Arm en rijk. Centrum-periferie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo lwoo, vwo
• Leerjaar 4

Centrum - periferie model

● De centrumlanden zijn de rijke landen in de wereld. Die liggen vooral in het noorden, dus in Europa en in Noord-Amerika. De productie in die landen is hoog en er is een koopkrachtige bevolking. Het centrum beheerst de wereldhandel.

● De periferie (= rand, buitenkant) bestaat uit landen met een laag inkomen. Ze worden gekenmerkt door afhankelijkheid, nadelige handelsrelaties, gebrekkige technologie en een lage productie.

● De landen in de semiperiferie (semi = half) zijn niet arm, maar ook niet rijk. Ze zijn sterk gegroeid door de opkomst van de industrie. Bedrijven uit de centrumlanden willen zich er graag vestigen, omdat de lonen er laag zijn. De producten worden in de rijke landen afgezet, maar ook in de semiperiferie zelf groeit de vraag. Het inkomen in landen als Brazilië, Rusland, India en China is de afgelopen jaren flink gestegen.

Ontwikkeling van geld

Ruilhandel

Bestaanseconomie

Markt 

economie

Geschiedenis van wereldhandel

1500-1800: Handelskolonialisme

1800-1945: Industrieel kolonialisme

1945-1990: Koude oorlog, dekolonisatie

1990-heden: Vrijhandel en global shift, de-industrialisatie

Handelskolonialisme (1500 – 1800)

Zeilboten -> Eeuw van Ontdekkingen

kolonien 

Driehoekshandel

Industrieel kolonialisme  (1800-1945)

Stoomboten, locomotieven

Industriële revolutie – van handgemaakt naar gemaakt door machine gemaakt

=> Massaproductie =>

Ruwe materialen nodig => Verzekeren levering van koloniën 

(kolonie wordt onderdeel van het moederland, grenzen tussen de landen werden getrokken.)

1914-1918

1939-1945

1945-1990 

Wereld verdeeld in 3 blokken: 

1. het Westen (NAVO, VS)
2. Communisten
3. ex-kolonien.
   

Dekolonisatie 

Verloop van de wereldhandel rond 1980

1959 KOUDE OORLOG VERHOUDINGEN

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Verschuiving van handelspatroon

1. opdeling productiketen

2. ontwikkeling van transport en inrastructuur 

3. Samenwerking van landen, WTO

Global shift

Tijd-ruimte compressie

treinen

containerschepen

internet

vliegtuigen

Productieketen is niet meer lokaal

Peiltjes 

= global shift 

Globalisering 

- internationale uitwisseling van mensen, goederen, geld, en informatie (zoals kennis en cultuur). 

Ever Given, Covid, russische gas, ukrainse tarwe... 

positief / negatief

• Je geeft arme mensen een baan
  
• Aantal centrumlanden groeit
  
• Meer welvaart onder brede lagen van de bevolking
  
• Meer technische kennis in arme landen
  
• Meer geld voor onderwijs, gezondheidszorg, enz.
  
• Arme landen krijgen meer politieke invloed
  

• Uitbuiting arbeiders
  
• Meer milieuproblemen in arme landen
  
• Grote sociale ongelijkheid in arme landen
  
• Bedrijven trekken snel weer weg naar goedkopere gebieden
  
• In Europa verliezen we banen

HDI 

FSI

GINI

PTO2 

33 vragen: 

- 10 begrippen

- 5 opgaves

PTO1 herhaling Systeem aarde

- riftzone (platentektoniek) 1.4

- rivier: loop, regiem, delta B95

- ITCZ 2.2

- Landdegradatie 3.3

(bodemerosie, verzilting, 

ontbossing, overbeweiding,

verwoestijning)

+ MNO's, HDI 

Gebieden:

- Ethiopië, Sudan

- Hoorn van Afrika 

- Sahel

Oorzaken en oplossingen van de voedselcrisis 

5. Subsidies, dumpen, tariefmuren, focus op commerciele landbouw => lokale voedselproductie schaden, de inkomsten verminderen en de voedselzekerheid in arme landen in gevaar brengen => voedseltekort 

6.  nationaale schaalniveau = binnen de grenzen vaan één land

politieke voorwaarden; 

geografische/fysieke voorwaarden: 

7. Duurzamere landbouw praktijken en 

Streaming en de musiekindustrie

De ontwikkeling van landen rondom de

Middellandse Zee

2022 III vwo