1.3 De kerk valt uiteen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

1.3 De kerk valt uiteen

Programma

wat?	hoe?	tijd?
terugblik 1.2	klassikaal	10 min
uitleg 1.3	klassikaal	15 min
check	klassikaal	10 min
afsluiten	klassikaal	5 min

1. Middeleeuwse kunst
2. Renaissance kunst

Erasmus was een humanist. Wat deden humanisten?

1. ze bestudeerden de Bijbel
2. Ze bestudeerden Grieks en Latijn
3. ze hielden van mensen
4. ze deden aan liefdadigheid

Wat is de Renaissance?

1. Het leven na de dood werd veel belangrijker
2. De wedergeboorte van de Grieks-Romeinse cultuur
3. Gedenk te sterven was het motto van deze mensen
4. Geen van de antwoorden.

1. Middeleeuwse kunst
2. Renaissance kunst

Deze les behandelen we...

• Waarom men kritiek kreeg op de kerk.
• Hoe de kerk gesplitst raakte.
• Welke mensen een
  belangrijke rol speelden.
• Welke verschillen de
  protestanten en katholieken
  hadden.

De opstand/ 80 jarige oorlog

• 1568 - 1648
• misstanden van de kerk oplossen --> Reformatie of Hervorming
• godsdienstoorlog, maar ook oorlog tegen de vorst 
• niet alleen oorlog met Spanje

onrust in de kerk

• Tegen het einde van de middeleeuwen kwam er steeds meer kritiek op de kerk > teveel rijkdom bij geestelijken
• Kritiek op bepaalde ideeën van de kerk > verzonnen regels door de kerk

• Ontstaan door het bestuderen van oude geschriften 
  

Kritiek op de kerk

• Tot  1500 was er weinig kritiek op de kerk.
  
  
  
• In 1509 verscheen het boek 'Lof der Zotheid' door.. Desiderius Erasmus.
• Kritiek op de hebzucht van de kerk -> geestelijken houden zich niet aan regels vd kerk
• Kritiek verspreidde zich snel door een nieuwe uitvinding...
• ... de boekdrukkunst.

Kritiek op de kerk

• Maarten Luther raakte door Erasmus geïnspireerd, maar wil verder gaan.
  
  
• Hij is woedend over de verkoop van 'aflaten', en schrijft in 1517 een protest brief.
  
  
• Als het nodig is afsplitsen van de paus.
  

De kerk splitst

• Maarten Luther wordt in 1521 vogelvrij verklaard.
  
  
• Maarten zijn vorst beschermde hem, op bijzondere wijze...
• ... Hij liet Luther ontvoeren.
  
  
• Luther riep Duitse vorsten op om te hervormen.
  
• Ook in Nederland sloeg protestantisme aan.

De kerk splitst

• Deze protestant krijgt in Nederland veel volgelingen...
• ... Johannes Calvijn: Calvinisme.
• Strenger dan Luther: Iedereen moet een sober leven in dienst van God leiden.
• Ook radicaler dan Luther; Calvijn vond dat gelovigen tegen hun vorst in opstand mochten komen.
• Direct contact met God; geestelijken niet nodig om in de hemel te komen.

Verschil Luther en Calvijn 

Calvijn                                                                      Luther

• God heeft bij je geboorte bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Je eert God het best door zo sober en zuinig mogelijk te leven

• Wanneer een vorst slecht is voor zijn onderdanen mag deze worden afgezet 

• Pas na je dood wordt bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Minder streng op soberheid 

• Een vorst is aangesteld door God, wie tegen hem in gaat gaat in tegen God

Welke van de uitspraken is waar?

1. Erasmus vond dat je een sober leven moest leiden.
2. Luther vond dat gelovigen tegen hun vorst in opstand mochten komen.
3. Tussen Erasmus, Luther en Calvijn was Calvijn het strengste.
4. De paus tolereerde de kritiek op de katholieke kerk.

Katholieken en protestanten: Verschillen

Bij welke kerkstromingen horen de kerken op de afbeeldingen rechts?

• Katholieke kerken zijn rijk versierd, protestantse zijn sober.
• Katholieken onder leiding van de paus; protestanten niet.

Verschillen 

Katholiek

• wel een paus
• beeldenverering 
• kerk centraal 
• 7 sacramenten

Protestants

• geen paus
• geen beelden
• bijbel centraal
• 2 sacramenten 

Katholieken en protestanten: Conflict

• Protestantisme was niet toegestaan; zware straffen werden uitgedeeld.
  
  
• Karel V voerde oorlog tegen protestantse vorsten; in 1555 kwam er godsdienstvrede.
  
  
• Ook in de Nederlanden werden protestanten vervolg; eerst door Karel V en daarna door Filips II van Spanje.

Waarom waren veel mensen ontevreden over de Katholieke kerk?

1. Geestelijken lapten de regels van de kerk aan hun laars
2. het volk wilde meer inspraak
3. Ze vonden de katholieke kerk te ouderwets
4. Het volk wilde minder bemoeienis vanuit de kerk

Wat kon je met een aflaat?

1. Een plekje verzekeren in de hemel
2. jezelf heilig verklaren
3. jezelf zegenen
4. je zonden afkopen om minder lang in het vagevuur te zitten

De reformatie had als doel:

1. Een nieuwe kerk op te richten
2. De katholieke kerk te hervormen
3. Wetenschap centraal zetten
4. De mens zelf centraal te stellen

Wat heeft ervoor gezorgd dat de ideeën van Luther snel verspreidden?

1. Door de vele ontdekkingsreizen
2. Uitvinding van de boekdrukkunst
3. Door missionarissen
4. Doordat de kerk hier veel over sprak in diensten