3.1: Amsterdam stapelmarkt van de wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

3.1: Amsterdam stapelmarkt van de wereld

Leerdoel: aan het einde van de les kan je uitleggen hoe Amsterdam een stapelmarkt werd van Europa en welke gevolgen dat had voor de landbouw in de Republiek

Oorzaak en gevolg

Oorzaak: geeft aan waarom iets gebeurd

Gevolg: gebeurtenis die plaatsvindt als resultaat van een andere gebeurtenis

• Er zijn verschillende soorten oorzaken en gevolgen te onderscheiden: economisch, politiek, godsdienst
  

• Indelen in: korte en lange termijn en in bedoeld en onbedoeld.
  

Amsterdam

• Amsterdam is tot het begin van de 17e eeuw een kleine havenstad
  

• Door de bevolkingsgroei besluit het stadsbestuur dat Amsterdam moet uitbreiden
  

Amsterdam

• De rijke mensen verhuizen naar de nieuwe grachten: Singel, Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht (rijke mensen).

• De werklieden verhuizen naar de Jordaan

• 1610-1620: voortaan wonen en werken rijk en arm in Amsterdam apart
  

In opdracht van de vroedschap tekende Daniël Stalpaert in 1662 het definitieve ontwerp voor de stadsuitbreiding (de Grachtengordel)

Stadsbewoners en stapelmarkt

• Ook andere steden in de Republiek groeien: 60% woont in een stad.
  

• De economie: van landbouw en veeteelt naar handel en nijverheid.
  

• Boeren krijgen moeite om de stadbewoners van voedsel te voorzien. 
• Gevolg: graan importeren
  

Oostzeehandel

• Amsterdam importeert graan uit landen rond de Oostzee, zoals Polen.
  

• Het werd opgeslagen in pakhuizen en vervolgens verkocht in de Republiek.
  

• De Nederlanders speelden in op de Europese markt en gingen meer producten verschepen: ijzer, wijn, lakens, etc.
  

Handel

• Amsterdam importeerde en exporteerde goederen uit heel Europa en de rest van de wereld
  

• Amsterdam werd de stapelmarkt van Europa: opstapelen van goederen in pakhuizen
  

• De import van graan werd de basis voor de handel (negotie) die eeuwenlang het meest zou opbrengen. De Oostzeehandel kreeg de eretitel: moedernegotie
  

Antwerpen

• Amsterdam dreef handel met de havenstad Antwerpen.
  
• 1585: de Spanjaarden nemen Antwerpen in.
  

Gevolgen:

• Het Nederlandse leger krijgt de Schelde in handen en sluit deze af.
  
• Protestantse en joodse handelaren uit Antwerpen vluchten naar de Republiek.
  
• De Antwerpse vluchtelingen namen hun internationale handelsnetwerk en kapitaal mee.
  

De Republiek blijft groeien

Oorzaken van verstedelijking van de Republiek en de groei van de Amsterdamse bevolking:

• Uit Duitsland kwamen godsdienstige en economische vluchtelingen.
  
• Hoe beter het met de Nederlandse economie ging, hoe meer mensen hier naartoe kwamen.
  
• Er wordt meer getrouwd en er komen meer baby's
  

Specialisatie 

De ambachtslieden in de steden gingen ook voor de export werken.

Sommige provinciesteden hingen zich in één tak van de nijverheid specialiseren:

• Leiden en Haarlem: textiel
  
• Delft: Delfts blauw
  
• Gouda: tabakspijpen
  
• Hoorn en Amsterdam: schepen
  

Commerciële landbouw

• Nu Amsterdam genoeg goedkoop graan verhandelden konden de boeren iets anders met hun land doen.
  

• Ze gaan zich specialiseren in: melk, boter, kaas en vlees.
  

• Produceren vanaf nu niet meer alleen voor het eigen dorp, maar voor de hele Republiek en exportmarkt
  

• De marktgerichte manier van boerenbedrijvigheid noemen we commerciële landbouw

Gouden Eeuw

• De hele Republiek leek wel één grote productie- en handelsmaatschappij te worden.
  

• Nederlands stond aan het begin van een lange periode van voorspoed en welvaart.
  

• Vandaar de naam Gouden Eeuw
  

Oefenen met oorzaak en gevolg

Ga naar LessonUp.app en voer de code in die linksonder in beeld staat.

Is dit een oorzaak of gevolg?

'Spanjaarden nemen in 1585 Antwerpen in.'

1. Oorzaak
2. Gevolg

Is dit een oorzaak of gevolg?

'Na de inname van Antwerpen vluchten velen naar de Republiek.'

1. Oorzaak
2. Gevolg

Is dit een oorzaak of gevolg van de groei van de Republiek?

'Er worden steeds meer baby's geboren'

1. Oorzaak
2. Gevolg

Is de inname van Antwerpen een oorzaak of gevolg van de groei van de Republiek?

1. Oorzaak
2. Gevolg

Is het vertrek van handelaren uit Antwerpen een militair of economisch gevolg?

1. Militair
2. Economisch

Een van de gevolgen van de familie Bicker was dat ze zoon Gerard konen laten schilderen. Is dit een gevolg op kort of langer termijn?

1. Kort
2. Lang

Dit gebeurde niet onmiddellijk, maar na enige tijd was de rijkdom opgebouwd.

Opdrachten

Lees §3.1

Maak opdrachten 2 t/m 8 en 11