MoNUment
1 / 27
Lesduur is: 60 minInstructies
Voorbereiding
- Neem de woordenlijst door
- Print de songtekst van de canon
- Print de lesinstructie
Benodigde materialen
- Papier (door school)
- Stiften (door school)
- Grijze potloden (door school)
- Dik A3 papier (door school)
- Klassenkalender (door school)
- Lesinstructie (in de bijlage)
Instructies
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Introduceer het thema ''MoNUment'' en stel de leerlingen vragen. Waar denken zij dat dit lesblok over gaat?
Vertel in het kort wat de leerlingen kunnen verwachten van de voorbereidende les.
Slide 3 - Tekstslide
Vraag de leerlingen eerst of ze bekend zijn met de begrippen en of ze dit kunnen uitleggen:
- Herinnering
- Herdenken
- Monument
Leg daarna de begrippen zelf nog eens uit a.d.h.v. de komende drie dia's.
Slide 4 - Tekstslide
Herinnering
Herinneringen zijn dingen die je in je hoofd bewaart over gebeurtenissen, mensen of plaatsen uit het verleden. Het zijn als foto's of filmpjes in je gedachten die je helpen om te onthouden wat er is gebeurd of hoe iets was.
Als we het hebben over het ophalen van Nederlandse herinneringen, kunnen deze herinneringen zowel positief als minder positief zijn en zijn ze zeer divers. Wat als mooie of minder mooie herinneringen wordt beschouwd, varieert sterk tussen mensen, afhankelijk van hun persoonlijke ervaringen en voorkeuren.
Voorbeelden van twee Nederlandse (gedeelde) herinneringen zie je in de volgende twee dia's.
Nieuw woord: herinnering. Bespreek dit woord.
Slide 5 - Tekstslide
In 1988 versloeg Nederland de Sovjet-Unie in de voetbalfinale en werd Europees kampioen. Het EK is een prestigieus internationaal voetbaltoernooi dat uitsluitend wordt gehouden voor Europese nationale teams. Hoewel Nederland sindsdien enkele keren de halve finales heeft bereikt, is het er niet in geslaagd het toernooi opnieuw te winnen.
Slide 6 - Tekstslide
Op 26 juni 2005 is het kind van Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima van Nederland, genaamd Alexia Juliana Marcela Laurentien, geboren.
Slide 7 - Tekstslide
Herdenken
Herdenken betekent denken aan en respect tonen voor mensen of gebeurtenissen uit het verleden. We herdenken vaak belangrijke dingen, zoals herdenkingsdagen voor speciale mensen of herinneringen aan historische gebeurtenissen, om te laten zien dat we er nog steeds omgeven.Vraag de leerlingen: Welke feestdagen ken je, wat herdenken wij dan en hoe gebeurt dit?
Nieuw woord: herdenken. Bespreek dit woord.
Slide 8 - Tekstslide
Dodenherdenking
Dodenherdenking, op 4 mei in Nederland en enkele andere landen, dient ter herdenking van burgers
en militairen die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog en andere conflicten. Het meest opvallende ritueel is de twee minuten stilte om 20:00 uur, nationaal geobserveerd als een teken van respect.
Daarnaast vinden herdenkingsceremonies plaats bij oorlogsmonumenten, begraafplaatsen en gedenkplaatsen, waar kransen worden gelegd en toespraken gehouden om de offers voor vrijheid en vrede te eren.
Zet deze datum in jullie klassenkalender!
Slide 9 - Tekstslide
Koningsdag
Koningsdag is een nationale feestdag in Nederland die elk jaar op 27 april wordt gevierd. Deze dag markeert de verjaardag van de regerende koning of koningin. Tot 2013 stond de viering bekend als Koninginnedag, ter ere van de verjaardag van voormalig koningin Beatrix, maar na de troonsafstand van Koningin Beatrix en de troonsbestijging van Koning Willem-Alexander werd de naam gewijzigd.
Zet deze datum in jullie klassenkalender!
Slide 10 - Tekstslide
Keti Koti
Keti Koti is een jaarlijks gevierde nationale herdenkingsdag en feestdag in Suriname en onder de Afro-Surinaamse gemeenschap in Nederland. De term "Keti Koti" is afkomstig uit het Surinaams Creools en betekent "Verbroken Ketenen" of "Verstoorde Handboeien". Deze herdenkingsdag markeert de afschaffing van de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen, die officieel plaatsvond op 1 juli 1863.
Keti Koti wordt op 1 juli gevierd en herinnert aan de moeilijke periode van slavernij in de Surinaamse geschiedenis. Het is een dag van reflectie, herdenking en erkenning van de strijd en de offers van de voorouders die hebben geleden onder dit onmenselijke systeem.
Zet deze datum in jullie klassenkalender!
Slide 11 - Tekstslide
Eid al-Adha
Het feest Eid al-Adha gaat over het vieren van offers en dankbaarheid. Mensen herdenken het verhaal van Ibrahim, die bereid was zijn zoon te offeren als gehoorzaamheid aan God. God stuurde toen een ram als vervanging. Tijdens Eid al-Adha slachten veel mensen wereldwijd dieren en delen het vlees met anderen, vooral met mensen in nood. Het is ook een tijd van samenzijn met familie en vrienden, het delen van maaltijden en het geven van cadeaus. Het feest staat voor liefdadigheid, opoffering en saamhorigheid.
Het offerfeest wordt gevierd vanaf de 10e dag van de twaalfde maand van de islamitische kalender. Dit jaar valt dat op zondag 16 juni. Zet deze datum in jullie klassenkalender!
Slide 12 - Tekstslide
Monumenten zijn speciale bouwwerken of beelden die zijn gemaakt om belangrijke mensen, gebeurtenissen of ideeën te eren en te onthouden. Ze zijn als grote herinneringen die iedereen kan zien, zoals standbeelden, gedenkplaten of grote gebouwen.
- Voor een belangrijk moment in de geschiedenis of voor een persoon die wij ons moeten blijven herinneren, kan een monument worden opgericht.
- Een monument staat vaak in de openbare buitenruimte.
- Bijvoorbeeld op straat, in een park of op een plein.
Het monument in deze dia is: Het Nationaal Monument op de Dam. Dit monument in Amsterdam is een gedenkteken ter herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het werd ontworpen door J.J.P. Oud en John Rädecker en voltooid in 1956. Het monument bestaat uit een hoge obelisk omringd door beelden die verschillende aspecten van oorlog en vrijheid symboliseren. Op 4 mei worden hier kransen gelegd tijdens de Nationale Dodenherdenking.
Nieuw woord: monument. Bespreek dit woord.
Slide 13 - Tekstslide
Het Slavernijmonument in Amsterdam-Oost, ook bekend als het Nationaal Monument Slavernijverleden, is opgericht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de trans-Atlantische slavenhandel en slavernij. Het monument staat in het Oosterpark in Amsterdam en werd onthuld op 1 juli 2002, ter herdenking van de afschaffing van de slavernij in de voormalige Nederlandse koloniën op diezelfde datum in 1863.
Het monument is ontworpen door de Surinaams-Nederlandse kunstenaar Erwin de Vries. Het bestaat uit een cirkel van twaalf bronzen ketenen die uit de grond oprijzen, waardoor ze een tunnelachtige structuur vormen. In het midden van de cirkel staat een grote steen met daarop de tekst "Nooit Meer Slavernij". Het monument symboliseert de weg naar de vrijheid en herdenkt de pijnlijke geschiedenis van slavernij en de impact ervan op de betrokken gemeenschappen. Het is een plek van reflectie en herdenking, waar jaarlijks op 1 juli de Nationale Herdenking Slavernijverleden plaatsvindt.
Slide 14 - Tekstslide
Voor belangrijke momenten en herinneringen die je niet wil vergeten kun je een monument maken. Dit kan in een beeldend kunstwerk, maar dit kan ook in de vorm van een lied, een film of documentaire.
De leerlingen raken geïnspireerd door monumenten in de openbare ruimte van Almere. Niet elke sculptuur in de openbare ruimte is een monument.
Een monument is een standbeeld, een gedenksteen of een gebouw opgericht ter herinnering aan een persoon, belangrijke gebeurtenis, gedachtegoed of begrip. Monumenten kunnen worden opgericht door de overheid, maar ook door bedrijven en particulieren.
Bespreek enkele monumenten uit Almere met de leerlingen. Leg een verband tussen het moment/de gebeurtenis die wij ons willen herinneren en het monument.
Vraag de leerlingen of ze wellicht een monument in Almere kennen en kunnen benoemen, en waar dit zich bevindt.
Slide 15 - Tekstslide
Het monument De Dolfijn in Almere-Haven herdenkt allen die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Op de rand van het Monument zijn de begindatum 10-05-1940 en de einddatum 15-08-1945 in dagen, maanden en jaren gegraveerd.
Vragen: Wie heeft dit monument wel eens gezien? Waar staat het? Wat zou een dolfijn te maken hebben met een oorlog? Waarom heeft de kunstenaar de dolfijn ‘gemaakt’ om het verhaal te vertellen?
Symboliek
In de Etruskische grafkunst en christelijke iconografie staat de dolfijn symbool voor de dodenverering. Dit werd ontwerper Marcel Smink pas later duidelijk: ‘De keuze voor de dolfijn was in eerste instantie gevoelsmatig: de dolfijn als vis op het droge, achtergebleven uit het water dat zich ook tijdens de oorlog nog boven de maagdelijke grond van Almere bevond.
Slide 16 - Tekstslide
Het Bos der Onverzettelijken in Almere is een nationaal verzetsmonument en park dat op 29 april 1993 geopend werd. Het is een gedenkplaats ter nagedachtenis aan de Nederlandse verzetsstrijders die zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het bos is opgericht ter ere van degenen die hun leven hebben gegeven voor de vrijheid van Nederland.
Het bos bestaat uit 2.133 bomen die symbolisch zijn geplant ter herinnering aan de slachtoffers van het verzet. Elk van deze bomen draagt een plaquette met de naam van een verzetsstrijder die in de oorlog is omgekomen. Het bos dient als een plek van bezinning en herdenking, waar mensen kunnen samenkomen om respect te tonen voor de moed en vastberadenheid van degenen die hun leven hebben gegeven voor de vrijheid van anderen.
Jaarlijks wordt op 4 mei, tijdens de Nationale Dodenherdenking, een herdenkingsceremonie gehouden bij het Bos der Onverzettelijken, waarbij de gevallenen worden geëerd en herdacht. Het is een belangrijke plek waar mensen kunnen reflecteren op de geschiedenis en de offers die zijn gebracht voor vrijheid en rechtvaardigheid.
Slide 17 - Tekstslide
Dit kunstwerk heet Rad van Verzet en staat in het Bos der Onverzettelijken. Een rad (met een ‘d’) is een onderdeel van bijvoorbeeld een machine; hierdoor blijft de machine in beweging. Kun je dit zien?
Vraag aan de leerlingen: Waarom zou de kunstenaar in een monument dat gaat over (dapper) vechten voor jouw land en jouw land bevrijden hebben gekozen voor een rad?
Slide 18 - Tekstslide
Nationale Indië Herdenking
Op 15 augustus 2019 vond voor het eerst een officiële Nationale Indië Herdenking plaats bij het Indiëmonument in het Bos der Onverzettelijken.
De Nationale Indië Herdenking is een herdenking die jaarlijks plaatsvindt op 15 augustus. Deze herdenking is bedoeld om alle slachtoffers te herdenken die zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië en de nasleep daarvan, met name tijdens de Japanse bezetting en de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Op deze dag worden alle Nederlandse en Indonesische slachtoffers geëerd en wordt stilgestaan bij de gruwelijkheden die hebben plaatsgevonden tijdens deze periode van de geschiedenis.
De herdenking wordt vaak bijgewoond door overlevenden, nabestaanden, veteranen en vertegenwoordigers van de Nederlandse en Indonesische regeringen, en wordt gekenmerkt door ceremonies, toespraken en het leggen van kransen. Het is een belangrijk moment om de geschiedenis te herdenken en te reflecteren op de impact ervan op zowel Nederland als Indonesië.
Zet deze datum in jullie klassenkalender!
Slide 19 - Tekstslide
Monument ''Omarmen''
Het monument "Omarmen" van kunstenaar Frea Lenger staat symbool voor de Nationale Indië Herdenking en bevindt zich in het Bos der Onverzettelijken. Dit gedenkteken, dat twee mensen toont die elkaar omhelzen, vertegenwoordigt verbondenheid, verzoening en hoop op vrede. Maar het is niet alleen een herdenking van het verleden; het is ook een symbool van het niet-vergeten. De Melati, oftewel de jasmijnbloem, die hier ook vertegenwoordigd wordt, symboliseert deze boodschap van het niet vergeten van een gedeeld verleden. In het midden kun je de kleuren van de Flevolandse vlag herkennen.
Slide 20 - Link
Film/documentaire als vorm van ‘monument’
Je leeft je in, je spreekt je uit, je herkent je grens, staat op en slaat van je af. Wie weerbaar is kan veel aan, maar juist als de nood het hoogst is, is het vaak moeilijk om weerbaar te blijven. In de serie ''Vrijheidsdrieluik'' duiken tien kinderen samen met hun opa's en oma's in het slavernijverleden en de Tweede Wereldoorlog. In een zoektocht naar achtergrond en identiteit is er één ding dat hen allemaal verbindt: weerbaarheid.
Het thema weerbaarheid wordt per aflevering vanuit een andere invalshoek belicht. De Tweede Wereldoorlog in Nederland en Indonesië en het slavernijverleden. Hoe verhouden de kinderen zich tot hun geschiedenis? Wat betekent weerbaarheid voor hen persoonlijk? En wat voor rol speelt weerbaarheid in de geschiedenis?
In de driedelige filmserie smelten fictie en documentaire samen tot een kunstzinnig, filosofisch vrijheidsdocument. Daarnaast wordt er per dag een speciale live performance gegeven, aangepast op de herdenking van die dag. Het Vrijheiddrieluik wordt op herdenkingsdagen 4 & 5 mei, Keti Koti (1juli) en de Nationale Herdenking 15 augustus 1945 getoond voor publiek.
Slide 21 - Tekstslide
Wat is een canon?
Betekenis 1.
De geschiedkundige canon is een lijn waarop alle momenten, gebeurtenissen en personen staan die wij ons moeten herinneren; je kunt het zien als een horizontale lijn waarop deze momenten, gebeurtenissen en personen op staan. Je kunt ook spreken van een tijdlijn. Omdat de lijn heel lang is, maakt deze steeds een bocht en gaat door aan de onderkant.
Nieuw woord: Canon. Bespreek dit woord.
Slide 22 - Video
Betekenis 2.
De muzikale canon is een meerstemmige compositie, waarin de stemmen elkaar in de tijd verschoven imiteren. Ook in een muzikale canon speelt tijd een belangrijke rol, namelijk; het moment om in te springen in het gezang.
Speel de video af.
Slide 23 - Tekstslide
Laat de leerlingen in 15 minuten de volgende opdracht uitvoeren:
Laat hen een snelle schets op papier maken met kleurpotloden en stiften. Creëer een persoonlijke tijdlijn waarop vijf belangrijke momenten en personen voor henzelf een plekje krijgen. Als ze zich de data herinneren, laat ze de tijdlijn dan op datum maken, wanneer hebben deze gebeurtenissen plaatsgevonden? De leerlingen mogen zowel schrijven als tekenen.
Herinner de leerlingen eraan dat deze schets niet zomaar een tekening is; het zal dienen als het startpunt voor een intensieve beeldende les in de masterclass.
Slide 24 - Video
Kennismaking met de KIDD-canon
Beluister de door KIDD ontworpen canon basis 1-stemmig.Slide 25 - Video
Kennismaking met de KIDD-canon
1. Beluister de door KIDD ontworpen canon 2-stemmig. Let met name op het aangewezen 'inspringmoment'.
2. Leer het canonlied samen met de klasgenoten, inclusief het inspringmoment.
3. Oefen het lied met behulp van het inspringschema in de bijlage.
Creatie van een eigen canon
Gebruik het inspringschema om samen met de klas een eigen versie van het canonlied te maken in a cappella.
Bedenk met de klas een nieuwe tekst op de melodie van de canon die jullie net hebben gehoord.
Overweeg verschillende onderwerpen voor de tekst, zoals:
- Een mooie herinnering met de klas.
- Een monument voor een bijzondere plek.
- Iets leuks om te doen op een feestdag.
- Aspecten die jullie klas bijzonder maken.
- Belangrijke waarden die jullie willen doorgeven.
- Eigen ideeën van de leerlingen.
Werk samen aan de tekst op basis van de gekozen inspiratie. Jullie eigen versie van het canonlied gaan wij met elkaar zingen aan het einde van de masterclass.
Optie: Bedenk bij iedere zin of een aantal woorden een beweging die past bij het stukje tekst. Maak de beweging terwijl je de tekst zingt.
Zing jullie zelfbedachte tekst op de melodie van de canon. (En doe de bewegingen erbij). Oefen dit lied een paar keer.
Slide 26 - Tekstslide
Blik vooruit op de masterclass.
Tijdens de masterclass zullen jullie vanuit jullie persoonlijke ervaringen een belangrijk moment omvormen tot een kunstwerk. Dit kunstwerk zal worden gecreëerd met behulp van de collage techniek, zoals geïllustreerd in de afbeeldingen hiernaast.
Op basis van jullie gedeelde herinneringen gaan jullie gezamenlijk een terugkerende feestdag bedenken ter ere van jullie gecreëerde monument. Denk hierbij aan rituelen die op deze dag plaatsvinden, naast het canonlied dat jullie hebben ontwikkeld. Overweeg details zoals de datum van de feestdag, passende kleuren en eventuele specifieke kleding.
Aan het einde van de les krijgen jullie de gelegenheid om zowel jullie canonlied als de bedachte feestdag te presenteren.
Wat kunnen de leerlingen verwachten van de masterclass:
- Introductie van de kunstenaar
- Terugkoppeling naar de voorbereidende les
- Uitleg van de kunstenaar wat ze gaan doen
- Aan de slag met de kunstenaar
- Afsluiten masterclass
Wat wordt er van de docent verwacht:
- De docent moet te alle tijden bij de masterclass aanwezig blijven.
- De docent assisteert de kunstenaar waar nodig. De kunstenaar zal dit aan het begin van de les afstemmen met de docent.
- De docent zorgt dat materialen die op school zijn geleverd of die van de school worden gebruikt klaar liggen.
Slide 27 - Tekstslide
Sluit de les af door de leerlingen te vragen wat ze tijdens deze les hebben geleerd en herhaal de nieuwe woorden: herdenken, herinnering, monument en canon (2 betekenissen). Vraag de leerlingen naar de betekenis.