Het hormoonstelsel

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

;

Hormoonstelsel?

Het hormoonstelsel

Speciale stoffen (signaal stoffen)die in kleine hoeveelheden in het bloed zitten.

Het zijn chemische boodschappers die er wat langer over doen om op de plaats van bestemming te komen dan de elektrische stroompjes die via zenuwbanen worden gestuurd.

 Ze beïnvloeden de stofwisseling en functies van organen. Eigenlijk het ‘bewakingssysteem’ van ons lichaam.

Steroïd-hormonen:

Vetachtige stoffen,

Gemaakt uit cholesterol

Cortisol en testosteron

Dringen door het celmembraan heen

Effect na uur tot enkele dagen merkbaar

Eiwithormonen:

In wateroplosbare stoffen

Bestaan uit meerdere aminozuren

Insuline of adrenaline

Kunnen niet door celmembraan

Binden zich aan receptoren aan de buitenkant van celmembraan

Werken binnen enkele seconden/minuten

Productie van hormonen door 2 soorten cellen

 Endocriene cellen:

• Hebben maar 1 functie, het produceren van hormonen.
  
• Bevinden zich in hormoonklieren
  
• Hypofyse, schildklier, bijnieren, eierstokken, zaadballen
  

Gespecialiseerde zenuwcellen:

• Geven stof af aan bloed.
  
• Bloed vervoert stof naar doelwitcellen en doelwitorganen.
  
• Neurohormonen
  

Endocriene en Exocriene klieren

Regelkringen

De concentratie van een hormoon wordt geregeld door een regelkring, er moet een balans zijn tussen de aanmaak en de afbraak van hormoon.

Negatieve feedback

Positieve feedback

Tekst

Hypofyse

Schildklier

Bijnieren

eilandjes van langerhans

Eierstok

Teelbal

Groeihormoon

Verbrandingshormoon

Gulcose-huishouding

Oestogeen

Testosteron

Adrenaline en cortisol

Hypothalamus-hypofyse systeem

Het hypothalamus-hypofysesysteem is een belangrijk centrum in het hormoonstelsel.

De hypothalamus is een hersengebied en werkt als het regelcentrum voor het lichaam. 

De hypofyse (hersenaanhangsel) is een hormoonklier midden in je hoofd, grootte van kikkererwt. Het scheidt verschillende hormonen af en regelt daardoor verschillende lichaamsfuncties.

De hypofyse en hypothalamus zijn verbonden met de hypofysesteel. 

Het zenuwstelsel en hormoonstelsel werken nauw samen.

Wat doen exocriene klieren?

1. Hun stoffen aan de bloedbaan afgeven
2. Hun stoffen aan het zenuwstelsel afgeven
3. Hun stoffen aan een lichaamsholte afgeven
4. Alle antwoorden zijn fout

Hormoonklieren

Pijnappelklier

• Kleine hormoonklier in de hersenen.
  
• Scheidt het hormoon melatonine uit
  
• Speelt een rol bij dag en nachtritme
  
• Als het licht minder wordt stijgt de productie van melatonine, met gevolg dat je moe wordt.
  
• Bij ouder worden neemt de aanmaak van melatonine af.
  
• Onder 40 jaar melatonineaanmaak ‘s nachts 10-40x zo hoog als overdag.
  
• Remt ook geslachtshormonen, melatonine vertraagt moment waarop pubertijd begint.
  

Wat doet de hypofyse?

1. Testosteron maken
2. Dit is de regelkamer van het hormoonstelsel
3. Dit is de verbinding tussen hormoon - en zenuwstelsel
4. Hier wordt glucagon geproduceerd

Alvleesklier

Eilandjes van Langerhans

• Gulcagon
• Insuline

Bijnieren:

Kleine klieren die bovenop de nieren liggen

2 delen: bijnierschors en bijniermerg

Bijnierschors: endocrien weerfsel maakt aldosteron, cortisol en geslachtshormonen

Aldosteron: regelt zoutgehalte in bloed. Natrium en kalium werken samen en vullen elkaar aan en moeten in het bloed in evenwicht zijn.

Cortisol; heeft invloed op suikergehalte in het bloed. ACTH uit de hypofyse zet de bijnier aan om cortisol te maken. Cortisolgehalte is verhoogt in stresssituaties (gevaar of ziekte), cortisol zorgt ervoor dat deze reacties niet te heftig verlopen, bv bij allergische reactie dan kunnen corticosteroiden (bv prednison)toegediend worden om de allergische reactie af te zwakken.

Geslachtshormonen: Androgenen (mannelijke) en Oestrogenen (vrouwelijke geslachtshormonen. Beiden worden bij ieder mens geproduceerd alleen bij andere sekse in lage concentraties.

Bijniermerg: zenuwweefsel, produceert onder invlode van zenuwsignalen 2 hormonen: adrenaline en noradrenaline. In situaties van actute stress worden deze hormonen uitgescheiden. Zijn eiwithormonen en werken hierdoor zeer snel. Het lichaam kan daardoor meteen reageren op noodsituaties (fight or flight reactie). Noradrenaline heeft ongeveer dezelfde effecten als adrenaline en noradrenaline kan omgezet worden in adrenaline

Geslachtsklieren

Geslachtsklieren:

Scheiden geslachtshormonen uit. Deze hebben invloed op geslachtsorganen.

Bij de vrouw in de eierstokken

Bij de man in de zaadballen

Oestrogreen en progesteron vrouwelijke geslachtshormonen

Testosteron mannelijke geslachtshormoon

Oestrogeen:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de vrouw (bij geboorte aanwezig, zoals eierstokken, baarmoeder en vagina)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals borsten, bredere heupen en oksel- en schaamhaar.

Stimuleert het rijpen van een eicel en bevordert de eisprong

Stimuleert opzwellen van slijmvlies in de wand van baarmoeder, zodat bevruchte eicel zich kan nestelen.

Progesteron:

Bereidt het lichaam voor op een zwangerschap

Maakt baarmoederslijmvlies dikker en zorgt voor extra bloedcirculatie in de baarmoederwand

Bereidt het baarmoederslijmvlies voor op innesteling.

Stuurt signalen naar de hypofyse om de productie van LH (Luteïniserend hormoon (LH) stimuleert de eisprong en productie van progesteron in de eierstokken) te remmen

Voorkomt de eisprong en volgende menstruaties en bevordert zo de zwangerschap

Testosteron:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de man (bij geboorte aanwezig zaadballen, zaakleider en penis)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals haar op gezicht en lichaam, en laagstem, zaadballen ontwikkelen zich.

Stimuleert aanmaak van eiwitten, waardoor spieren zich ontwikkelen. Hierdoor hebben mannen gemiddeld meer spiermassa dan vrouwen.

Stimuleert de hypofyse om het Follikel-stimulerend hormoon (FSH, stimuleert zaadballen tot aanmaak van zaadcellen) af te scheiden, hierdoor neemt productie sperma toe.

Erytropoëtine (EPO)

Histamine

Erytropoëtine (EPO), geproduceerd in nier (en lever) Erytropoëtine werkt in op het beenmerg waar het de productie van rode bloedcellen stimuleert. Oorspronkelijk werd de stof gesynthetiseerd als geneesmiddel voor mensen met slecht tot niet functionerende nieren, die ondanks kunstnierbehandeling bijna allemaal bloedarmoede kregen door een gebrek aan epo. Door dit te geven kon de bloedarmoede worden gecorrigeerd. Ook myelodysplasie of kankerpatiënten kunnen tijdens de chemotherapie epo toegediend krijgen tegen bloedarmoede, dit is nodig omdat door de chemokuur rode bloedcellen in het lichaam kapot worden gemaakt.

Het wordt ook toegediend als een vorm van doping, om het zuurstof- en koolstofdioxidetransporterende vermogen van bloed te verhogen.

 Histamine, weefselhormoon, dat vrijkomt bij beschadiging van lichaamscellen bij verwondingen, infecties of allergische reacties. Het zorgt voor bloedvatverwijding, doorlaatbaarheid van haarvaatjes voor vocht, verhoogde afgifte van maagzuur en versnelling van hartslag. Effect van histamine is zwelling, roodheid, jeuk bij een allergische reactie van de huid.

Wat is het vrouwelijk geslachtshormoon?

1. Testosteron
2. Oestrogeen
3. Adrenaline
4. Tsjernobyl

Waar wordt adrenaline geproduceerd?

1. Testikels
2. Bijnieren
3. Schildklier
4. Hypofyse

Huiswerk

• Verwerkingsopdracht
• E-learning op Dat zal je leren! (NIET VERPLICHT)