poëzie: beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo, vwo
• Leerjaar 4

poëzie - beeldspraak

Beeldspraak (Kern, blz. 156-157)

Metafora: vergelijking (met verbindingswoord), asyndetische vergelijken (zonder verbindingswoord), zuivere metafoor, personificatie, allegorie, synesthesie

Metonymia: pars pro toto, totum pro parte, abstrctum pro concreto, concretum pro abstrcatum, eponiem, metalepsis, voorwerp ipv inhoud, stof ipv voorwerp, enkelvoud ipv meervoud

Homerische vergelijking

Metafora 

Wat we in de werkelijkheid bedoelen, noemen we het object.

Het beeld dat opgeroepen wordt, noemen we het beeld. 

Metafora 

Vergelijking - er worden twee zaken met elkaar vergeleken door middel van een verbindingswoord (als, zoals, net als, van, etc.). Beeld en object staan in de zin. 

Dat is een boom van een kerel 

Asyndetische vergelijking - ook een vergelijking. Beeld en object staan in de zin, maar er is geen verbindingswoord. 

Zijn hoofd, een tomaat, gloeide van schaamte. 

Waarom doen we dit?

Je hoeft de volgende begrippen dus niet allemaal uit je hoofd te leren.

Je moet ze wel kunnen toepassen op de gedichten die je gaat analyseren voor je essay.

Je gaat de gedichten wel beter begrijpen als je de beeldspraak herkent.

Metafora 

Metafoor - alleen het beeld staat in de zin. Je moet dus zelf bedenken waar het beeld voor zou staan. 

Mijn handen jeuken om aan dat nieuwe project te beginnen.

Personificatie - een vorm van beeldspraak waarbij niet-levende zaken menselijke eigenschappen krijgen. 

Moedeloos tikte de secondenwijzer voort.

Metafora

Synesthesie - twee soorten zintuiglijke waarnemingen worden vergeleken. 

pittige gesprekken, met een fluwelen stem

Allegorie - abstracte begrippen worden als personage voorgesteld, zoals 'vrouw justitia' en het middeleeuwse verhaal "Elckerlijc". De beeldspraak wordt langer volgehouden dan bij een personificatie. 

Wat is de beeldspraak?

'De golven aaien de zwemmers'.

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor
4. Beeldspraak

'De sjaal had uren bij het raam gelegen en was als een ijskoude hand om mijn hals.'

1. Metafoor
2. Asyndetische vergelijking
3. Vergelijking
4. Synesthesie

"Het klinkt zo groen in de lentestruiken"

1. Synesthesie
2. Vergelijking
3. Metonymia
4. Personificatie

De lange verdediger versterkte de luchtmacht voorin.

1. de lange verdediger
2. de lange verdediger versterkte
3. versterkte de luchtmacht
4. de luchtmacht

"Kijk, papa, dat blaadje zwaait naar mij!"

1. Asyndetische vergelijking
2. Personificatie
3. Allegorie
4. Metafoor

Eerste deel zin: asyndetische vergelijking

Zware harnas: metafoor 

Weet je het nog?

Synesthesie is beeldspraak waarbij twee zintuigelijke indrukken worden vergeleken.

1. Waar
2. Niet waar

Wat is de beeldspraak?
Mijn fiets protesteerde heftig toen ik over de bobbelige weg reed.

1. Mijn fiets
2. Mijn fiets protesteerde
3. protesteerde heftig
4. bobbelige weg

Er was gemeld dat de uitstaande boetes niet zouden worden geïnd, maar de automobilisten werden blij gemaakt met een dode mus.

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Allegorie

'Deze zomer zijn schreeuwende kleuren in de mode.'

Welke vorm van beeldspraak herken je?

1. Metafoor
2. Metonymia
3. Synesthesie
4. Vergelijking

"Laat deze drinkbeker maar aan mij voorbijgaan," zei Nick vlak voor het moeilijke proefwerk biologie.

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Allegorie

Metonymia

Geen vergelijking tussen werkelijkheid en beeld, maar één aspect (detail of kenmerk) van de werkelijheid wordt gebruikt om het beeld te bepalen.

Metonymia

pars pro toto - een deel wordt genoemd, maar het deel wordt bedoeld

Geef me de vijf!

totum pro parte - het geheel wordt genoemd, een deel wordt bedoeld

Amsterdam wil nog tientallen rookvrije zones aanwijzen.

Metonymia

abstractum pro concreto - het begrip wordt benoemd, personen of concrete zaken worden bedoeld  

De hele buurt schrok zich rot na een flonke plofkraak.

concretum pro abstrcatum - het concrete wordt genoemd, het abstracte bedoeld

Hij heeft een goed hart.

Metonymia

eponiem - de maker wordt genoemd, het gemaakt bedoeld

boycotten: deze term danken we aan Charles Boycott (1832-1897), een Engelse landeigenaar die weigerde de pachtprijzen aan te passen. Daarop werd hij zelf ‘geboycot’.

metalepsis - de (onwaarschijnlijke) oorzaak wordt genoemd, het gevolg bedoeld

Hij stond met zijn mond vol tanden. ← Hij wist niets te zeggen.

Metonymia

voorwerp ipv inhoud - een voorwerp wordt genoemd, de inhoud bedoeld

Ik kan wel een hele pan op.

stof ipv voorwerp - het materiaal wordt genoemd, het voorwerp bedoeld

Het strand ligt bezaaid met plastic.

enkelvoud ipv meervoud - het enkelvoud wordt bedoeld, het meervoud genoemd

Robot verlaagt werkdruk in de zorg.

Metonymia

Metonymia: geen vergelijking maar detail of kenmerk. 

Dokter heeft u  de neuscorrectie op kamer 12 al gesproken?

De fles smaakt altijd hetzelfde.

Metafoor: wel vergelijking of overeenkomst. Het object wordt vervangen door het beeld. 

Dat huis is omgetoverd tot een paleis.

'In de bus moeten we eerst de neuzen tellen.'
Welke vorm van beeldspraak is dit?

1. geheel voor deel
2. metalepsis
3. stof ipv voorwerp
4. deel voor geheel

Dat praatprogramma gaat over emancipatie van de vrouw.

1. geheel voor deel
2. metalepsis
3. enkelvoud voor meervoud
4. deel voor geheel

"Hij zag het gras van onderen."

1. geheel voor deel
2. metalepsis
3. abstract voor concreet
4. voorwerp ipv inhoud

De mooiste Mondriaan hangt in Den Haag.

1. geheel voor deel
2. metalepsis
3. eponiem
4. voorwerp ipv inhoud

Hij nam een bloemetje mee voor zijn moeder.

1. voorwerp voor inhoud
2. abstract voor concreet
3. deel voor geheel
4. metalepsis

Op gladde ijzers reed Ard voort.

1. voorwerp voor inhoud
2. abstract voor concreet
3. deel voor geheel
4. stof ipv voorwerp

Als je twee glaasjes gedronken hebt, mag je niet achter het stuur.

1. geheel voor deel
2. voorwerp ipv inhoud
3. enkelvoud ipv meervoud
4. eponiem

Nederland won met 1-0.

1. geheel voor deel
2. voorwerp ipv inhoud
3. enkelvoud ipv meervoud
4. eponiem

Homerische vergelijking 

Zoals in de bergen een havik,

vlugger vliegend dan al wat er vliegt, op een schichtige duif komt gestreken

– deze wiekt zijdelings weg, maar de havik, telkens weer stotend,

schiet en schiet op haar af met snerpende kreten: zijn

vraatzucht spoort hem tot grijpen – zo snelde toen ook Achilles naar voren,

vol van begeerte.