M3 Markt en overheid H3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

M3 H3 Overheid

Vrijemarktwerking

De prijs ontstaat door vraag en aanbod

Marktfalen

• De prijs die door vraag en aanbod ontstaat, is te laag of te hoog.
• 'De markt faalt' => noemen we: marktfalen
• Prijs te laag => overheid wil afremmen
• Prijs te hoog => overheid wil stimuleren
• Overheid grijpt soms in => geen vrijemarktwerking meer.

Externe effecten

• De productie/verkoop van een goed heeft gevolgen (effecten) voor anderen dan de koper en verkoper (extern), vaak: gevolgen voor de samenleving.
• Die gevolgen zitten niet in de prijs van het goed.

Negatieve externe effecten

• Negatieve externe effecten: kosten voor de samenleving zijn niet meegenomen. Anders zou de prijs hoger zijn.

Positieve externe effecten

• Positieve externe effecten: opbrengsten voor de samenleving zijn niet meegenomen. Anders zou de betalingsbereidheid hoger zijn, waardoor er een hogere vraag zou ontstaan. De samenleving zou een hogere prijs voor dit product over hebben.
  

Waar denk je aan bij 'de overheid'?

Overheidsingrijpen - 3 manieren

• Belastingen en subsidies
• Prijsregulering
• Wetten en regels

Prijsregulering

De overheid stelt minimumprijzen of maximumprijzen vast.

• Minimumprijs, voorbeeld: vaste boekenprijs
• In de vrije markt wordt de prijs van boeken te laag => schrijvers verdienen niets.
• Maximumprijs, voorbeeld: sociale huurwoningen
• In de vrije markt wordt de prijs van sociale huurwoningen te hoog => mensen met lager inkomen kunnen niet wonen

Overheidsingrijpen - 3 manieren

• Belastingen en subsidies
• Prijsregulering
• Wetten en regels

Belastingen en subsidies

• Belastingen, voorbeeld: accijns op benzine
• Belastingen werken dan als een kostenverhoging
• De aanbodlijn verschuift naar links: bij dezelfde prijs wordt nu minder aangeboden (want de producenten moeten van die prijs nu ook nog de accijns betalen)
• Evenwichtsprijs gaat omhoog

Belastingen en subsidies

• Subsidies, voorbeeld: subsidie op zonnepanelen
• Subsidies aan producenten werken als een kostenverlaging
• De aanbodlijn verschuift naar rechts: bij dezelfde prijs wordt nu meer aangeboden (want een deel van de kosten van producenten wordt door de overheid betaald)
• Evenwichtsprijs gaat omlaag.

Subsidie voor producent van € 75

Belastingen en subsidies

• Subsidies, voorbeeld: subsidie op zonnepanelen
• Subsidie kan ook aan consumenten gegeven worden. Dat werkt dan als een prijsverlaging
• De vraaglijn verschuift dan naar rechts: bij dezelfde prijs is er meer vraag (want een deel van de prijs van consumenten wordt door de overheid betaald)
• Evenwichtsprijs gaat omhoog

Subsidie voor consument van € 150

Wat zie je in de grafiek?

1. Minimumprijs
2. Maximumprijs

Overheidsingrijpen - 3 manieren

• Belastingen en subsidies
• Prijsregulering
• Wetten en regels

Wet- en regelgeving

De overheid maakt wetten die ingrijpen in de vrije markt.

• Voorbeeld: wetten tegen kartelvorming => bedrijven mogen met elkaar geen prijsafspraken maken om de prijs hoog te houden.
• Mededingingswet.

Overheid

Ingrijpen in de vrijemarktwerking

• Belastingen en subsidies
• Prijsregulering
• Wetten en regels

Zelf investeren in 'producten' die belangrijk zijn voor iedereen

• Collectieve goederen

Voorbeelden van collectieve goederen?

Collectieve goederen

Voorbeelden: dijken langs rivieren, wegen, straatverlichting

• 'Uitsluiting' van consumptie is niet mogelijk
• Gelijktijdige consumptie is mogelijk, het kunnen gebruiken wordt niet minder als een ander er al gebruik van heeft gemaakt

Huiswerk

Bestudeer § 3.2 en 3.3

Maak de opgaven 1 t/m 12 (par 2) en 1 t/m 4 (par 3)