1.2 Dorpen en stadstaten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

   Welkom!

Welkom bij de Slimste mens

Slimste mens bij 1.1

hutten en tenten	symbolisch denken	aardewerk
rechtop lopen	kleine groepen	dorpen
nomadisch	stevige boerderijen	geen sociale hiërarchie
vervaardigen van sieraden	sedentair	gesproken taal

Kies 3 reeksen van 4 woorden die met elkaar een kloppend verband opleveren. Noteer de woorden en wat hen verbindt. Je mag elk woord één keer gebruiken.

Slimste mens bij 1.1

hutten en tenten	symbolisch denken	aardewerk
rechtop lopen	kleine groepen	dorpen
nomadisch	stevige boerderijen	vrijwel geen sociale hiërarchie
vervaardigen van sieraden	sedentair	gesproken taal

Kies 3 reeksen van 4 woorden die met elkaar een kloppend verband opleveren. Noteer de woorden en wat hen verbindt. Je mag elk woord één keer gebruiken.

Chronologie 1.1

De volgende gebeurtenissen over het ontstaan van de landbouwrevolutie staan 

in willekeurige volgorde:

1 Het klimaat in het Midden-Oosten wordt kouder en droger.

2 Het klimaat in het Midden-Oosten verandert. Het wordt warmer en natter.

3 In de natuur komen minder eetbare gewassen en dieren voor.

4 Jager-verzamelaars gaan sedentair gaan leven en de eerste dorpen ontstaan.

5 Jager-verzamelaars trekken voor het eerst door het Midden-Oosten.

6 Jager-verzamelaars worden gedwongen om te gaan experimenteren met 

landbouw.

Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde.

Chronologie 1.1

De volgende gebeurtenissen over de verspreiding van de landbouwrevolutie 

staan in willekeurige volgorde:

1 Door bevolkingsdruk worden sommige mensen gedwongen om de Vruchtbare

Halve Maan te verlaten. Deze mensen nemen hun kennis over de landbouw mee.

2 De eerste boerenfamilies vestigen zich in wat nu Zuid-Limburg is.

3 Het klimaat in het Midden-Oosten wordt kouder en droger.

4 In het Midden-Oosten gaan jager-verzamelaars sedentair leven en de eerste 

dorpen ontstaan.

5 Jager-verzamelaars worden gedwongen om te gaan experimenteren met 

landbouw.

Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde.

Programma

• Herhaling 1.1
• Leerdoelen
  
• Uitleg 1.2 Prehistorische culturen
• Opdracht 1a en 1c
• Uitleg 1.2 Irrigatielandbouw
• Opdracht kenmerken stadstaten
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

1.2 Van jager-verzamelaars naar boeren

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Leerdoelen

1.2 Dorpen en stadstaten

1) Ik kan vier kenmerken van de eerste landbouwsamenlevingen benoemen 

(zie 1.1 leerdoel 5).

2) Ik kan uitleggen waardoor in Mesopotamië stedelijke gemeenschappen 

ontstonden.

3) Ik kan vijf kenmerken van de eerste stedelijke gemeenschappen uit de 

Tijd van jagers en boeren noemen, verklaren en herkennen.

1.2 Dorpen en stadstaten

Verspreiding van landbouw in het huidige Nederland.

• Rond 5300 v.Chr. eerste boeren in Zuid-Limburg.
• Werden vernoemd naar plek of voorwerpen (Swifterbantcultuur of touwbekercultuur).
• Rond 4900 v.Chr. verliet Bandkeramiekcultuur hun nederzettingen.
• Tussen circa 4300 - 2700 v.Chr. Trechterbekercultuur.  Bouwden Hunebedden.

1.2 Prehistorische culturen

Aan de slag

- Wat? Maak opdr. 1a en 1c op p22

- Hoe? Zelfstandig in stilte.

- Tijd? +/- 5 min.

- Klaar? Lees 1.2

1.2 Dorpen en stadstaten

• Rond 7000 v.Chr. dorpen in Vruchtbare Halve Maan.
• Tussen 6000 en 5000 trokken boeren weg naar Eufraat, Tigris en Nijl.
• Ontstaan irrigatielandbouw.

       - kanalen (transport water)

       - dijken en dammen (water opslaan of                      tegenhouden)

       - vruchtbaar slib (Nijl zomer, E&T voorjaar)

• Succesvolle boeren ontwikkelden zich tot leiders.

1.2 Stadstaten en spijkerschrift

Aan de slag

- Wat? Lees Stadstaten op p21

   a) Noteer vier kenmerken van de steden.

   b) Leg per kenmerk uit waarom dit dankzij de irrigatielandbouw kon. 

- Hoe? Zelfstandig in stilte.

- Tijd? +/- 10 min.

- Klaar? Lees 1.2 Spijkerschrift en hiërogliefen op p21.

1.2 Kenmerken van de eerste stedelijke gemeenschappen 1/2

• De meerderheid van de stadsbevolking was boer, maar daarnaast werkten mensen in andere beroepen (specialisatie). Dit ontstond dankzij de irrigatielandbouw, omdat er door dit type landbouw grote overschotten ontstonden. Hierdoor hoefde niet iedere inwoner als boer te werken.

• Monumentale bouwwerken, zoals paleizen en tempels. Dit ontstond dankzij de irrigatielandbouw, omdat door dit type landbouw de bevolking kon groeien. Hierdoor waren er voldoende arbeidskrachten aanwezig voor de bouw van tempels en paleizen.

• Sociale hiërarchie en sociale verschillen. Deze hiërarchie ontstond dankzij de irrigatielandbouw, omdat het voor dit type landbouw noodzakelijk was dat het goed georganiseerd werd. Daar waren leiders voor nodig die mogelijk ook politieke macht in de steden hadden.

1.2 Kenmerken van de eerste stedelijke gemeenschappen 2/2

• Godsdienstig centrum, waarbij priesters religieuze handelingen uitvoerden. Men geloofde in meerdere goden (polytheïsme) en dacht dat die invloed hadden op natuurverschijnselen (droogte, de stand van de rivier, etc.).

• Ontstaan van het schrift (spijkerschrift en hiërogliefenschrift). Dit ontstond dankzij de irrigatielandbouw, omdat door dit type landbouw de samenleving zo kon groeien en de maatschappij te complex werd om zaken alleen mondeling vast te leggen.

Weektaak

Aan de slag

- Wat? Weektaak

- Hoe? Eerst individueel in stilte. 

- Tijd? Tot 5min. voor het einde van de les.

- Klaar? Herhalen stof 1.1-1.2

Chronologie 1.2

De volgende gebeurtenissen over het ontstaan van de eerste stedelijke 

gemeenschappen in Mesopotamië staan in willekeurige volgorde:

1 Boeren aan de oevers van de Eufraat en de Tigris bouwen kanalen, dammetjes 

en dijken.

2 Er ontstaat een voedseloverschot.

3 Mensen specialiseren zich in verschillende beroepen en dorpen groeien uit 

tot steden.

4 Sommige boeren trekken weg uit de Vruchtbare Halve Maan.

5 Sommige steden gaan het omringende platteland en kleinere nederzettingen

overheersen. Deze steden ontwikkelen zich tot stadstaten.

Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde.

Leerdoelen

1.2 Dorpen en stadstaten

1) Ik kan vier kenmerken van de eerste landbouwsamenlevingen benoemen 

(zie 1.1 leerdoel 5).

2) Ik kan uitleggen waardoor in Mesopotamië stedelijke gemeenschappen 

ontstonden.

3) Ik kan vijf kenmerken van de eerste stedelijke gemeenschappen uit de 

Tijd van jagers en boeren noemen, verklaren en herkennen.