H1 par. 1.3 Egypte en de Nijl

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 1

De tijd van jagers en boeren

H1. De tijd van jagers en boeren

par. 1.3 Egypte en de Nijl

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe irrigatielandbouw langs de Nijl werkte.
• Je kunt uitleggen dat irrigatielandbouw leidde tot het ontstaan van handel, steden en een staat.
• Je kunt noemen welke sociale lagen er waren in Egypte.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf. 

Invalshoeken

• Economisch: 
• Wat zijn de middelen van bestaan? 
• Leven mensen van de jacht, landbouw, industrie?
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?
• Geld

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• Bestuur
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
•  Leefomstandigheden van mensen.
•  Sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: 
• Gaat vooral over:
• geloof 
• kunst 
• wetenschap

Prehistorie

• alles tot 3000 v.C.
• tijd van jagers en boeren
• Tijd waarin er nog geen schrift was, mensen kunnen dus nog niet schrijven.

Wat weet je al over
Egypte?
Schrijf 1 ding op

Nijl

• Jagers-verzamelaars leefden langs de Nijl.
• Daar was veel voedsel te vinden.
• Geen reden dus om aan landbouw te doen.

Nijl

• Voor de herders verder van de Nijl werd het door de klimaatverandering steeds lastiger om voedsel te vinden. 
• Zij trokken weg uit deze woestijngebieden en kwamen langs de Nijl wonen.

Waarom trokken herders uit de woestijn weg om bij de Nijl te gaan wonen?

Landbouw

• Na 4000 v.C. landbouw.
• De Nijl overstroomde jaarlijks.
• Gunstig voor boeren.
• Er bleef na de overstroming  een laagje vruchtbaar slib achter op de oevers: vruchtbare grond.

overstromingstijd

zaaitijd

oogsttijd

Waarom was de jaarlijkse overstroming van de Nijl gunstig voor de boeren?

Irrigatielandbouw

• Het regende bijna nooit in Egypte.
• Daarom legden Egyptenaren dijkjes, waterbekkens en kanaaltjes aan.
• Via kanalen kon je akkers bevloeien die verder van de Nijl lagen.
• Dijken hielpen om het water zo lang mogelijk vast te houden.
• Zo hadden ze het hele jaar voldoende water.
• Landbouw op deze manier noemen we irrigatielandbouw.

Leg in je eigen woorden uit wat irrigatielandbouw is

Gevolgen irrigatielandbouw

1. Voedseloverschotten: er blijft dus voedsel over.

• Niet iedereen hoefde meer boer te zijn om aan eten te komen. 
• Hierdoor ontstaan er beroepen.   
• Nijverheid: maken van producten van grondstoffen, dus je maakt van graan brood of van wol een trui.

Gevolgen irrigatielandbouw

2. Ontstaan van handel: 

producten werden geruild tegen voedsel of andere spullen.

3. Dorpen groeiden uit tot steden.

Gevolgen irrigatielandbouw

4. Sommige steden werden zo rijk en machtig dat ze andere dorpen en steden veroverden.

Hierdoor komen grote gebieden onder één bestuur.

Gevolgen irrigatielandbouw

• Rond 3100 v.C. kreeg één bestuurder heel Egypte in handen.
• Hierdoor ontstond een grote staat: 
• gebied met duidelijke grenzen, één bestuur en overal dezelfde wetten en regels.

Wat is géén gevolg van de irrigatielandbouw? Kies de juiste letter

1. ontstaan van steden
2. ontstaan van handel
3. er komen nieuwe beroepen
4. er is te weinig voedsel

steden 

• Woonden ambachtslieden, handelaren, ambtenaren en priesters.
• Leefden duizenden mensen:
• Hierdoor bestuur nodig: 
• groep mensen die plannen en regels maakt en taken verdeelt: 
• ambtenaren helpen bij het bestuur: 
• zij voeren besluiten uit, handhaven orde, innen (ophalen van) belasting.
  

steden 

Belasting: bijv. goederen die je moet betalen aan het bestuur van een land (deel van de oogst).

• salaris ambtenaren
• voorraden voedsel aanleggen (misoogsten)
  

Hiërogliefenschrift (3100 v.C., einde prehistorie) werd gebruikt voor het bijhouden van belastingen en het opschrijven van regels.

Welk beroep valt onder nijverheid?
Kies de juiste letter

1. leraar
2. dokter
3. bakker
4. kapper

sociale verschillen

• Bij Egyptenaren groter dan bij de jagers en verzamelaars.
• Waarom? Komt door bezit, nieuwe beroepen en het ontstaan van een bestuur.
• Er ontstaan sociale lagen: 
• groepen mensen die van elkaar verschillen in rijkdom, macht en aanzien.

sociale lagen

1. farao en daaronder belangrijke bestuurders

2. goed opgeleide mensen zoals schrijvers

3. ambachtslieden

4. boeren

5. slaven

Taalteken!

1. Begin de zin met een hoofdletter en eindig de zin met een punt.​
2. Herhaal de vraag in je antwoord. Zo weet je zeker dat je antwoord geeft op de vraag en niet op iets anders.​
3. Zorg dat het aantal punten in een antwoord overeenkomt met het aantal punten in de vraag. Zo hoort bij een vraag met twee punten een antwoord met minimaal twee denkstappen.​
4. Wees zo concreet mogelijk. Mijd formuleringen als: ‘Dan gebeurt er iets’. Gebruik alleen verwijswoorden wanneer duidelijk is waarnaar ze verwijzen.​
5. Lees je antwoord over. Check of je echt antwoord geeft op de vraag en of je de juiste signaalwoorden (‘omdat’, ‘doordat’, ‘zodat’, etc.) gebruikt.

hetklokhuis.nl

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Bevat de bron vooral feiten (hoe meer feiten, hoe betrouwbaarder) of ook meningen?

Een feit is echt waar.

Een mening is hoe iemand over iets denkt.

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Wat weet je over de maker van de bron: 

wat voor beroep heeft de maker, 

welke godsdienst, 

welke ideeën heeft de maker over het bestuur?

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Leefde de maker in de tijd waar de bron over gaat? 

(ooggetuige verslag = betrouwbaarst)

• Of leefde de maker veel later?

 (=minder betrouwbaar: maker kan dingen vergeten zijn)

• Is de maker misschien partijdig? (heeft de maker een voorkeur?)

Bruikbaarheid van bronnen

Wanneer is een bron bruikbaar?

• Bronnen zijn bruikbaar als ze antwoord geven op de vraag die je stelt. 
• Het antwoord op jouw vraag moet dus terug te vinden zijn in de bron. 

Schrijf 2 dingen op die je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?