Skriuw mar Frysk - ferfolch - les 3 (praatplaten)

• Fries
• Beroepsopleiding

Skriuw mar Frysk - ferfolch - les 3

Wurklist

• Weromsjen op ôfrûne wike: bjusterbaarlike wurden fûn?
  
• Húswurk meitsje kinnen? 
• Skriuwopdracht weromjaan en ynleverje.
• lidwurden by haadwurden, ferhâldingswurden by tiidwurden
• Stavering û-lûden
• Ynterferinsjes
• Húswurk: Skriuw mar Frysk / skriuwe foar in doarpskrantsje

Skriuw mar Frysk

Lês inoars teksten.

De tekst dy'tst lêst sjochst nei. 

Besprekpunten?

Hantlieding lesjouwer side 104.

Wat is it Fryske wurd foar 'motregen'?

1. slachrein
2. stjalprein
3. storein

Alle lessen begjinne mei in tal fragen út Blinder of blunder fan PraatmarFrysk.nl.

Wat is it Fryske wurd foar 'regenplas'?

1. reinpoezze
2. reinpuoze
3. reinpuozze

Geef of net geef:
'It reint dat it eazet'.

1. geef
2. net geef

Wat is de goede skriuwwize?

1. paraplu
2. paraplú
3. parapluu

  Diktee

[Boek ticht & les diele út]

Diktee : bûk = skriuwtaal / búk = sprektaal

Basearre op:

Bear Boeloe : jonge poeskes

Helena de Boer

Stavering oe / û

Wurkje yn twatallen. 

Folje foar eltse kolom de regel yn. Folje de foarbyldwurden oan. 

Slagget it sûnder hints?

HINTS

koart oe-ienlûd

lang oe-ienlûd

NED oe-lûd en oe stavere

NED oe-lûd oars stavere

tiidwurd doetiid / mulwurd

tiidwurd foar -n

twalûd

Stavering oe / û

(oersjoch regels side 9)

û	koart oe-ienlûd	kût, rûch, bûgel, drûch, rûn, fûn
û	lang oe-ienlûd	hûs, hûd, útnûging
oe	twalûd	boer, oere, goed, hjoed, fjoertoer, stjoer
oe	Nederlânsk oe-lûd en oe stavere	skoech, snoek, koeke, boek, sloech
û / oe	Nederlânsk oe-lûd oars stavere	dûs (douche), dûane (douane) retoer (retour)
û / oe	doetiid / mulwurd: > ûnregelmjittige tiidwurden meast oe > foar in -n altyd û	sloech, joech, droech rûn, fûn

Lidwurden

Oersjoch regels side 42-43.

Oer it generaal itselde as yn it Nederlânsk. 

Utsein útsûnderings, bygelyks by lichemsdielen.

De lidwurden it en de kinne ôfkoarte wurde ta 't en 'e nei in ferhâldingswurd, tink om 'e spaasje!

Opdracht 1 lidwurden

Skriuw by elk lidwurd fiif haadwurden op. Besykje ek in pear haadwurden te finen dêr't it lidwurd oars is as yn it Nederlânsk.

Foarbyld: It fal wol ta (het valt wel mee).

Opdracht 2 

puzel ferhâldingswurden

lesboek side 30-31

Ferhâldingswurden

Oersjoch regels 43-44. Sjoch list op side 44.

1. Frysk nei = Ned na, naar.
2. Frysk de en it kin ek 'e en 't.
3. Frysk faker lidwurd nei ferhâldingswurd: yn 'e brân, fan 't slot.
4. Gerstalde ferhâldingswurden safolle mooglik skiede: fan njoggen oere ôf, foar de tsjerke oer.
5. Frysk ferhâldingswurd mei ek efteroan stean: Swimmen hâld ik net fan, syn earlikens twivelje ik oan.

Opdracht 3

Lesboek side 31

Wurkje yn twatallen.

Sykje út de tekst de flaters yn de ferhâldingswurden en ferbetterje dy.

Opdracht 3

Antwurdenboek side 22.

Opdracht 4

Trije op in rige.

[Boeken ticht, les diele út.]

Wurkje yn twa teams.

A kiest in getal. Ik lês it wurd dat dêrby heart foar. Staverje it wurd. Goed = fakje A.

B kiest in getal ...

Hokker team wint mei trije op in rige?

Opdracht 4

Trije op in rige.

[Boeken ticht, les diele út.]

Teams freegje om in nûmer. Lês it wurd dat by dat nûmer heart foar.

Goed stavere = fakje foar dat team.

Opdracht 5

Wurkje yn twatallen. Elk twatal kriget in tal nûmers tawiisd.

Meitsje mei de wurden in sin yn de notiid. Set dêrnei de sin  yn de doetiid én yn de folsleine tiid.

Foarbyld: jimme, skriuwe

Jimme skriuwe in tal sinnen.

Jimme skreaunen in tal sinnen.

Jimme hawwe in tal sinnen skreaun.

Hantlieding lesjouwer side 26 én side 95-98.

Skoft

Tuskenspul

Yn it tuskenspul, dat wol sizze alle slaggen nei it jildich weromslaan troch in perkspiler fan in opsleine bal, is it wol tastien mei twa hannen te kearen, of te slaan.

Tiden hawwe tiden

Wurkje yn groepkes fan 2-3.

1. Betinkt in ûnderwerp.
2. Meitsje in sin yn de notiid.
3. Set de sin yn de doetiid.
4. Set de sin yn de folsleine tiid.

it famke - it famke laket nei my - it famke lake nei my - it famke hat nei my lake.

Opdracht 6

Lês it ferhaaltsje foar en meitsje it dêrnei ôf.

It oarspronklike ferhaaltsje stiet yn de hantlieding lesjouwer op side 27.

Tink derom: is lêste part fan it ferhaaltsje wurdt brûkt foar it diktee fan dizze les. It diktee stiet yn it antwurdboek op side 24.

Opdracht 7

Ferbetterje de flaters. Soms sitte der mear flaters yn in sin.

List mei ynterferinsjes:

oersjoch regels side 69-71

oer wurk en oer ûnrjocht.

Opdracht 8

Wurkje yn twatallen.

Elk twatal set ien of mear sinnen oer nei it Frysk.

1. Tot morgen. Hoe laat kom jij altijd uit bed?
2. Ik zoek naar mijn zakmes. Tijdens de oorlog.
3. Vanuit de kamer kan je het niet zien. Ze stond tot de knieën in het water.
4. Wij gaan nu naar het werk. Jij gaat nu naar bed.
5. Dat valt me tegen van jou. Ik moest tegen de wind in fietsen.

Yn it Antwurdboek stiet in foarbyldoersetting. Dat wol net sizze dat oare oersettingen altyd ferkeard binne.

Ofwikende oersettingen fan kursisten kinne mei-inoar bepraat wurde. Tink dêrby goed om ynterferinsjes!

Opdracht 8

Foarbyld antwurden.

Skriuwopdracht eksamenkandidaten

Produkteasken: lesboek side 33. Oersjoch regels side 76-77.

Do sitst yn in wurkgroep fan Doarpsbelang dy’t him dwaande hâldt mei de leefberens yn it doarp. Jimme hawwe plannen om in tal plakken opnij yn te rjochtsjen. Skriuw in stikje foar it doarpskrantsje, dêr’t dy plannen yn útienset wurde.

Skriuw in pear sinnen yn de doetiid by in plaatsje.

Brûk yn elts gefal ien wurd út de ynterferinsjes fan dizze les.

Boarne:

Blog Neeltje rechtbanktekenaar.

LC Burgemeester Waanders plant boom.

Lês mar Frysk

Foar it ferstevigjen fan it wurdbyld is it wichtich om in soad te lêzen. 

Lêstekst yn it antwurdeboek.

Nijsgjirrich om te witten.

Boeketip fan kursist ....

Foar it ferstevigjen fan it wurdbyld is it wichtich om in soad te lêzen. As lêste stiet der dan noch in Boeketip om it lêzen te stimulearjen.

Húswurk

Opdrachten dy't we yn de les net dien hawwe + 9, 10, 11, 12 en fertel ús oer in nijsgjirrich wurd / moaie sin dy'tst tsjinkaamst.

Skriuw mar Frysk 2.3.

... jout ús nije wike in boeketip.

Foarkarstavering = karbûstich

Alle opdrachten dy’t neisjoen wurde kinne, steane ek op kursus.edufrysk.nl. It húswurk kin sawol dêr as yn it kursusboek makke wurde. 

De lêsteksten binne ek te finen op eduFrysk en kinne dêr foarlêzen wurde.

Neigesetsje

Boarne:

YouTube

It oare Fryslân 1 - De âlde spraak (presintaasje Oebele Vries)

- 1390 Foswert-oarkonde 

- Frysk as skriuwtaal 1300 - 1500

https://youtu.be/cJeETschMvo?si=Rw-m7736udBm4jmj

Diktee antwurdenboek side 24

Tekening

Meitsje in tekening by in lesûnderdiel fan hjoed.