V5A instructie (herhaling 16e en 17e eeuw + sonnet)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Introductie

Renaissance in vogelvlucht

Wat zijn kenmerken van een sonnet?

Pak een schrift en je pen

Waar kantelt het gedicht?

Vorige lessen

Samenleving in de 16e en de 17e eeuw

Kenmerken van het 17e-eeuws toneel (Granida)

Deze les

In vogelvlucht door de renaissance

Wat zijn de kenmerken van een sonnet?

Vooruitblik

Kies een boek (je derde boek dit schooljaar)

Lees je toneelstuk uit

Klascode in LessonUp: bvrfe

studiewijzer

- Er wordt van je verwacht dat je het werk bijhoudt volgens de studiewijzer.

- In de les worden eventueel enkele opdrachten besproken.

- Er komen geen schriftelijk 'antwoorden'.

- Met behulp van de richtvragen is de belangrijke informatie uit de artikelen te halen.

Opkomst van de rederijkerskamers, die een centrale rol speelden in het literaire leven in de laatmiddeleeuwse stad. 

Rederijkers hielden zich bezig met literatuur in wedstrijdvorm, waarbij de verklanking heel belangrijk was.

Er waren strenge spelregels.

Rederijkers speelden een belangrijke rol bij feesten en plechtige gebeurtenissen en, bijvoorbeeld als stadsdichter, in de propaganda van het stadsbestuur.

Late middeleeuwen (tot 1500)

Renaissance

Invloed vanuit Italië en Frankrijk:

Verstedelijking, afzetten tegen de middeleeuwen én de klassieke oudheid werd herleefd (wedergeboorte)

Individu kwam centraal te staan; de moderne mens ontwikkelde zich

Het begin van een nieuw tijdperk:

1500-1700

Klassieke oudheid

In de Europese literatuur- en kunstgeschiedenis duidt de renaissance de periode én de stroming aan waarin de Griekse en Romeinse helden uit de oudheid opnieuw populair werden.

Klassieke dichters: Homerus, Vergilius, Horatius

Petrarca liet zich als schrijver inspireren. 

Da Vinci en Michelangelo als beeldhouwer.

Er ontstonden wel veel nieuwe literaire genres en dichtvormen.

Het begin van een nieuw tijdperk:

1500-1700

middeleeuwen

renaissance

memento mori

God staat centraal

Geluk in het hiernamaals

Gemeenschap

Kerk heeft politieke macht

carpe diem

mens staat centraal (humanisme: 'mens is de maat van alle dingen')

Geluk in het hier en nu

Individu

Kerk speelt kleinere rol

Symmetrische gebouwen

Architectuur

Realisme

Kunst

Inspiratie door de klassieke oudheid

Translatio (vertalen)

Imitatio (navolgen)

Aemulatio (overtreffen)

Vaste regels (zoals sonnet)

Literatuur

Toneel in de renaissance:

Vijf bedrijven (symmetrie)

Vier reien (koor)

In medias ras (midden in het verhaal)

Beslissende wending

Utile dulci: het nuttige met het aangename (thema en motieven)

Literatuur

Sonnet

Revolutie in Nederland

(maar enorm verlaat ten opzichte van Italië: Petrarca, 14e eeuw)

Sonnet

Kenmerken:

Structuur: 

14 regels in vier strofen:

twee kwatrijnen (octaaf) en

twee terzinen (sextet)

Sonnet

Kenmerken:

Structuur: 

14 regels in vier strofen:

twee kwatrijnen (octaaf) en

twee terzinen (sextet)

Rijmschema:

vaak: abba abba cdc dcd

Sonnet

Kenmerken:

Structuur: 

14 regels in vier strofen:

twee kwatrijnen (octaaf) en

twee terzinen (sextet)

Rijmschema:

vaak: abba abba cdc dcd

Inhoud:

wending, chute, volta: na 8 regels

Liefdesgedicht van P.C. Hooft

Gezwinde grijsaard die op wakk’re wieken staag

de dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

doodsvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag;

onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken,

en keert en wendt en stort staten en koninkrijken,

voor iedereen te snel: hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

de schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

met arbeid avondwaards. Uw afzijn valt te bang

en mijn verlangen kan den Tijdgod niet bewegen,

maar ’t schijnt verlangen daar zijn naam van heeft gekregen,

dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

P.C. Hooft (1581 – 1647)

1. Op welke plaats in dit gedicht zie je de wending?

2. Motiveer je antwoord. Geef een argument op basis van vorm en op basis van inhoud.

3. Aan welke eisen van een sonnet voldoet het onderstaande sonnet?

4. Hoe herken je Utile Dulce in het sonnet?

 

 

Liefdesgedicht van P.C. Hooft

Gezwinde grijsaard die op wakk’re wieken staag

de dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

doodsvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag;

onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken,

en keert en wendt en stort staten en koninkrijken,

voor iedereen te snel: hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

de schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

met arbeid avondwaards. Uw afzijn valt te bang

en mijn verlangen kan den Tijdgod niet bewegen,

maar ’t schijnt verlangen daar zijn naam van heeft gekregen,

dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

P.C. Hooft (1581 – 1647)

1. Bij strofe 3, regel 9 (Mijn lief, sinds ik u mis…) 

2. Vorm: start nieuwe zin, de vorige twee strofen bevatten samen 1 zin.

Inhoud: In de eerste twee strofen wordt de tijd aangesproken, in de laatste twee strofen zijn geliefde.

In de eerste twee strofen stelt de ‘ik’ een vraag, in de laatste twee strofen volgt een antwoord.

3. Aantal strofen en versregels klopt, wending klopt, het rijmschema klopt daarentegen niet!

4. Naast het feit dat een gedicht alleen al ‘vermakelijk’ was (door woordkeuze, klinker- en medeklinkerrijm), zit ook hier het vermaak in de vraag die gesteld wordt (Waarom gaat de tijd zo langzaam?). In het antwoord van de ‘ik’ zit de lering, namelijk dat de tijd zo langzaam gaat, omdat hij zijn geliefde mist.

Maak opdracht 1, 2 en 3 over het Sonnet (p. 10)

Bestudeer de theorie over beeldspraak (p. 11) en maak de opdrachten.

Maak afspraken over de presentatie over het toneelstuk.

Toneel in de 17e eeuw