Literatuurgeschiedenis 1500-1700 4V

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1500 - 1700: Gouden Eeuw en Renaissance

Middeleeuwen:       God, het geloof en het leven na de dood

16e en 17e eeuw:     Het leven op aarde

Nieuwe ontdekkingen: Copernicus (aarde is rond en draait om de zon), Columbus (Amerika), boekdrukkunst.

Idee over de mens: mens als uniek individu, dat zich moet ontwikkelen (homo universalis: alleskunner en -weter)

Geloofsstrijd

Conflicten tussen katholieken en protestanten, gevolg reformatie (teveel rijkdom en kritiek op aflaten) o.l.v. Maarten Luther

1566: beeldenstorm in Katholieke kerken in heel Europa

Willem van Oranje (1533 - 1584)

Geboren in Lutherse familie, erfde deel van de Nederlanden (o.l.v. rooms-katholieke Karel V)

Katholieke heropvoeding aan het hof.

Meningsverschillen met Karels opvolger Filips II leidden tot de Tachtigjarige Oorlog.

Gouden Eeuw en migrantenstad

Handel in kruiden, koffie, suiker, tabak en slaven (VOC): Nederland steeds rijker

1600: 50.000 naar 200.000

> helft migrant: vluchten voor oorlogsgeweld of geloofsvervolging of op zoek naar werk, permanent of voor een seizoen.

Renaissance

Renaître: opnieuw geboren worden

Nieuwe belangstelling voor de klassieke oudheid

Literatuur vooral 'ter leering ende vermaeck', maar ook kluchten en komedies.

Literatuur bevat een opvoedkundige boodschap

Toneel en liederen

Meestal buiten opgevoerd, maar ook in de schouwburg:

1. Tragedie (met ongelukkig einde) 
   incl. regels Artistoles/Deus ex machina
2. Komedie/klucht

Geuzeliederen: o.a. strijdliederen,

1573 gebundeld in 'Het Geusen lieden Boecxken

Reisverhalen en het sonnet

Journaal van Bontekoe (1648): verslag van VOC-reis, lezer was nieuwsgierig naar de nieuwe wereld.

Sonnet: Italiaanse uitvinding uit de 14e eeuw, meestal over de liefde voor een vrouw. "Uitvinder" Francesco Petrarca en zijn liefde voor Laura

Rederijkerskamers

Vereniging van schrijvers, centra van kunsten en wetenschappen. Oefenen met schrijven en voordragen

Bekende kamers in Amsterdam: Het Wit Lavendel (vluchtelingen uit het Zuiden) en De Eglantier (Amsterdammers)

Over wie gaat het Wilhelmus eigenlijk?

1. Willem Alexander
2. Willem van Oranje-Nassau
3. Koning Willem III
4. Willem van Hanegem

Les zonder devices

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen op het bord.

Hoeveel coupletten heeft het Wilhelmus?

1. 2 coupletten
2. 8 coupletten
3. 15 coupletten
4. 18 coupletten

Les zonder devices

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen op het bord.

Sleep de juiste betekenis naar de dikgedrukte woorden.

Oorlof mijn arme schapen 

die zijt in groten nood, 

uw herder zal niet slapen, 

al zijt gij nu verstrooid. 

Tot God wilt u begeven, 

zijn heilzaam woord neemt aan, 

als vrome christen leven, 

't zal hier haast zijn gedaan.

Als een prins opgezeten 

met mijner heireskracht, 

van den tiran vermeten 

heb ik den slag verwacht, 

die, bij Maastricht begraven, 

bevreesde mijn geweld; 

mijn ruiters zag men draven 

zeer moedig in dat veld.

In Godes vrees te leven 

heb ik altijd betracht, 

daarom ben ik verdreven, 

om land, om luid gebracht. 

Maar God zal mij regeren 

als een goed instrument, 

dat ik zal wederkeren 

in mijnen regiment.

Bang zijn.

In acht nemen of nakomen.

Oud Hollands woord voor legermacht.

Genezing, geluk brengend.

In het eerste couplet hoor je de volgende zin: 'Ben ik van Duitsen bloed.'

Het gaat toch over Willem van Oranje die strijdt voor de Nederlanden? Hoe kan dat?

1. 'Duits' is het Oudnederlands woord voor 'Diets' en dat betekent Nederlands.
2. Het moet eigenlijk zijn: "Hou ik van Duitsen bloed." Hij lustte de Duitsers rauw.
3. Willem van Oranje was eigenlijk een Duitser.

Hoe denk je dat de geuzen het Wilhelmus zongen?

Het Wilhelmus gaf de soldaten moed en maakte de Spaanse soldaten bang. Overal waar de Spanjaarden kwamen, werd het lied gezongen. Ze werden er gek van.

Het Wilhelmus was oorspronkelijk een soldatenmarsliedje: een energiek deuntje waar je lekker op kon marcheren.

.

Soldatenmars

Het Wilhelmus wordt altijd afgespeeld of gezongen ...

Waar of niet waar?  

Sleep naar het juiste vak.

Waar

Niet waar

Als een afgevaardigde van het koningshuis op staatsbezoek is in het buitenland.

Aan het begin van elke schooldag.

Tijdens dodenherdenking op 4 mei.

Op Koningsdag.

Op 1 januari.

Bij internationale sportwedstrijden.

Bij het begin en einde van de dag op radio en televisie.

Tijdens Bevrijdingsdag op 5 mei.

Welkom 4Va!

Planning 13 juni:

- 10 minuten lezen

- Bespreken 'Spaanschen Brabander' van Bredero

G.A. Bredero - Spaanschen Brabander (1618)

Gerard Adriaenszoon Bredero
Belangrijkste werk, komedie

Inhoud

Jerolimo Rodrigo, vanuit Antwerpen naar 

Amsterdam gevlucht voor schuldeisers, 

laat zien hoe het leven in Amsterdam in de 

17e eeuw was

Tijd voor een toneelstukje!

Rollen:

Jerolimo                  Andries

Robbeknol               Harmen

Jan Knol

Pieter Corneliszoon Hooft (1581 - 1647)

Pieter Corneliszoon Hooft, woonde lang op het : ontving kunstenaars en geleerden.

Schreef gedichten, toneelstukken en de geschiedenis van de Opstand. 

Op zijn 17e op rondreis door Italië en Frankrijk: kennis gemaakt met Petrarca en zijn sonnetten.

P.C. Hooft - Wanneer de vorst des lichts (1610)

Wanneer de Vorst des lichts slaat aan de gulden tomen

Zijn hand, en beurt omhoog aanzienlijk uiter zee

Zijn uitgespreide pruik van levend goud, waarmee

Hij nare angstvalligheid, en vaak, en kreup'le dromen

Van 's mensen lichaam strijkt, en berg, en bos, en bómen

En steden volkrijk, en velden met het vee

In duisternis verdwaald, ons levert op haar stee,

Verheugt hij, met de dag, het Aardrijk en de stromen:

Maar d'andre sterren als naijvrig van zijn licht,

Begraaft hij, met zijn glans, in duisternissen dicht,

En van d'ontelbre schaar, mag 't niemand bij hem houwen.

Al eveneens, wanneer uw geest de mijne roert,

Word ik gewaar dat gij in 't heilig aanschijn voert

Voor mij de dag, mijn Zon, de nacht voor d'andere vrouwen.

Huiswerk:

woordenschat paragraaf 2, opdr. 6,7,13

Quizlet oefenen: quizlet.com/_8t0lo7?x=1jqt&i=174nht