1.3 Geen vaste woonplaats

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Jagers en boeren

1.3 Geen vaste woonplaats

De tijd van jagers en boeren

.. tot 3000 v.Chr.

Leerdoel

Aan het eind van deze les weet je:

- welk landschap in Nederland ontstond na de laatste Ijstijd

- hoe mensen eerst samenleefden

- hoe we dingen weten over jager-verzamelaars

- welke soorten samenlevingen we onderscheiden

- hoe tekenaars het verleden in beeld brengen

Geschreven bronnen 

Ongeschreven bronnen

Versleep de afbeeldingen naar de juiste box.

Dierenhuiden

Dieren werden niet alleen gedood voor het vlees. Ook andere delen van de dieren werden gebruikt, zoals de botten en de huiden. De huiden werden eerst schoongemaakt met krabbers van vuursteen. Daarna werden ze in de zon gelegd om te drogen. Uiteindelijk werd er kleding en tentdoek van gemaakt.

Tenten 

Hier zie je een kamp van jager-verzamelaars. Jager-verzamelaars woonden in tenten, omdat ze altijd maar tijdelijk op een plek verbleven. Was er in de omgeving van hun kamp geen voedsel meer te vinden, dan braken ze hun tenten af en trokken ze verder. 

Rendierjagers 

Deze mannen komen terug van het de jacht. Ze hebben net een rendier gedood. Jager-verzamelaars wisten precies waar ze in elk jaargetijde moesten zijn voor hun voedsel. Als de rendieren in het najaar naar het zuiden trokken, dan zetten de jager-verzamelaars hun kampen op langs de route.

Vuur

Voor jager-verzamelaars was vuur erg belangrijk. Ze gebruikten vuur het hele jaar om hun eten op te koken, om werktuigen mee te maken en om bij samen te komen. Vaak was één vuur het middelpunt van het kamp. Daar kwam de hele groep jager-verzamelaars bij elkaar.

Middel van bestaan

Deze jager-verzamelaar heeft net vis gevangen in de beek. Vissen was in de prehistorie een belangrijke manier om aan voedsel te komen, net als jagen. Mensen joegen op dieren, zoals herten en zwijnen. Ook leefden de jager-verzamelaars van wat ze verder in de natuur konden vinden, zoals noten en vruchten.

Met een boomstamkano

Hier zie je twee mensen met een boomstamkano. Ze duwen hem in het water. De kano is gemaakt van een uitgeholde boomstam. Dit was een heel karwei, maar het was zeker de moeite waard. Varend over de beek konden jager-verzamelaars voedsel verzamelen in een veel groter gebied dan te voet. 

Lees 'na de laatste ijstijd' op blz. 14

Maak de juiste koppels.

Eind van de ijstijd

Oorzaak

Gevolg

Waardoor iets gebeurt

Iets wat door iets anders gebeurt

Stijging van de temperatuur

Er ontstaan vlaktes van gras en lage struiken

15.000 v. Chr.

• Laatste stuk van de laatste IJstijd

• Nederland was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken

• Wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren

• Er woonden ongeveer 1000 mensen in Nederland

Jagen en verzamelen

Het belangrijkste middel van bestaan was: jagen, vissen en voedsel verzamelen

Welke bezittingen zouden
jagers-verzamelaars
hebben?

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen (ongeveer 30-50 mensen)
• Geen vaste woonplaats: nomaden
• Trekken achter hun eten aan
  
• Eenvoudige woningen: hutten/grotten

• Weinig bezit

Video

Klokhuis - 14:12

Lees 'bronnen van onze kennis' blz. 14-15
Op welke drie manieren hebben wij kennis over jagers-verzamelaars verkregen?

Video

Ötzi de Ijsmummie - 14 minuten

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de eerste mensen leefden.

Aan de slag!

- lezen § 1.3 Geen vaste woonplaats

- maken opdr. 2-3-5-7

- Schematische samenvatting maken van §1.3