Grammatica woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Grammatica woordsoorten

taalkundig ontleden

* VWO'ers let op: na de slide met het uitlegfilmpje komt nog VWO-stof > voegwoord

Taalkundig ontleden

Hierbij bepaal je voor elk woord tot

welke woordsoort het behoort.

Namen van woordsoorten zijn bijvoorbeeld lidwoord, werkwoord en zelfstandig naamwoord.

LIDWOORD

Er zijn drie lidwoorden:

- de

- het ('t)

- een ('n)

Bepaalde en onbepaalde lidwoorden

De en het zijn bepaalde lidwoorden.

Een is een onbepaald lidwoord.

Lidwoorden

1. De (bepaald lidwoord)
2. Het (bepaald lidwoord)
3. Een (onbepaald lidwoord)
   
   

De vader en het kind zitten in een vliegtuig.

ZELFSTANDIG NAAMWOORD

Woorden voor:

mensen

dieren

planten/natuurverschijnselen

dingen/gevoel

(eigen) namen

ZELFSTANDIG NAAMWOORD

- heeft meestal een enkelvoud en een meervoud

(vriend - vrienden)

- kan vaak klein of groot gemaakt worden

(taart - taartje)

- staat vaak met een lidwoord geschreven

(de klas, een boek, het paard)

WERKWOORD

- 'Doe-werkwoorden' = zww > 1x per enkelvoudige zin

- 'Zijn/is-werkwoorden' = kww > 1x per enkelvoudige zin

- 2 ww of meer in een enkelvoudige zin = dan hww (evt. meerdere) + 1 zww óf 1 kww.

* Let op: je hebt kww en zww nooit samen in een enkelvoudige zin!

Het hoofdwerkwoord is hier een zww > doe-werkwoord

BIJVOEGLIJK NAAMWOORD

- staat meestal in de buurt van een zn

- heeft een korte en een lange vorm

- kent de trappen van vergelijking

de groene appel - de appel is groen - de groene

sterk - sterke  /  zwart - zwarte

gaaf - gaver - gaafst

BIJVOEGLIJK NAAMWOORD

- vertelt meer over een zelfstandig naamwoord

- het spannende boek

- een spannend boek

- het boek is spannend

STOFFELIJK

BIJVOEGLIJK NAAMWOORD

- het gouden horloge

- een papieren tas

de zijden bloemen

- de houten tafel

BIJVOEGLIJK NAAMWOORD VAN EEN WERKWOORD

 (verven) - het geverfde huis

(ontdooien) - de ontdooide maaltijd

(ontwerpen) - het speciaal ontworpen toestel

VOORZETSEL

Vaak staan er één of meer woorden tussen het voorzetsel en het woord waar het bij hoort

op de tafel - in de kast - achter het behang

op de houten tafel - na een halve minuut - in de grote groene tent

VAST VOORZETSEL

Bij sommige werkwoorden hoort een voorzetsel dat je niet kunt vervangen: een vast voorzetsel

Het boek bestaat uit zes hoofdstukken.

Ik houd van kip met frietjes en appelmoes.

Bepaald / onbepaald telwoord

• bepaald telwoord 

het aantal/de hoeveelheid is bekend. vijf, 5, vijftig, 50

• onbepaald telwoord 

het aantal/de hoeveelheid is niet bekend. veel, weinig, enkele

Bepaalde hoofdtelwoorden

Noemt een bekend aantal of bekende hoeveelheid

Voorbeeld

Zeven boeken, zesendertig koeien, drie vijfde van de klas

Onbepaalde hoofdtelwoorden

Noemt een onbekend aantal of onbekende hoeveelheid

Voorbeeld

Veel, weinig, enkele

Bepaalde rangtelwoorden

Geeft een bekende plaats in een rij aan

Voorbeeld

Zevende, zesendertigste

Onbepaalde rangtelwoorden

• Geeft een onbekende plaats in een rij aan

Voorbeeld

Middelste, zoveelste, laatste, hoeveelste

Persoonlijk voornaamwoord

Het pers.vnw verwijst naar:

 een persoon, een groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken.

ik, hij, zij, het, wij, jullie, ons,

jou, ons, hen, mij, hem..........

Bezittelijk voornaamwoord

Het bez.vnw geeft een bezit aan. Het komt samen met een zn; het staat vóór het bezit.

Dat is mijn verloren gewaande fiets.

Het is jouw boek.

Daar loopt zijn stoere vader.

Let op:

Dat is mijn boek.      bez.vnw.

Dat boek is van mij.   pers.vnw

Vragend voornaamwoord

LEER DIT UIT JE HOOFD!

wie, wat, welke, wat voor (een)

Let op:

waarom, wanneer, hoe, waar zijn geen vraagwoorden, maar bijwoorden!

Aanwijzend voornaamwoord

LEER DIT UIT JE HOOFD! 

> deze/die/dit/dat/dergelijke/diegene/datgene/dezelfde
> zulk(e)/zo'n/zelf

Wijst iets of iemand aan

die man

deze vrouw

dat huis

Geheugensteuntje: Je kunt erbij wijzen

a = heel > zegt iets over bn fijne / b = achteraan > plaats
c = oogverblindend > zegt iets over ww scheen / d = Waarom + hier > overig vraagwoord + plaats

Zoek instructiefimpjes

Ga zelf op zoek naar instructiefimpjes met uitleg over het woordsoort dat je nog niet begrijpt!

Zoekwoorden zijn bijv.: 'uitleg bijwoord'

De lesmethode heeft ook duidelijke uitlegfimpjes en daaran meteen gekoppeld bijpassende oefeningen.

Oefenen!

Met alleen theorie lezen en uitlegfilmpjes kijken, red je het absoluut niet!

> Oefen in de online methode > noteer de woorsoorten die je niet goed benoemd hebt en VRAAG UITLEG AAN MIJ IN DE LES.

> Oefen op jufmelis.nl, cambiumned.nl  (zoekwoord 'woordsoorten') of op beterontleden.nl.

VOEGWOORDEN

Voegwoorden verbinden 

woorden, woordgroepen en zinnen met elkaar.

VOEGWOORDEN

die twee zinnen verbinden

dus, en, maar, of, want, aangezien, als, dat, doordat, hoewel mits, nadat, ofschoon, omdat, opdat, tenzij, terwijl, toen, voordat, zodat ,zodra

VOORBEELD:

- Milou zit op tennis, maar haar zusje hockeyt liever.

- Voordat Els iets kon zeggen, was Joris al vertrokken,

Nevenschikkend voegwoord

Deze metselen twee hoofdzinnen aan elkaar. 

De nevenschikkende voegwoorden : 

want, of, dus, en, maar (DWOEM)

Voorbeeld

Het is droog, dus we kunnen buiten spelen.

1. Het is droog.

2. We kunnen buiten spelen.

Door het voegwoord dus wordt er één zin van gemaakt.

Onderschikkend voegwoord

Deze metselen een hoofdzin en een bijzin aan elkaar. Er zijn zo veel onderschikkende voegwoorden, dat je ze niet uit je hoofd kunt leren. 

Voorbeelden zijn: doordat, nadat, omdat, totdat, voordat, aangezien, als, daarom, dan, hoewel, indien, mits, tenzij, terwijl, toen, zodra.  

Voorbeeld

Het heeft hard geregend, waardoor er

overal plassen liggen.

De tweede zin is geen goedlopende zin:

1. Het heeft hard geregend. (goed!)

2. Er overal plassen liggen. (fout!)