3.1 Machthebbers in Europa samenvatten en opdrachten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§3.1 Machthebbers in Europa

KA 20
Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur in Nederland.

KA 21
Het streven van vorsten naar absolute macht.

De tijd van Regenten en Vorsten
1600-1700

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek (Gouden Eeuw)

• §3.2 & §3.4

Beeldmerk

De kroon is het symbool van de absolute vorsten uit deze tijd. De Amsterdamse herenhuizen op de achtergrond werden bewoond door de machtige burgers, de regenten, die in de Republiek van de macht van de vorst hadden overgenomen.

Het streven van vorsten naar absolute macht (absolutisme)

• §3.1

De wetenschappelijke revolutie

• §3.5

Handels-kapitalisme en het begin van een wereldeconomie (wereldeconomie)

• §3.3

Leerdoelen

• Je kunt met het Franse voorbeeld (Lodewijk XIV) uitleggen dat Europa in de 17e eeuw een tijd van machtige koningen was.
  
• Je kunt beschrijven hoe Lodewijk XIV zo machtig kon worden.
  
• Je kunt uitleggen waarom Nederland een uitzondering was op de machtige Europese vorsten van de 17e eeuw.
  
• Je kunt uitleggen wat een republiek is en wie hierin de macht heeft.
  
• Je kunt het conflict tussen de raadspensionaris en de stadhouder uitleggen en verklaren.
  

Waar gaat deze paragraaf over?

In de 17e eeuw werden
veel staten steeds centraler bestuurd. Vorsten trokken steeds meer macht naar zich toe. Op den duur regeerde de vorst absoluut: zijn wil stond boven de wet. Er kwamen theorieën die dit absolutisme verdedigden. Zo zou de macht van de vorst door God gegeven zijn. De vorst hoefde aan niemand verantwoording af te leggen, behalve aan God.

Personen uit de paragraaf

Lodewijk XIV

Absoluut vorst van Frankrijk 1643 - 1715

Maurits van Oranje-Nassau

Stadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden

Johan van Oldenbarnevelt

Raadspensionaris van de Republiek der Verenigde Nederlanden

Maurits van Oranje laat Johan van Oldenbarnevelt oppakken

Eerste Stadhouderloos tijdperk

Lodewijk XIV verbiedt het protestantisme in Frankrijk

Belangrijke gebeurtenissen uit de paragraaf

- 1618

- 1651-1672

- 1685

Lees het kopje 'Franse Koning', kijk het filmpje op de volgende dia en beantwoord de vragen op de volgende dia's

Leg uit waarom Lodewijk XIV de 'Zonnekoning' werd genoemd.

Welke zin is ONJUIST?
Lodewijk XIV maakte van Frankrijk een absolutie monarchie waarin:

1. De koning alle beslissingen nam.
2. De koning verantwoording aflegde aan de Staten-Generaal
3. De macht van de koning door niets en niemand werd beperkt
4. Ministers dienaren en adviseurs waren van de koning

Op welke manier versterkte Lodewijk XIV zijn macht?

Welke zin past het beste bij het begrip 'absolutisme'?

1. Lodewijk XIV hoefde aan niemand verantwoording af te leggen over zijn beslissingen.
2. Lodewijk XIV legde verantwoording over zijn beslissingen af aan zijn volk en ministers.

Bekijk de bron.
Wat bedoelde Bossuet met het goddelijk recht?

Video

Paleis van Versailles - 1:37

0

Bedenk wat mensen dachten als ze het paleis bezochten en welk gevolg dat had voor het aanzien van de koning.

STATEN- GENERAAL

• Defensie
• Buitenlandse zaken
• Bestuur Generaliteitslanden

STADHOUDER

• Opperbevelhebber Leger / Vloot
  
• Toezichthouder rechtspraak

GRAAFSCHAPPEN

• Adel op het platteland

VROEDSCHAPPEN

• Regenten in steden

Benoemt

Sturen vertegenwoordigers + betalen belastingen aan:

Sturen vertegenwoordigers +
betalen belastingen aan:

GEWESTELIJKE STATEN

• Eigen bestuur
• Eigen rechtspraak

Benoemt

RAADPENSIONARIS

• Secretaris van Staten-Generaal
• Contacten met buitenland

Geeft advies aan

In de Republiek:

1. Hadden de gewesten weinig te vertellen en was de Staten-Generaal erg machtig.
2. Nam de stadhouder alle belangrijke beslissingen en gaf de Staten-Generaal hem advies.
3. Waren de gewesten erg zelfstandig, maar namen ze sommige beslissingen samen in de Staten-Generaal.
4. Werden alle belangrijke beslissingen in de Statenvergaderingen van de gewesten genomen.

Sleep de begrippen naar het juiste land

De 7 Nederlanden

Frankrijk in de 17e eeuw

Staten-Generaal 

De stadhouder en de raadspensionaris hebben veel gezag

Bijna alle adel woont bij de koning

Het goddelijk recht om te regeren

Republiek

Absolutisme

Grootsheid en Rijkdom

'In de tijd van regenten en vorsten was de Republiek een oligarchie.'
Leg deze zin uit, gebruik het woord 'regenten' in je antwoord.

Leg uit waarom stadhouder prins Maurits, raadspensionaris Van Oldenbarnevelt liet arresteren en berechten

Lees de vier feiten hiernaast.
Welke optie is ONJUIST?

1. Feit A is een oorzaak van feit B.
2. Feit A is een gevolg van feit C.
3. Feit C is een oorzaak van feit D.
4. Feit D is een oorzaak van feit B.

Sleep de woorden naar de juiste plekken in de zinnen

1. De meeste landen in Europa werden in de 17e eeuw bestuurd door een [..................1...................]
   
   
2. Nederland was geen koninkrijk, maar een [..................2...................]
   
   
3. De Republiek der Verenigde [..................3...................] bestond uit zeven zelfstandige [..................4...................]
   
   
4. Elk gewest werd bestuurd door de [..................5...................] waarin vertegenwoordigers van de [..................6...................] en de                       [..................7...................] zaten
   
   
5. In Den Haag kwamen vertegenwoordigers van de gewesten samen in de [..................8...................]
   
   
6.  Daar beslisten zij over [..................9...................] en [..................10...................]

Gebruik deze woorden

Staten-Generaal

Staten

vorst

republiek

adel

Nederlanden

gewesten

steden

het leger

de buitenlandse politiek

Lees de bron.
De mening van
Huygens is dat:

1. Frederik Hendrik een goede opvolger van Maruits is, want hij noemt Frederik Hendrik onoverwinnelijke schipper zonder weerga.
2. Frederik Hendrik een goede opvolger van Maurits is, want hij vindt Frederik Hendrik een sterke en besluitvaardige leider.
3. Frederik Hendrik een slechte opvolger van Maurits is, want hij zegt dat de schepen en wapens niets staan te doen.
4. Frederik Hendrik een slechte opvolger van Maurits is, want hij zegt dat Frederik Hendrik staat te dutten en voorkomt dat er wordt aangepakt.

Stel een vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.

In de Republiek:

1. Hadden de gewesten weinig te vertellen en was de Staten-Generaal erg machtig.
2. Nam de stadhouder alle belangrijke beslissingen en gaf de Staten-Generaal hem advies.
3. Waren de gewesten erg zelfstandig, maar namen ze sommige beslissingen samen in de Staten-Generaal.
4. Werden alle belangrijke beslissingen in de Statenvergaderingen van de gewesten genomen.

Lees de bron. Geef aan bij welk kenmerkend aspect de bron behoord.

1. Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur in Nederland.
2. Het absolutisme.
3. Het begin van staatsvorming en centralisatie.
4. De strijd tussen kerk en staat.