
• Natuurgetrouw i.p.v. symbolisch
  
• Aandacht voor lichtval, kleuren, perspectief en anatomie
  

Zie Neptunusfontein in Florence (1560-1575) 

Ook veranderingen in het denken:
Humanisme 

Humanus (menselijkheid): Betekenisvol leven op basis van gezond verstand en menswaardigheid

• Van denken over leven na de dood (memento mori) 
• Naar belangstelling over het hier en nu op aarde (carpe diem) 
• Intellectuelen gaan op zoek naar de oorspronkelijke betekenis (ad fontes) 
• Erasmus: bijbel van de kerk (vulgaat) staat vol interpretatie- en vertaalfouten 

Stond de kerk positief of negatief tegenover de bevindingen van Erasmus? Leg je antwoord uit

5.2 Ontdekkers van 'nieuwe'  werelden
Leerdoelen 

1. Je kunt de oorzaken voor ontdekkingsreizen benoemen
2. Je kunt de gevolgen van de ontdekkingsreizen voor de inheemse bevolking en de Europeanen beschrijven
3. Je kunt beschrijven hoe het Europese wereldbeeld veranderde door de combinatie van ontdekkingsreizen en kolonisatie
   
   
   
   Kenmerkende aspecten 18, 19, 20
   18. Het begin van de Europese overzeese expansie 

Europees wereldbeeld rond 1450

• Beperkt tot Europa, Noord-Afrika en beetje Azië  (zoals China en India)
  
• Italiaanse handelaren brengen de wereld verder in kaart (fra mauro kaart, 1450)
• Westen onontdekt

Vaar je in het westen niet de wereld af? 

Redenen voor ontdekkingen

• Aziatische producten zeer winstgevend, maar ...
• Handelroutes waren lang, duur en gevaarlijk, mede door ...
• Vijandigheid Arabische en islamitische handelaren en landen
• Enige optie: nieuwe zeeroutes ontdekken

Portugal gaat naar het oosten

Portugese vorst financiert ontdekkingsreizen 

• Vasco de Gama bereikt India in 1497, waarop ...
• Portugal factorijen vestigt: versterkte handelsposten, waarmee ... 
• Portugal de zeeroutes beheerst
• Door deze oostelijke route was een westelijke route niet nodig. 

Spanje gaat naar het westen

1492: Spaanse vorsten financieren reis naar 'het westen' --> Columbus ontdekt 'de nieuwe wereld' 

• Noemt bewoners 'Indianen' , hij dacht in India te zijn
• Spanje en Portugal bijna in oorlog om 'de nieuwe wereld', dus ...
  
• 1494: Verdrag van Tordesillas: oosten van de wereld voor Portugal, westen voor Spanje

Gevolgen Europese expansie

• Kerstening van 'verre'  volkeren
• Verdwijnen van inheemse volkeren door geweld, hongersnood, misbruik en ziekten 
• Indianen worden te werk gezet op Europese, plantages,
• Priester De Las Casas (Nieuwe Wetten) --> leidt tot trans-Atlantische slavenhandel: 
• Afrikaanse slaven te werk gesteld i.p.v. inheemse bevolking 
• Ontstaan driehoekshandel 

D

Driehoekshandel, ook wel bekend als 

de Trans-Atlantische slavenhandel

Driehoekshandel

1. Nijverheidsproducten (wapens, alcohol, kleding) naar Afrika

2. In Afrika worden slaven gekocht en naar Amerika verscheept

3. In Amerika worden de slaven verkocht en specerijen (suiker, katoen, koffie) ingekocht

4. Specerijen worden verscheept naar Europa

Grote Amerikaanse culturen 

Werden in minder dan 100 jaar gedecimeerd
(van +- 145 miljoen inwoners in 1491 naar +- 15 miljoen in 1691)

Inheemse slavenarbeid wordt verboden, maakt plaats voor ... 

Afrikaanse slavenarbeid 

Volgende dia 

Afrikaanse slavenhandel en de rol van Nederland (Klik op de video, wordt doorverwezen naar schooltv) 

https:

Veelgebruikte wereldkaart voor 1500
(Ptolemaeus, +- 150 n.Chr.)

Wereldkaart 1507 
(Waldseemuller)