Domein G Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Domein G Afweer

Leerdoelen

Voor leerdoelen zie blz. 2 boekje.

Je huid heeft drie functies:

1. Je lichaam op temperatuur houden

2.Bbescherming tegen vuil en ziekteverwekkers

3. Bescherming tegen de zon

De huid bestaat uit drie lagen:

1. Opperhuid: 

• Hoornlaag - dode cellen, slijt steeds af 
• Kiemlaag - vult door celdeling van binnenuit aan + pigmentcellen

1. Lederhuid: spieren, talgklieren, zweetklieren, bloedvaten, zintuigen en haarzakjes met haren
2. Onderhuids bindweefsel: bloedvaatjes, zenuwen en opslag van vet
   

Hoe beschermt je huid je tegen de zon?

Zon: UV-straling -> cellen in de kiemlaag maken pigment (kleine korreltjes bruine kleurstof) = bescherming 

• Vervellen: door verbranding, waardoor cellen in de hoornlaag afsterven

• Huidkanker: als kiemcellen worden beschadigd door UV-straling = extra snelle deling -> gezwel/tumor

Hoe ontstaat een uitzaaiing?

Infectieziekten

Ziekteverwekkers: micro-organismen waar je ziek van kunt worden

• Bacteriën: gifstoffen
• Virussen: lichaamscellen kapot
• Schimmels

Infectie: ziekteverwekker is in je lichaam gekomen (mond, neus, geslacht, wondjes)

Hoe ziek je wordt is afhankelijk van je weerstand (hoe goed is jouw lichaam in staat ziekteverwekkers te doden)

Herkenning

Witte bloedcellen:

• Uitschakelen ziekteverwekker
• Herkent ziekteverwekker aan eiwitten aan de buitenkant van de cel

1. Lichaamseigen
2. Lichaamsvreemd = antigeen

Vreetcellen

Antistoffen maken

Daarna...

• WBC gaat dood
• WBC wordt geheugencel -> heel snel de juiste antistoffen maken -> immuniteit (je wordt niet ziek)

Koorts: WBC maken sneller antistoffen = sneller beter

Immuniteit

Actief: je maakt zelf antistoffen (en geheugen)

• Besmetting = natuurlijk
• Vaccinatie = kunstmatig

Passief: je krijgt antistoffen binnen

• Moeder op kind = natuurlijk (placenta en borstvoeding)
• Serum = kunstmatig -> snel, maar geen geheugen

Medicijnen

Antibiotica: tegen bacteriën -> maken celwand kapot

Virus remmers -> verhinderen binnenkomen gastheercel, of vermeerdering in gastheercel of verspreiding naar andere gastheercellen

Allergische reactie

Het lichaam reageert extreem gevoelig op antigenen van stoffen waar de meeste mensen normaal op reageren

• Hooikoorts: stuifmeel -> stukgaan van slijmcellen

Auto-immuunziekte

De witte bloedcellen maken antistoffen tegen je eigen lichaamscellen

• Suikerziekte -> alvleesklier
• Reuma -> gewrichten
• Ziekte van Crohn -> darmen
• = ONTSTEKING
• etc.

Transplantatie: vervangen van aangetast weefsel of orgaan

• Kans op afstotingsreactie (antigenen)
• Internationaal registratiesysteem
• Afstotingsremmers

Bloedtransfusie

1. Rode bloedcellen: hemoglobine en ijzer
2. Bloedplasma: stollingseiwitten en antistoffen
3. Bloedplaatjes: leukemie

Bloedgroepen

ABO-systeem

• A
• B
• AB = universele ontvanger
• 0 = universele donor

Hemolyse: samenklonteren RBC

Bloedgroepbepaling

Bloedgroepen

Resusfactor

• Resuspositief bloed (Rh+)
• Resusnegatief bloed (Rh-): antiresus = hemolyse

Resuskindje (Rh- moeder en Rh+ kindje)

Resusziekte

Samenvatting

A kan geen B of AB ontvangen, wel A of 0

B kan geen A of AB ontvangen, wel B of 0

AB kan alles ontvangen = universele ontvanger

0 kan alleen 0 ontvangen

Dus is 0 de universele donor

- kan geen + ontvangen, wel -

+ kan wel - ontvangen, wel +

biologiepagina.nl

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Besmettelijke infectieziekten die je door seks kunt krijgen

• Vaginaal
• Anaal
• Oraal

Hepatitis B, syfilis en hiv

• Bloed
• Moeder op kind (zwangerschap/borstvoeding)

Schaamluis en genitale wratten

• Kleding
• Lakens
• Handdoeken

NIET VIA wc-bril, glas, deurknop, etc..

Wat is (biologisch gezien) "interessant"?

• Virus: aids, genitale wratten, hepatitis B en herpes genitalis
• Bacterie: chlamydia, gonorroe, syfilis
• Schimmel: candida
• Insect: schaamluis 

Wat is (biologisch gezien) "interessant"?

• Aids -> dood
• Chlamydia en gonorroe -> onvruchtbaarheid vrouwen
• Hepatitis B -> ontstoken lever/chronisch ziek
• Syfilis -> aantasting hersenen

Aids

• Je kunt er nog niet van genezen
• Wel HIV-remmers
• Seropositief: HIV(irus) in je bloed
• Via onveilige seks, drugsnaalden, zwangerschap/borstvoeding, bloedtransfusie
  

• Maakt witte bloedcellen kapot
• Witte bloedcellen: uitschakelen ziekteverwekkers
• Dus; je afweer werkt niet goed meer

Stap voor stap

36.000.000 mensen; vooral in arme landen

Baarmoederhals-kanker

• HPV(irus)
• > 100 verschillende typen
• > 10 typen kunnen kanker veroozaken
• 80% raakt besmet (condoom beschermt niet goed)
• Vaak geen symptomen, maar HPV kan in lichaam blijven zitten
• Incubatietijd van 15 jaar
• Inenting: lichaam herkent virus en ruimt deze meteen op