Paragraaf 4.2: De bezetting van Nederland

4.2: De bezetting van Nederland

Duitsland bezet Nederland in mei 1940. De rechtsstaat wordt afgeschaft. In eerste instantie is de bezetter mild. Er komen steeds strengere maatregelen tegen joden. Er zijn Nederlanders die zich verzetten, maar ook Nederlanders die collaboreren met de Duitsers. Na de hongerwinter komt er een einde aan de Duitse bezetting. 

Leerdoelen 4.2 (1)

4.2A: Je kunt uitleggen hoe de Duitse bezetting van Nederland begint.

4.2B: Je kunt aan de hand van de maatregelen die de Duitsers nemen aan het begin van de bezetting verklaren waarom de rechtsstaat met het begin van de bezetting ophoud te bestaan.

4.2C: Je kunt uitleggen welke maatregelen er tegen de joden in Nederland genomen werden.

4.2D: Je kunt beargumenteren of Nederland mede schuld heeft aan het grote aantal joden dat tijdens de holocaust is omgekomen.

4.2E: Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen iemand uit het verzet, iemand die collaboreert en iemand die zich aanpast.

Leerdoelen 4.2 (2)

4.2F: Je kunt uitleggen hoe het laatste oorlogsjaar in Nederland verliep aan de hand van Operatie Market Garden en de Hongerwinter.

4.2G: Je weet wie Anne Frank en koningin Wilhelmina zijn en je kunt uitleggen wat zij te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog in Nederland.

Capitulatie

• Mei 1940: Duitsers steken de grens over, parachutisten landen in steden, vliegvelden en bruggen in het westen.
• Bombardement van Rotterdam
• Na dreigement van meer bombardementen capituleert Nederland en begint de Duitse bezetting

4.2A

Begin van de bezetting

• Dagelijks leven verandert eerst weinig, soldaten gedragen zich netjes
• Economie groeit door Duits leger
• Men past zich aan!
• Democratie en rechtsstaat afgeschaft, organisaties werden gelijkgeschakeld, strenge (Duitse) censuur

4.2A

Rechtsstaat

• Voor bezetting is Nederland een rechtsstaat, met onafhankelijke rechters
• Rechters moeten kiezen: gehoorzamen of ontslag nemen
• Meeste kiezen voor gehoorzamen in de hoop het beleid positief te beïnvloeden, echter moesten ze luisteren naar de Duitsers

4.2B

Jodenvervolging

• Discriminerende maatregelen tegen joden
• Razzia’s bij vergelding: Georganiseerde jacht op een groep mensen (joden)
  
• Gevolg: Februaristaking (1941) tegen de maatregelen, met geweld neergeslagen
  
• Vanaf mei 1942 moesten joden een gele ster dragen, vervolgens werden ze gedeporteerd
  
• Ruim 100.000 joden overleefden de deportatie niet

4.2C

Zwarte bladzijde

• Nederland: 75% joden niet overleefd, België: 40%, Frankrijk: 25% joden niet overleefd
• Antisemitisme was in Frankrijk veel groter dan in Nederland!
• Zwarte bladzijde uit onze geschiedenis? In hoeverre heeft Nederland schuld aan de holocaust?
• 
  

4.2D

Hardere bezetting

• Duitsers gingen zich slechter gedragen; pikten wat ze konden gebruiken
• Tewerkstelling Nederlandse mannen in Duitsland
• Zwaardere straffen op kleine vormen van verzet (doodstraf), met als doel de Nederlanders bang maken

4.2E

Verzet of collaboratie?

• Meeste Nederlanders verzetten zich nauwelijks, 5% Nederlanders bij het verzet
• Degene die met de Duitsers samenwerkten waren collaborateurs
• 90% probeert zich afzijdig te houden en aan te passen; accommodatie

4.2E

Market Garden

• Plan van geallieerden om bruggen bij grote rivieren te veroveren (herfst 1944)
• Leger vanuit Eindhoven naar Arnhem
• Parachutisten moesten verkeersbruggen over rivieren in handen krijgen
• Ondanks verrassingseffect verliezen geallieerden de Slag om Arnhem
• Alleen het zuiden van Nederland bevrijd

4.2F

Hongerwinter

• Nederlandse regering in Londen roept op tot spoorwegstaking (1944) om Duitsers dwars te zitten
  
• Geen effect, Duitsers hadden eigen treinen
  
• Gevolg: Geen voedsel en brandstof naar West-Nederland
  
• Bloembollen, suikerbieten en boomschors eten om te overleven
  
• 20.000 mensen sterven van de honger
  
• 5 mei 1945: Einde hongerwinter bij bevrijding door geallieerden

4.2F

Koningin Wilhelmina

• 1890-1948 koningin der Nederlanden
• Vlucht aan begin van de oorlog naar Londen
• Probeert leiding te geven aan mensen die zich tegen de Duitsers verzetten
• Toespraken Radio Oranje

4.2G

Anne Frank

• Wereldberoemd door dagboek
• Onderduiker na eerste maatregelen tegen joden
• Via doorgangskamp Westerbork naar concentratiekampen
• Anne stierf door uitputting en ziekte
• Alleen Otto overleefd oorlog en brengt dagboek uit
• 
  

4.2G