Wk 3 - sonnet en emblema

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Lees de tekst die op je bureau klaar ligt.

Maatschappelijke veranderingen 

16e eeuw

- Spaanse overheersing: katholieke kerk bepaalt

- Luther en Calvijn: afzetten hiertegen = protest         protestantisme 

- 1517: 95 stellingen van Luther tegen wantoestanden kerk

- 1566: beeldenstorm                          

- 1568: begin Tachtigjarige Oorlog (tot 1648)

- 1584: Willem van Oranje (leider opstand tegen Spanje) vermoord

- eind 16e eeuw: protestanten uit de buurt van Antwerpen vluchten naar 

                                                                                               het noorden

       17e eeuw

- komst vluchtelingen       groei en bloei Amsterdam       VOC

- bloei kunst en cultuur: toneel, gedichten, liederen, verhalen

- proza: waardering waarheidsgetrouwe reisverhalen; 

  fantasieverhalen geen aanzien

- toneel: navolgen klassieke schrijvers: renaissance 

  (translatio, imitatio, aemulatio)

TONEELSTUKKEN

Gijsbrecht van Amstel: nadat de vijand vertrokken is, waant Amsterdam zich veilig, maar het tegendeel is waar.

Warenar: Warenar heeft een pot met goud verstopt en verdenkt iedereen ervan die te willen stelen.

De Spaanse Brabander: Jerolimo is straatarm, maar doet zich voor als een rijk man.

Joseph: Joseph zoekt zijn broers op, maar deze verkopen hem als slaaf.

Aan het einde van deze les:

- Weet je wat een sonnet is;

- Kun je een sonnet interpreteren;

- Kun je een emblema 'lezen';

- Kun je utile en dulci onderscheiden.

Wat weet je over het sonnet?

SONNET

• belangrijk literair genre in 17e eeuw, naast de drie toneelgenres
• poëzie
• vaste regels
• utile dulci

Wat is een sonnet?

14 regels 

2 kwatrijnen ( een octaaf) en 2 terzinen (een sextet)

abba abba cdc cdc

abba abba cde cde

wending/volta/chute - op vorm en inhoud is mogelijk

Petrarca

Liefdesgedicht van P.C. Hooft

Gezwinde grijsaard die op wakk’re wieken staag

de dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

doodsvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag;

onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken,

en keert en wendt en stort staten en koninkrijken,

voor iedereen te snel: hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

de schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

met arbeid avondwaards. Uw afzijn valt te bang

en mijn verlangen kan den Tijdgod niet bewegen,

maar ’t schijnt verlangen daar zijn naam van heeft gekregen,

dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

P.C. Hooft (1581 – 1647)

1. Op welke plaats in dit gedicht zie je de wending?

2. Motiveer je antwoord. Geef een argument op basis van vorm en op basis van inhoud.

3. Aan welke eisen van een sonnet voldoet het onderstaande sonnet?

4. Hoe herken je Utile Dulce in het sonnet?

 

 

Liefdesgedicht van P.C. Hooft

Gezwinde grijsaard die op wakk’re wieken staag

de dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

doodsvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag;

onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken,

en keert en wendt en stort staten en koninkrijken,

voor iedereen te snel: hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

de schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

met arbeid avondwaards. Uw afzijn valt te bang

en mijn verlangen kan den Tijdgod niet bewegen,

maar ’t schijnt verlangen daar zijn naam van heeft gekregen,

dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

P.C. Hooft (1581 – 1647)

1. Bij strofe 3, regel 9 (Mijn lief, sinds ik u mis…) 

2. Vorm: start nieuwe zin, de vorige twee strofen bevatten samen 1 zin.

Inhoud: In de eerste twee strofen wordt de tijd aangesproken, in de laatste twee strofen zijn geliefde.

In de eerste twee strofen stelt de ‘ik’ een vraag, in de laatste twee strofen volgt een antwoord.

3. Aantal strofen en versregels klopt, wending klopt, het rijmschema klopt daarentegen niet!

4. Naast het feit dat een gedicht alleen al ‘vermakelijk’ was (door woordkeuze, klinker- en medeklinkerrijm), zit ook hier het vermaak in de vraag die gesteld wordt (Waarom gaat de tijd zo langzaam?). In het antwoord van de ‘ik’ zit de lering, namelijk dat de tijd zo langzaam gaat, omdat hij zijn geliefde mist.

Sonnet met toverspiegel

En Trump stond in zijn witte ochtendjas en vroeg de toverspiegel aan de wand: ‘Wie is de allermooiste in het land?’ De toverspiegel sprak. Het antwoord was: ‘Obama.’ Trump was razend. ‘Ik, niet hij, ben een stabiel genie. Ik maak de natie zo groot als ik. Bij wiens inauguratie was méér volk op de been?’ De spiegel zei: ‘Dat was bij de inauguratie van Obama.’ Trump ontplofte. Uit frustratie smeet hij de toverspiegel toen aan scherven en startte hij een oorlog met Iran, omdat Obama deals sloot met die natie en om Obama’s vrede te bederven.

 

Sonnet met toverspiegel

En Trump stond in zijn witte ochtendjas

En vroeg de toverspiegel aan de wand:

‘Wie is de allermooiste in het land?’

De toverspiegel sprak. Het antwoord was:

‘Obama.’ Trump was razend. ‘Ik, niet hij,

ben een stabiel genie. Ik maak de natie

zo groot als ik. Bij wiens inauguratie

was méér volk op de been?’ De spiegel zei:

‘Dat was bij de inauguratie van

Obama.’ Trump ontplofte. Uit frustratie

smeet hij de toverspiegel toen aan scherven

en startte hij een oorlog met Iran,

omdat Obama deals sloot met die natie

en om Obama’s vrede te bederven.

Emblema

"Plaatje met een praatje"

3 vaste delen

Relatie met utile dulci

Hedendaagse emblemata

Werk verder aan de module