MACHTENSCHEIDING EN CHECKS BALANCES

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

INLEIDING RECHTSSTAAT

GRONDRECHTEN H2

LEGALITEITSBEGINSEL H3

MACHTENSCHEIDING H4

RECHTERLIJKE CONTROLE H5, 6 en 7

DEMOCRATIEBEGINSEL => DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT

(thema parlementaire democratie: periode 3)

schrijf op wat je weet van het parlement en de regering

kijkersvraag

zijn de 3 machten gescheiden of is er ook sprake van overlap?

WELKE STELLING IS JUIST / ONJUIST?

1) Het parlement is een deel van de uitvoerende macht en controleert de regering
2)De koning en de ministers zijn de uitvoerende macht en vormen het dagelijks bestuur van ons land

1. 1 is juist, 2 is onjuist
2. 1 is onjuist, 2 is juist
3. beide zijn juist
4. beide zijn onjuist

WELKE STELLING IS JUIST / ONJUIST?

1) Naast de scheiding der machten is 'checks and balances' nodig om te voorkomen dat er binnen 1 macht machtsmisbruik kan ontstaan
2) Met 'checks and balances' wordt uitgedrukt dat er tussen de verschillende machten onderling controle is én samenwerking plaatsvindt.

1. 1 is juist, 2 is onjuist
2. 1 is onjuist, 2 is juist
3. beide zijn juist
4. beide zijn onjuist

Waarom "checks and balances"?

* alleen scheiding der machten is niet genoeg

* binnen 1 van de 3 machten kan nog machtsmisbruik ontstaan

=>

Door onderlinge controle (checks) en samenwerking (balances) vullen ze elkaar aan

OPDRACHT: wie controleert wie?

* Je krijgt meerdere malen een deel van het controle mechanisme te zien

* Zoek in je boek op wat je kunt vinden over dit controle mechanisme

* Vergelijk dit met je buurman / buurvrouw

* Maak een tekening waar je dit invult obv slide checks and balances

gebruik deze als basis voor je tekening

Hoe controleert parlement de regering?

Hoe werken ze samen?  zie pagina 116

Hoe controleert parlement de regering?

Hoe werken ze samen?

CONTROLEREN

* Recht van motie

* Vragenrecht

* Recht van interpellatie

* Recht van enquête

* 1e Kamer: toetsen aan regels en grondwet

SAMENWERKEN: 

* stemrecht, amendement, initiatief en budgetrecht

Hoe controleert de rechterlijke macht de uitvoerende macht? pagina 47

Hoe controleert de rechterlijke macht de uitvoerende macht?

Correctie van de uitvoerende macht: door overheidsbesluiten terug te draaien als deze in strijd zijn met de wet.

* controleert regelgeving van lagere overheden

* waren ambtenaren bevoegd? 

* waren maatregelen in strijd met de wet?

* is er sprake van willekeur?

Hoe is de controle binnen de rechterlijke macht georganiseerd?  pagina 49 e.v.

Hoe is de controle binnen de rechterlijke macht georganiseerd? pagina 49 e.v.

* Hoger beroep (gerechtshof)

* in Cassatie (Hoge Raad)

* Verdachten kunnen ook worden vrijgesproken als het OM niet rechtmatig heeft gehandeld

Trias politica

Scheiding der machten

Checks and balances

Interne controle

Het feit dat burgers parlementen kunnen kiezen is ook een soort controle. Immers als ze niet functioneren kun je iemand anders stemmen

ÉN

1. Parlement toetst zelf wetgeving aan de grondwet (Eerste Kamer)
2. Rechters corrigeren wetgevende macht: door te oordelen dat wetsartikelen in strijd zijn met een verdrag of andere wet
3. Wetgevende macht kan ook rechterlijke macht controleren door wetten te wijzigen

DOOR ELKAAR TE CONTROLEREN HOUDEN ZE ELKAAR IN EVENWICHT

Er gaan stemmen op (Pieter Omtzigt) om zoals in o.a. Duitsland een apart Constitutioneel Hof alle wetten te laten toetsen aan de grondwet

VERDIEPING?

WAT ZIJN DE VOOR- EN NADELEN VAN HET TOETSINGSVERBOD OF HET OPHEFFEN DAARVAN?

Wat is het hoofddoel van de scheiding der machten?

1. Voorkomen dat concentratie van de macht bij de staat komt te liggen
2. Voorkomen dat alle macht in 1 hand komt te liggen
3. Het voorkomen van machtsmisbruik
4. A, B en C

Wie controleert het parlement?

1. De rechterlijke macht
2. Het volk
3. De uitvoerende macht
4. De wetgevende macht

PARLEMENTAIRE ENQUETE p 48

manier van wetgevende macht de uitvoerende macht te controleren

lezen hoofdstuk 5 rechtsgebieden

BOEK