LEGALITEITSBEGINSEL EN SCHEIDING DER MACHTEN / CHECKS AND BALANCES 4VWO

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

INLEIDING RECHTSSTAAT

LEGALITEITSBEGINSEL H3

MACHTENSCHEIDING H4

GRONDRECHTEN H2

RECHTERLIJKE CONTROLE H5, 6 en 7

DEMOCRATIEBEGINSEL => DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT

(thema parlementaire democratie: periode 3)

rechtsstaat

oppositie

afwezigheid van deze kenmerken betekent dictatuur

=

wanneer alle macht in handen is van één persoon of kleine groep mensen

zie pagina 69

Het legaliteitsbeginsel kun je niet herkennen aan

1. Strafbaarheid
2. Ne-bis-in-idem-regel
3. Strafmaat
4. Onafhankelijke rechters

INLEIDING RECHTSSTAAT

LEGALITEITSBEGINSEL H3

MACHTENSCHEIDING H4

GRONDRECHTEN H2

RECHTERLIJKE CONTROLE H5, 6 en 7

DEMOCRATIEBEGINSEL => DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT

(thema parlementaire democratie: periode 3)

LEGALITEITSBEGINSEL H3

• OVERHEIDSHANDELEN BERUST OP WETGEVING
• WETGEVING MOET BERUSTEN OP KWALITEITSEISEN 
• "iemands vrijheid kan alleen ingeperkt worden als die rechtmatigheid van de beperking is vastgelegd in wetten en regels die door het parlement zijn aangenomen

KWALITEITSEISEN pagina 41/42

lees tekst 8 actueel

overleg antwoorden in DUO's

ANTWOORD 8A
wat heeft het voorbeeld in de bron te maken met het legaliteitsbeginsel?

Antwoord vraag 8A

Het legaliteitsbeginsel houdt onder meer in dat al het overheidshandelen berust op wetgeving. 

Dat betekent ook dat iets alleen strafbaar bevonden kan worden als daar een wettelijke basis voor te vinden is. 

In de ‘oude’ zedenwet kon iemand pas veroordeeld worden voor seksueel overschrijdend gedrag als er bewijs was van gebruik van geweld of dwang. Bij de nieuwe zedenwet is dat niet meer noodzakelijk en zijn er dus meer mogelijkheden tot aanklacht en veroordeling.

ANTWOORD 8B
waarden/normen => rechtsnormen

Antwoord vraag 8B

Het kader waarmee we naar seksueel grensoverschrijdend gedrag kijken is de laatste jaren sterk veranderd, zoals strafrechter Janssen ook zegt in de bron. 

Er wordt opener gesproken over seksueel misbruik (waarde openheid). De aandacht verschuift naar de rol van de dader (norm). En er is meer aandacht voor de manier waarop mensen met seks omgaan (wederzijdse instemming, respect). Vanuit de samenleving komt steeds dringender de vraag om de regels (rechtsnormen) aan te passen.

ANTWOORD VRAAG C
wat heeft de nieuwe wet te maken met rechtszekerheid / rechtvaardigheid?

Antwoord vraag 8C

De zedenwet heeft te maken met rechtvaardigheid, omdat de nieuwe wet beter past bij het (on)rechtvaardigheidsgevoel dat bij veel mensen in de samenleving heerst, namelijk dat voor grensoverschrijdend gedrag niet alleen sprake hoeft te zijn van dwang, geweld of bedreiging.

De wet heeft te maken met rechtszekerheid omdat duidelijker wordt wat wel en niet mag of kan binnen de wet waarmee er minder onduidelijkheid is over of iets grensoverschrijdend is of niet. Én dat er geen ongelijkheid is tussen de steden.

Wat zijn de grondbeginselen van een rechtsstaat?

Wat hoort NIET thuis bij een rechtsstaat?

Scheiding van de machten

Grondrechten zijn in de grondwet vastgelegd

Legaliteitsbeginsel

Om de overheid onbeperkte macht te geven over de burgers

Dat je als burger het recht hebt om eigen rechter te spelen. 

De wederzijdse rechten en plichten van overheid en burger zijn vastgelegd in de wet

De overheid op elk moment een opgelegde straf kan verhogen  

INLEIDING RECHTSSTAAT

LEGALITEITSBEGINSEL H3

MACHTENSCHEIDING H4

GRONDRECHTEN H2

RECHTERLIJKE CONTROLE H5, 6 en 7

DEMOCRATIEBEGINSEL => DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT

(thema parlementaire democratie: periode 3)

FILPMPJE

WAT IS HET DOEL VAN MACHTENSCHEIDING

WELKE 3 MACHTEN WORDEN ONDERSCHEIDEN?

WAT ZIJN DE KENMERKEN VAN CHECKS AND BALANCES?

wat is het doel van 'machtenscheiding?

1. dat de Eerste Kamer niet overheerst binnen ons parlementaire stelsel
2. dat de Tweede Kamer niet overheerst in ons parlementaire stelsel
3. dat de koning wordt gecontroleerd
4. om machtsmisbruik van de overheid te voorkomen

Welke 3 machten worden onderscheiden als het gaat om de Trias Politica?

1. Wetgevende-, Beslissende -en Raadgevende macht
2. Rechterlijke-, Internationale- en Wetgevende macht
3. Wetgevende-, Uitvoerende- en Rechterlijke macht
4. geen van deze 3

machtenscheiding

wetgevende macht - het parlement

rechterlijke macht - de rechters

uitvoerende macht - de regering

TRIAS POLITICA

trias politica pagina 47

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechterlijke macht

Wat zijn de kenmerken van Checks and Balances?

Waarom "checks and balances"?

* alleen scheiding der machten is niet genoeg

* binnen 1 van de 3 machten kan nog machtsmisbruik ontstaan

=>

Door onderlinge controle (checks) en samenwerking (balances) vullen ze elkaar aan

OPDRACHT: wie controleert wie?

* Je krijgt meerdere malen een deel van het controle mechanisme te zien

* Zoek in je boek op wat je kunt vinden over dit controle mechanisme

* Vergelijk dit met je buurman / buurvrouw

* Maak een tekening waar je dit invult obv slide checks and balances

gebruik deze als basis voor je tekening

Hoe controleert parlement de regering?

Hoe werken ze samen?  zie pagina 116

Hoe controleert parlement de regering?

Hoe werken ze samen?

CONTROLEREN

* Recht van motie

* Vragenrecht

* Recht van interpellatie

* Recht van enquête

* 1e Kamer: toetsen aan regels en grondwet

SAMENWERKEN: 

* wetsvoorstellen maken

Hoe controleert de rechterlijke macht de uitvoerende macht? pagina 49

Hoe controleert de rechterlijke macht de uitvoerende macht?

* Bij conflicten tussen burger en overheid oordeelt de rechter over rechtmatigheid van overheids-optreden => rechtsbescherming

* waren ambtenaren bevoegd? 

* waren maatregelen in strijd met de wet?

* is er sprake van willekeur?

Hoe is de controle binnen de rechterlijke macht georganiseerd?  pagina 49 e.v.

Hoe is de controle binnen de rechterlijke macht georganiseerd? pagina 49 e.v.

* Hoger beroep (gerechtshof)

* in Cassatie (Hoge Raad)

Trias politica

Scheiding der machten

Checks and balances

Interne controle

Het feit dat burgers parlementen kunnen kiezen is ook een soort controle. Immers als ze niet functioneren kun je iemand anders stemmen

ÉN

* Rechterlijke macht controleert wetgevende macht: toetsen van wetten aan internationale verdragen en grondrechten die daarin zijn opgenomen

* Rechterlijke macht mag regelgeving van provincie en overheid toetsen aan de grondwet

* Parlement toetsen zelf wetgeving aan de grondwet (Eerste Kamer)

* Wetgevende macht kan ook rechterlijke macht controleren door wetten te wijzigen

DOOR ELKAAR TE CONTROLEREN HOUDEN ZE ELKAAR IN BALANS

Er gaan stemmen op (Pieter Omtzigt) om zoals in o.a. Duitsland een apart Constitutioneel Hof alle wetten te laten toetsen aan de grondwet

Wat is het hoofddoel van de scheiding der machten?

1. Voorkomen dat concentratie van de macht bij de staat komt te liggen
2. Voorkomen dat alle macht in 1 hand komt te liggen
3. Het voorkomen van machtsmisbruik
4. A, B en C

Wie controleert het parlement?

1. De rechterlijke macht
2. Het volk
3. De uitvoerende macht
4. De wetgevende macht