5.4 De Opstand (B)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

5.4 De Opstand (B)

Wat gaan we doen? 

1. Leerdoelen terugkoppeling

2. Leerdoelen

3. Theorie

4. Beeldmateriaal

5. Aan de slag

6. Leerdoelen nabespreken

Leerdoelen terugkoppeling

Je kent de economische, politieke en religieuze oorzaken van de Nederlandse Opstand. 

Leerdoelen 

Je kunt beschrijven hoe uit de Opstand de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond. 

Je kunt de gevolgen van de Opstand voor de bestuurlijke en religieuze verhoudingen in de Republiek beschrijven. 

Theorie 

Margaretha stemde in met het verzoek (hoe heette dit verzoek?) van de edelen. Protestanten konden daardoor voor het eerst een klein beetje hun godsdienst belijden. Gevluchte protestanten keerden terug naar Nederland. Omdat ze nog geen eigen kerken hadden kwamen ze bij elkaar tijdens hagenpreken. 

Opschrijven:

Hagenpreken: verboden protestantse preken in de openlucht. 

Theorie 

Tijdens deze hagenpreken spraken predikanten de toegestroomde menigte toe. Al snel riepen radicale protestanten op om katholieke kerken te bestormen om ze te ontdoen van al die pracht praal en beelden. 

Opschrijven:

In 1566 was daar de Beeldenstorm. Protestanten - gek gemaakt door de hagenpreken - vernielen katholieke kerken in NL. 

Theorie 

Door het toegeven aan het Smeekschrift en haar aanpak van de Beeldenstorm was het voor Filips II duidelijk geworden dat Margaretha van Parma niet voldeed als landvoogdes. 

Zij werd vervangen door de 'ijzeren' hertog van Alva. Een zeer strenge generaal die gelijk maatregelen nam zoals het oprichten van een rechtbank De Raad van Beroerten - al snel de Bloedraad. 

Theorie 

Opschrijven: 

Margaretha van Parma werd opgevolgd door de Hertog van Alva. 

Alva richtte een rechtbank op: de Raad van Beroerten: al snel de Bloedraad vanwege vele doodvonnissen. 

Theorie 

Door de Raad van Beroerten werden tienduizend mensen verbannen uit Nederland en zestigduizend vluchtten. Daarnaast wilde Alva de Tiende Penning invoeren. Die vergrootte de opstandigheid in Nederland nog meer. 

Tiende Penning: opleggen van tien procent extra omzetbelasting.  

Theorie 

Het was tijd voor de hoogste en meest belangrijke edelman om in opstand te komen tegen zijn voormalige vriend Filips II .. 

Theorie 

Willem van Oranje Nassau (1533-1584)

1. Protestants opgevoed.
2. Erfde Orange - een gebied in Frankrijk - op jonge leeftijd op voorwaarde dat hij katholiek werd. 
3. Karel V haalt Willem naar zijn hof ter voorbereiding op leidinggevende functies. 
4. Leert Filips II kennen die hem later stadhouder maakt van Zeeland, Utrecht en Holland. 
5. Vond dat edelen te weinig invloed hadden. 
6. Vond Bloedplakkaat vreselijk en probeerde godsdienst vrede in te stellen. 

Theorie 

Willem van Oranje vluchtte naar Duitsland toen hij hoorde dat Alva naar de Nederlanden trok. Vanuit Duitsland stuurde hij zijn watergeuzen (klein leger met ballingen en avonturiers) aan. 

Er volgden enkele belangrijke veldslagen zoals om Alkmaar, Leiden, Mechelen, Zutphen, Naarden en ..

De Slag om Den Briel in 1572!

Theorie 

De Spaanse soldaten gebruikten vaak massamoord in de steden om opstandelingen af te schrikken. Maar hiermee werden de Nederlanders alleen maar meer boos. 

Opschrijven: 

Tijdens de Spaanse Furie van 1576 vermoorden onbetaalde Spaanse soldaten 7000 mensen in Antwerpen. 

Theorie 

Na dit Spaanse bloedvergieten kwamen alle gewesten samen. In Pacificatie van Gent van 1576 besloten zij om samen te werken en later de geloofskwestie op te lossen.  

Theorie 

Toch hield dit geen stand. In het zuiden zochten katholieken weer toenadering tot Spanje, die hun opstandigheid zouden vergeven als ze zich weer bij Spanje aansloten. Zij legden dit vast in de Unie van Atrecht.

De 7 noordelijke gewesten werden zo de Unie van Utrecht. Zij gingen goed samenwerken en kregen een gezamenlijk leger. Willem van Oranje werd in de rijksban gedaan. 

Theorie 

De Unie van Utrecht reageerde daar weer op met het Plakkaat van Verlatinghe in 1581: Filips II werd niet meer als landsheer erkend. 

In 1584 wordt Willem van Oranje vermoord door Balthazar Gerards. 

In 1588 ontstaat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zelf regelen ze het bestuur! 

Aan de slag

1. Maken opdrachten 4, 5 en 6 van het handboek. 

2. Maken kennen en kunnenlijst 5.4.

3. Invullen alle kennen en kunnen lijsten van Tijdvak 5. 

Leerdoelen nabespreken

Je kunt beschrijven hoe uit de Opstand de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond. 

Je kunt de gevolgen van de Opstand voor de bestuurlijke en religieuze verhoudingen in de Republiek beschrijven.