H2 §1 Onrust in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Ga zitten op je mentorplek

Pak je naamkaartje

Boeken op de bank

Telefoon in de telefoontas

Planning van deze les: 

- Kort stukje herhalen 

- Erasmus, Maarten Luther

- Zelf aan de slag

- Aflevering 

wheeldecide.com

 Wat is particularisme? 

Misstanden

• Tijdens de middeleeuwen werd de kerk steeds machtiger en rijker

• Misstanden in de kerk:
• 1. De paus en bisschoppen leefden in grote rijkdom en bezaten veel macht. 
• 2. Geestelijken hielden zich niet aan de regels, hadden bijvoorbeeld een vrouw.
• 3. Aflatenhandel. 

Misstanden in de kerk:

1. De paus en bisschoppen leefden in grote rijkdom en bezaten veel macht. 

2. Geestelijken hielden zich niet aan de regels, hadden bijvoorbeeld een vrouw.

3. Aflatenhandel. 

Wat is de protestantse kerk?

Christelijke stroming waarbij je in de hemel komt door echt in God te geloven.

Hoe ontstonden deze misstanden in de kerk?

Wat is de reformatie? 

Ander woord voor reformatie is hervorming. Het begon met een beweging van de kerk die zich zelf wilde verbeteren, uiteindelijk tot een kerksplitsing. 

Karel V

•  De Reformatie begon bij de centralisatie politiek 
•  Overal in zijn rijk gelden dezelfde wetten en regels
• Dus ook: iedereen hetzelfde geloof.
•  Karel V is rooms-katholiek 
• Hij wilde dus dat iedereen in zijn rijk rooms-katholiek was

Centralisatiepolitiek. Bestuur vanuit een punt en alles wat daarbij hoort. Karel V rooms-katholiek. Iedereen moet zo blijven. 

De dom van Milaan is een van de grootste kathedralen ter wereld (de grootste is de Sint-Pietersbasiliek in Rome) en is bijna 12.000 vierkante meter groot.

Malaga

Praag

Doel: Rijkdom Kerk. Hoe ongelofelijk machtig was de kerk wel niet als je zoiets in die tijd kon bouwen?

Kerk Genua -->

Sixtijnse kapel --> 

De kerkelijke hiërarchie...

•  Priester = medewerker van de bisschop 
• Pastoor = verantwoordelijk voor een of meerdere gemeenschappen
• Deken = verantwoordelijk voor een onderdeel van het bisdom


•  Bisschop = leider van een bisdom 
• Kardinaal = de 'prinsen' van de Kerk. zij oefenen bestuursfuncties uit in opdracht van de Paus
• Paus = de Bisschop van Rome en hoofd van de katholieke kerk

Er worden posities gekocht en doorverkocht, geestelijken spraken het Latijn niet en vertaalde de Bijbel verkeerd

Een hele machtsstructuur, hiërarchie

(verdeling van macht)

Geestelijken hielden zich niet aan het celibaat

Kleding, geld

Een hoop misstanden in de kerk. Ze zijn verkeerd bezig. Aflaten, de hele kerkelijke hiërarchie, posities worden doorverkocht, 

Erasmus

•  Humanist
•  Hij uit kritiek op de kerk:
•  Het gedrag van geestelijken
•  Het celibaat 
• De fouten in de Bijbel 

Je bent een slecht mens óf je gedraagt je als een slecht mens

Erasmus is de heer van deze aanpak; je bent geen slecht mens maar zo gedraag je je nu wel. 

Luther zegt: jij bent door en door slecht. 

Erasmus zegt: ik heb kritiek op het gedrag van geestelijken. De kerk vind ik prima, blijf ik trouw. Luther: de kerk is doodziek, door en door slecht. 

Maken werkboek blz 42

OPDRACHT: 3,4,7, 10

In tweetallen

Niet omgedraaid

Fluisterend

Opdracht: Luther zijn kritiek op de kerk. 

1) Bekijk de aflevering.
2) Kijkvraag: Wilde Maarten Luther een afsplitsing in de katholieke kerk? 

3) Heeft Maarten Luther echt de 95 stellingen op de deur van de kerk gespijkerd? 

Film: Luther (2003)
8- 12 minuten --> Aankomst in Rome

37.50 - 39 minuten --> 95 stellingen in Wittenberg

Ga zitten op je mentorplek

Pak je naamkaartje

Boeken op de bank

Telefoon in de telefoontas

Wat gaan we vandaag doen?

- Huiswerkopdrachten nakijken

- Stencil 

- Hoe ontstond er een splitsing in de 

katholieke kerk?

Huiswerk nakijken 

OPDRACHT 3,4,5 §2.2

bladzijde 48 werkboek 

Karel V wil eenheid in zijn rijk, hij wilt overal dezelfde wetten en regels en dat iedereen hetzelfde rooms-katholieke geloof heeft. (centralisatie)

Over dat rooms-katholieke geloof ontstaan misstanden. Deze misstanden beginnen in Duitsland. Duitsland is nog véél verdeelder dan Nederland en bestaat uit allerlei vorstendommen. 

Duitsland viel onder het rijk van Karel V, maar Karel wilde graag natuurlijk al die vorsten aan zijn kant hebben. Anders had hij een probleem. Die vorsten hadden het namelijk ook veel macht en de bevolking luisterde naar de vorst.

Luther

Uit zijn kritiek op de kerk:

- Je kwam alleen in de hemel door écht te geloven

- De Bijbel is richtinggevend. Daarin staat hoe je moet leven en je moet gedragen. 

- Iedereen moet de Bijbel kunnen lezen, hij vertaalde de Bijbel in de volkstaal, het Duits. 

Hoe reageert de Paus op deze kritiek?

1521: Rijksdag van Worms.

Luther moet in Worms verschijnen bij Karel V, de Duitse vorsten en vertegenwoordigers van de Duitse steden om zijn woorden terug te nemen. Dit doet hij niet! Karel V doet hem in de keizerlijke ban/vogelvrij→iedereen mag Luther doden zonder dat hij daarvoor veroordeeld wordt. 

De Duitse vorsten steunen Luther omdat:

- Zij de baas van de Kerk worden. Luther was tegen de kerkelijke hiërarchie (paus, bischoppen, kardinalen etc) de vorst werd nu de baas van de Kerk. 

- Ze zo in verzet kwamen tegen de centralisatiepolitiek van Karel V.

- Ze het eens waren met de ideeën van Luther. (Luther gaf de vorsten ook meer macht) 

1555: Vrede van Augsburg: de vorst bepaald vanaf nu af aan het geloof van zijn onderdanen (Lutheranisme of rooms-katholiek)

Voor Karel V was dit een enorme nederlaag. Hij wilde zo graag eenheid in zijn rijk creëren. Hij trad daarom af en zijn zoon Filips II werd de nieuwe vorst. 

Luthers volgelingen zagen er niks anders op dan een eigen kerk te stichten: de protestantse kerk. Deze is sober en leeg van binnen. (Geen beelden of heiligen verering. Niks mocht afwijken van het ware  geloof) 

Overeenkomsten Luther en Calvijn 

- Ze deelde allebei hun kritiek op de Katholieke Kerk. 

- Alleen door écht te geloven, kwam je in de hemel. 

- De Bijbel is richtinggevend. (de enige bron van het geloof) 

Calvijn kreeg in de Nederlanden veel aanhang

Verschillen 

De vorst is het hoofd van de Lutherse Kerk in zijn gebied (bestuur vanuit "bovenaf"	De gelovigen vormen samen een geloofsgemeenschap (bestuur vanuit "onderop")
Altijd gehoorzamen aan de vorst, ook als deze slecht reageert.	In opstand komen tegen de vorst is toegestaan als hij zich niet goed aan de geloofsregels houdt of zijn onderdanen onrechtvaardig bestuurd
Moeilijk te organiseren: de vorst is gemakkelijk op te sporen en kan door katholieken of Karel V makkelijk worden vervolgd	Gemakkelijk te organiseren: ook in katholieke gebieden op te richten en moeilijk te vervolgen door katholieken/Karel V door gebrek aan zichtbare leiders

Luther

Calvijn

Calvijns kritiek op de Katholieke Kerk richtte zich voornamelijk op het vereren van heiligen en deze heiligen of Jezus in beelden af te beelden (in de kerk bijvoorbeeld). God was niet af te beelden.

Vanwege de gemakkelijke organisatie was het calvinisme de meest voorkomende vorm van protestantisme in de Nederlanden. Toch waren ook de Nederlanden in handen van Karel V en werden ketters streng vervolgd. Calvinisten kwamen in het geheim bij elkaar (Hagenpreken).

De gereformeerde Kerk kreeg steeds meer aanzien in het rijk van Karel V en later zijn zoon Filips II

- Zij waren hier absoluut op tegen en wilde dat iedereen in het rijk rooms-katholiek was. 

- Iedereen die dit niet was (de protestanten) werden vervolgd. 

- Er werden speciale wetten (plakkaten) voor gemaakt. 

Filips II gaat ketters streng vervolgen 

- Bloedplakkaat 

- Inquisitie (de kerkelijke rechtbank) 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in bussel wordt iets bepaald voor hen

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. Want ze zijn gematigd. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

Beantwoord de volgende vraag: 

Is het bloedplakkaat een politiek of religieuze oorzaak van de opstand? 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in brussel wordt voor hen iets bepaald.

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. 

Want ze zijn gematigd: het gewone volk vind dat veel te ver gaan. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

Voorbeeld van een kettervervolging: je eindigde op de brandstapel 

Margareta van Parma was landvoogdes in de Nederlanden

Smeekschrift der edelen 

De strenge vervolgingen van Filips II zorgde voor veel onvrede onder de bevolking. De lagere edelen boden Margaretha van Parma in 1566 een smeekschrift aan. Hierin vroegen ze of Margaretha alsjeblieft aan Filips wilden vragen de kettervervolgingen te matigden. Ook de centralisatiepolitiek minderen. 

Margaretha beloofde dat ze de Inquisitie 

de opdracht zou geven minder streng op te treden. 

Maken

Opdracht 6 +7 bladzijde 49 in je werkboek 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in bussel wordt voor hen iets bepaald.

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. 

Want ze zijn gematigd. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière