Bloed en afweer

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Bloed en

afweer

Inhoud les

1. Samenstelling van bloed, aanmaak en afbraak
2. Erytrocyten (O2 transport
3. Trombocyten (bloedstolling)
4. Leucocyten (afweer)
5. Lymfestelsel

Samenstelling van bloed, aanmaak en afbraak

Bloed bestaat uit:

• Bloedplasma
  
• Bloedcellen

Bloedcellen zijn:

• Rode bloedcellen
• Witte bloedcellen
• Bloedplaatjes

Samenstelling van bloed

55% plasma, waarvan 90% water

Plasma bevat opgeloste stoffen:

Eiwitten

Elektrolyten

Voedingsstoffen

Afvalstoffen

Aanmaak

• Hematopoese
• Bloedstamcellen
• Erytrocyten: geen celkern
• Leuco's: beenmerg en lymfe
• beenmergcel valt uit elkaar:                                                            trombocyt

Afbraak

Bloedcellen worden afgebroken in de milt en de lever.

• de milt ruimt oude cellen op waardoor Hb ( zuurstof transporter) (Geeft rode kleur) vrijkomt
• de milt zet dit om in bilirubine

de milt breekt rode bloedcellen af en zet hemoglobine om in bilirubine (dat giftig is)

Afbraak

• de lever maakt bilirubine onschadelijk 
• bilirubine wordt uitgescheiden via de nieren (in de urine), via gal en de darmen (in de ontlasting)

de lever detoxt het giftige bilirubine door het te koppelen aan eiwit, waarna het wordt uitgescheiden via urine of (gal en) ontlasting

Rode bloedcellen: Erytrocyten

Bloedcellen

Bloedplaatjes: Trombocyten(stolling van bloed)

Witte bloedcellen: Leukocyten (afweer en immuniteit)

                                                                    Rode bloedcellen: Erytrocyten                                                  (                          vervoeren bloedgassen) 

                                                          * Zuurstof voor energie

                                       * Kooldioxide  

Rode bloedcellen

• Vervoeren O2 en Co2 door je lichaam
• Meeste cellen in lichaam zijn erytrocyten.
• Erytrocyten zijn voor 1/3 gevuld met het eiwit hemoglobine
• Zuurstof hecht vast aan hemoglobine
• Om Hemoglobine te maken is ijzer nodig.
• In elke bloedcel zitten 270 miljoen hemoglobine eiwitten
• Bekende rode bloedcelziekte?

Trombocyten (bloedplaatjes)

Trombocyten

• Zorgen dat wondjes dichtgaan
• bloedstolling

Bloedstolling

Door bloedstolling  verlies je zo min mogelijk bloed bij een kapot vat 

Hierbij spelen een rol...

• het bloedvat in kwestie
• bloedplaatjes
• stollingseiwitten in plasma

• het bloedvat vernauwt (vasoconstrictie)

• hierdoor wordt het bloedverlies beperkt.

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 1

Help...!

Ik heb een gat in mijn bloedvat.....

• Trombocyten hechten zich aan elkaar aan de wondranden (von Willebrand        factor
• • Het bloed klontert en vormt een trombocytenprop

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 2

Uit de kapotte trombocyt komt plaatjesfactor vrij. Deze brengt een kettingreactie van stolling in gang, waardoor....

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 3

• ... draden van fibrine gevormd worden

• de draden sluiten de wond helemaal af

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 3

• 13 stollingsfactoren
• De meeste hiervan worden in de lever gemaakt
• Vitamine K is een belangrijke bouwstof voor stollingsfactoren
• Fibrine wordt ook weer afgebroken. Dat noemen we fibrinolyse

Witte bloedcellen: Leucocyten

Witte bloedcellen

Bestrijden ziekteverwekkers

• Witte bloedcellen type 1, granulocyten: Eten de ziekteverwekkers op
• Witte bloedcellen type 2, lymfocyten: Maken afweerstoffen (antistoffen)

Afweer

Afweersysteem

• Ziekteverwekkers 

1. Bacteriën (ziekmakers en nuttig)
2. Virussen
3. Giftige stoffen (alcohol)

• Lever
    

Eerste linie (algemene afweer)

Eerste afweerlinie

Mechanische afweer

Huid en slijmvliezen neus, mond en keel

Lage Ph

Tweede linie (algemene) afweer

Nodig na beschadiging 

huid of slijmvliezen

Alarmstoffen - ontsteking 

> witte bloedcellen 

Cellulaire afweer

Derde linie

• Komt in actie: aantal dagen na tweede linie
• Witte bloedcellen maken antistoffen (meest effectief)
• Moleculaire afweer
• Duurt aantal dagen tot weken
• Geheugen van witte bloedcellen 
• Immuun

'Vierde linie'

Geneesmiddelen

• Antibiotica
• Pijnstillers
• Koortswerende middelen

Vaccinatie

Type 1

Type 2

7.3 afweer: soorten en functie

Alles wat een onbekend signaaleiwit heeft, is lichaamsvreemd: antigenen

Witte bloedcellen herkennen antigenen en maken antistoffen (ook eiwitten) om het vreemde onschadelijk te maken.

7.3 afweer: soorten en functie

Er zijn twee soorten afweer...

1 algemene afweer

• aangeboren
• niet-specifiek (dus op elke vreemde cel van toepassing)
• komt snel op gang
• korrelcellen/ granulocyten eten de ziektekiem op 

7.3 afweer: soorten en functie

Er zijn twee soorten afweer...

2 specifieke afweer

• verworven (later gekregen)
• specifiek (dus op één vreemde cel van toepassing)
• komt traag op gang
• Lymfocyten spelen een rol
• B-lymfo (antistoffen aanmaak)en T lymfo (opruiming, lymfe)

stap1

de korrelcel eet de indringer op (fagocytose) en maakt zichtbaar 'wie hij opgegeten heeft'

stap2

de lymfecel herkent stukjes antigeen als lichaamsvreemd

stap3

de lymfecel maakt een specifieke antistof, die de indringers uitschakelen

Lymfestelsel

Het lymfestelsel

Functie: het verwijderen van afvalstoffen

Afweer tegen infecties

Lymfevatenstelsel

• Verzamelen van overgebleven vocht uit cellen = lymfe
• Door heel het lichaam
• Stelsel mondt uit in
  twee grote aders
  tussen nek en schouders
• Ondersteunt bloedcirculatie
• Afweersysteem (witte bloedcellen)

Wat doet je lymfevatenstelsel?

• Lymfevaten zijn te vergelijken met de aders van je bloedvatenstelsel.

• In lymfevaten zitten ook kleppen.

• Door de kleppen kan lymfe maar één kant op stromen.
• Brengt vocht terug van weefsel in de bloedbaan.

Wat doet je lymfevatenstelsel

• Lymfevaten voeren lymfe naar de lymfeklieren / lymfeknopen.

• Hier wordt het lymfe gecontroleerd op de aanwezigheid van ziekteverwekkers.

QUIZ!!!!

Wat hoort NIET bij de eerste afweerlinie?

1. witte bloedcellen
2. de huid
3. de neus
4. de mond

Bloedgroep 0 kan alleen ontvangen van 0 maar aan iedereen geven.

1. Waar
2. Niet waar

Waar worden bloedcellen afgebroken

1. Milt en lever
2. Lever en de darmen
3. Milt en de maag
4. Lever en de maag

Welke cellen in het bloed zijn belangrijk bij de bloedstolling

1. witte bloedcellen
2. rode bloedcellen
3. bloedplaatjes
4. bloedplasma

De Latijnse naam voor rode bloedcellen:

1. Erytrocyten
2. Leukocyten
3. Trombocyten

Wat wordt er in het lichaam gespoten bij een vaccinatie?

1. Antibioticum tegen ziekteverwekkers
2. Antistoffen tegen ziekteverwekkers
3. Delen van ziekteverwekkers
4. Witte bloedlichaampjes

Wat is de functie van rode bloedcellen?

1. Afweer tegen ziektekiemen
2. Bloedstolling
3. Transport van voedingsstoffen
4. Zuurstoftransport