1.3 Bewegende platen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.3 Bewegende platen

H1 Ons eiland in de ruimte

Systeem Aarde

Lesdoel

• Herhaling par. 1.2
• Uitleg par. 1.3; Waarom bewegen de platen?  
  
• Uitleg par. 1.3; Welke drie bewegingen maken de platen?  
  

De Dolomieten: een beroemd verhaal vertelt hoe de bergen hun bleke kleur kregen: op een dag bracht een prinses van de maan een bezoek aan de bergen, maar kreeg ze zo last van heimwee dat ze eiste dat de bergen gewit werden om haar heimwee naar de maan te verzachten.

1. Dit is een voorbeeld van catastrofetheorie.
2. Dit is een voorbeeld van actualiteitsbeginsel.
3. Dat ze fijn terug naar de Maan gaat.....verwend kind.
4. De Dolomieten zijn gemaakt door een tovenaar.

De Himalaya zelf kwam echter pas omhoog gedurende de laatste 2 miljoen jaar. Tegenwoordig beweegt India nog steeds met een snelheid van 2 cm per jaar verder op Azië in, zodat de Himalaya nog steeds groeit en hoger wordt.

1. Dit is een voorbeeld van catastrofetheorie.
2. Dit is een voorbeeld van actualiteitsbeginsel.
3. De Himalaya is gemaakt door Pokémon.
4. Himalaya? Kun je dat eten?

Verschil catastrofetheorie en actualiteitsbeginsel.

Catastrofetheorie gaat uit van onvolledige kennis die wordt opgevuld met verhalen en legendes uit de overlevering van verschillende generaties.

Het actualiteitsbeginsel gaat uit van wetenschappelijke methode. Door onderzoek krijgt men inzicht in processen. Deze processen hebben in het verleden waarschijnlijk ook zo gewerkt en kunnen verklaren wat we nu zien.

Welke drie aanwijzingen en volgens hem
bewijzen voerde Alfred Wegener aan voor het bewegen van de platen?

1. Paleomagnetisme, overeenkomsten fossielen over verschillende continenten, aansluitende gesteenten.
2. Overeenkomsten fossielen over verschillende continenten, gevolgen ijskappen warme gebieden, paleomagnetisme.
3. Aansluitende gesteenten, overeenkomsten fossielen over verschillende continenten, zeevloerspreiding.
4. Overeenkomsten fossielen over verschillende continenten, gevolgen ijskappen warme gebieden, aansluitende gesteenten.

Hoe is inmiddels wetenschappelijk bewezen dat Alfred Wegener gelijk had?

1. Paleomagnetisme, satelliet metingen, zeevloerspreiding
2. Paleomagnetisme, fossielen, zeevloerspreiding
3. Satelliet metingen, zeevloerspreiding, fossielen
4. Het staat op Internet.

Waarom bewegen de platen?

Ok, wetenschappelijk bewezen dat de platen bewegen. Maar hoe kan dat dan?

Convectiestromen

Hoe kunnen platen bewegen? Geef (kort e bondig) drie manieren van bewegen aan.

Bewegingen

Platentektoniek:

• Convergent: naar elkaar
• Divergent: uit elkaar
• Transform: langs elkaar

Divergentie

Uit elkaar

Opwaartse convectiestroom

1. Twee oceanische platen:

• Mid-oceanische rug
  
• magma stroomt hier naar buiten en vormt nieuwe oceanische korst (basalt)
  
• Effusief vulkanisme, spleeteruptie
  

Jonge oceanische korst

Oudere oceanische korst

Waar vind je relatief jonge en relatief oude oceanische korst?

Divergentie

Uit elkaar

2. Twee continentale platen:

• continent scheurt uit elkaar 
• Deel zakt weg -> loopt vol water (slenk)
• Hoger gelegen gedeelte vormt gebergte (horst)
• Vulkanisme langs breuk

Convergentie

Naar elkaar toe

Neerwaartse convectiestroom

1. een oceanisch, een continentaal

• Subductie: oceanisch zakt onder continentaal
• Aardbevingen door over elkaar schuiven platen
• Oceanische plaat smelt.
• Explosief vulkanisme: taai magma door mengeling sedimenten, gas en korst 
• Trog
• Plooiingsgebergte (bergketen langs breuk)

Convergentie

Naar elkaar toe

2. twee oceanische platen

• Subductie: oudere zakt onder jongere plaat
• Trog
• Vulkanische eilandenboog

Convergentie

Naar elkaar toe

3. twee continentale platen

• Beide platen even zwaar
• plooiing van de platen -> gebergte
• Aardbevingen

Vorming van de Alpen

Schild

Oceanische korst recycled zichzelf.

Continentale korst duikt niet weg. Wordt afgebroken door verwering en erosie. 

Oudste, afgevlakte gedeelte -> schild

Transform

Langs elkaar

• aardbevingen
• Geen afbraak of opbouw 

de San Andreas Breuk