Week 5 - Oncolytica

• assistenten in de gezondheidszorg
• MBO
• Studiejaar 3

Week 5: 

Oncolytica

Planning

• Inventariseren vragen over lesstof
• Korte quiz voorgaande lessen
• Uitleg kanker en oncolytica
• Bespreken casus E
• Opdrachten 'Heb je het begrepen' maken en evt. verder werken

Welke van deze middelen is een osmotisch werkend laxans (meerdere antwoorden juist)?

1. Bisacodyl
2. Macrogol
3. Lactulose
4. Plantago ovata

Metoclopramide mag niet gegeven worden bij patiënten met ...

1. diabetes
2. de ziekte van Parkinson
3. astma
4. depressie

Hoe heet het fenomeen van misselijkheid voorafgaand aan de chemokuur

1. eradicatie
2. gastroparese
3. coeliakie
4. anticipatoire emesis

Welk geneesmiddel wordt gegeven bij anticipatoire emesis?

1. metoclopramide
2. domperidon
3. lorazepam
4. dexamethason

Stelling: Bij colitis ulcerosa kunnen alle lagen van de darmwand aangedaan zijn.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: De geneesmiddelen Pentasa en Salofalk mogen uitgewisseld worden bij een patiënt die op een van beide staat ingesteld.

1. Waar
2. Niet waar

Waar denk je aan bij kanker?
Welke begrippen heb je geleerd tijdens het huiswerk?

Wat gaat er mis bij kanker?

• Ongeremde celdeling (proliferatie van cellen)
• Vaak door mutaties in DNA (tumorsuppressorgenen, proto-oncogenen)
• Kankercellen: blijven delen en reageren niet op stopsignalen van naburige cellen, dringen door in naburige weefsels, gaan niet over tot zelfdoding (apoptose), stimuleren groei van bloedvaten (angiogenese), onsterfelijk, verplaatsen via bloed of lymfen naar andere delen van lichaam (metastaseren)

Dit heet ook wel 'cykinese'

Wanneer een cel deelt, moeten de nieuwe cellen identiek zijn aan de oorspronkelijke cel. Elk van beide moet een volledige set organellen en chromosomen hebben (dus beide 46 in totaal). Dit betekent dat er in de oorspronkelijke cel 46 chromosomen moeten worden gekopieerd. Een groep enzymen kopieert het DNA. Dit zijn onder andere topoïsomerase en helicase. Het nieuwe DNA wordt samengesteld door DNA polymerase. 

de rustfase

de cel groeit en bereidt zich voor op deling

verdere groei voorafgaand aan de mitose

TIP

In de twee volgende video's wordt goed uitgelegd hoe het ook alweer zat met DNA, transcriptie, translatie en celdeling (mitose). Bekijk deze thuis ook nog eens. 

Hoe werken de oncolytica?

Algemeen: doden van de kankercellen, meestal door in de celdeling te interfereren

Alkylerende stoffen

Vormen kruisverbindingen tussen naast elkaar gelegen basen in het DNA --> DNA strengen worden aan elkaar vast gehouden --> belemmering voor de transcriptie (aflezen van DNA streng) --> replicatie is niet mogelijk --> apoptose

Voorbeeld: cyclofosfamide, chloorambucil, cisplatine

Antimetabolieten

Basen (adenine, guanine, thymine, cytosine) zijn nodig voor DNA synthese. Stoffen die ervoor zorgen dat er minder basen worden aangemaakt remmen daardoor ook de groei en deling van de cel. Foliumzuur is bijv. nodig voor productie pyrimidinen (cytosine, thymine) --> geremd door methotrexaat

Andere voorbeelden: capecitabine (Xeloda), fluorouracil

Cytostatische antibiotica

Geproduceerd door bacteriën die in de aarde voorkomen.

O.a. binding aan het DNA --> voorkomen van transcriptie en replicatie. Sommige ook remming topoisomerase (enzym betrokken bij replicatie)

Voorbeelden: daunorubicine, doxorubicine. 

Let op bij cardiale voorgeschiedenis!

Cytostatische alkaloiden

Remmen activiteit van microtubuli ('draadjes' waarmee chromosomen uit elkaar worden getrokken tijdens mitose) --> mitose mislukt --> cel in apoptose

Voorbeelden: docetaxel, paclitaxel

Tyrosinekinaseremmers

Ook wel TKI (I van inhibitor) genoemd. 

Bij bepaalde soort kanker soms expressie van één bepaalde receptor die celdeling stimuleert --> door TKI geremd

Voorbeelden: bodutinib, nilotinib (Sutent)

Let op: geen levende vaccins en niet-levende vaccins

Monoklonale antilichamen

Vele werkingsmechanismen, wel allemaal immunoglobulinen die binden aan één specifiek antigeen --> gunstig, want minder effect op gezonde cellen

Voorbeelden: trastuzumab (Herceptin)

Let op: geen levende vaccins en niet-levende vaccins

Antihormonen

Borstkanker: anti-oestrogenen en aromataseremmers

Prostaatkanker: anti-androgenen

Anti-oestrogenen: bijw. opvliegers, vb tamoxifen

Aromataseremmers: bijw. osteoporose, vb anastrozol

Anti-androgenen: bijw. opvliegers en borstgroei, vb bicalutamide, enzalutamide (Xtandi)

Aan de slag

Maak de opdrachten 'Heb je het begrepen'

Huiswerk

• Opdrachten van week 1 t/m 5 af
• Maak het eerste deel van casus F (let op: 'vervolg' hoort bij week 7) en lees de theorie uit de reader.