VIVO: Gedrag van mens en dier

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo
• Leerjaar 1

VIVO: Gedrag van mens en dier

DEZE LES

Wat weet je nog van vorige les?

Uitleg

Zelfstandig werken

JE GAAT LEREN OVER

• Het verschil tussen inwendige en uitwendige prikkels uitleggen en daar voorbeelden van geven.
  
• Hoe dieren dingen leren.
  
• Verschillen benoemen tussen observeren en interpreteren van gedrag.
  
• Met voorbeelden uitleggen hoe het gedrag van mensen beïnvloed wordt door wat anderen doen of normaal vinden.

Wat weet je nog van?

Kennistest

Er volgen nu vragen om de voorkennis van de leerling te testen.

iris

netvlies

lens

blinde vlek

pupil

oogzenuw

Wat is een spectrum?

1. Een prisma.
2. Een kunstmatige lichtbron.
3. Een reeks kleuren.

Wat is de biologische omschrijving van gedrag?

Vechtende leeuwen zijn een voorbeeld van sociaal gedrag

1. waar
2. niet waar

Wat is een adequate prikkel?

1. Een impuls in de zenuw
2. Een prikkel die steeds maar doorgaat.
3. De minimale sterkte van een impuls
4. De prikkel waar een zintuig op reageert

Uitleg - laptops dicht

Leerdoel

het verschil tussen inwendige en uitwendige prikkels uitleggen en daar voorbeelden van geven.

Inwendige prikkels

ontstaan in je lichaam

Voorbeelden zijn:

- pijn

- dorst

- honger

Prikkel

Inwendige prikkel 

Uitwendige prikkel

Deze afbeelding komt uit een eerdere les en mag dus kort herhaald worden.

De relatie tussen prikkels en gedrag moet gemaakt worden.

Gedrag ontstaat als respons(=reactie) op een prikkel

Prikkel

Intern

Extern

Gedrag

Handelingen

Respons

Uitwendige prikkels

Licht 

Geur

Smaak

Geluid

Tast

Gedrag

Het doel van gedrag is overleven. Om te kunnen overleven als individu en als groep moet je je aanpassen aan de omgeving.

Dieren zorgen voor zichzelf. Ze maken steeds keuzes die beinvloed worden door inwendige en uitwendige prikkels

Leerdoel

Uitleggen hoe dieren dingen leren

Aangeboren

Aangeleerd

Gedrag dat mens/dier bij de geboorte al heeft: aangeboren gedrag.

Bestaat uit:

1. Reflexen: zoals de zuig- en slikreflex.

2. Erfelijk (instinctief) gedrag: zoals het spergedrag bij vogels, huilen bij angst.

Dankzij aangeboren gedrag kunnen jonge dieren meteen na de geboorte overleven.

Er zijn 6 verschillende manieren van leren:

       1. Inprenten

       2. Gewennen

       3. Trial and error ( = proefondervindelijk leren)

       4. Imiteren

       5. Inzichtelijk leren

       6. Conditioneren

In de volgende dia's worden de verschillende manieren van leren besproken. Houd dit kort want dit is allemaal toevoeging en hoeft nu nog niet geleerd te worden.

Aangeboren gedrag

Sommige dingen kan een dier vanaf geboorte. Dit is aangeleerd gedrag. Hierdoor kan een pasgeboren dier overleven.

Voorbeelden:

- ademhalen

- eten en drinken

- huilen (bij mensen)

aangeleerd gedrag

Veel gedrag kunnen dieren leren. Dit doen ze op verschillende manieren. 

Bijvoorbeeld:

- Nadoen van anderen (imitatie)

- Trial and error

- Conditioneren

Inprenten

• In de eerste weken leren jonge dieren en baby's wie hun ouders zijn.

• Baby's herkennen binnen 2 dagen de geur van hun moeder.

• Een jonge eend dat uit zijn ei komt, leert direct zijn "moeder" herkennen.

=Leren in een korte periode na de geboorte

Gewennen

• Vogels leren bijvoorbeeld dat vogelverschrikkers geen gevaar vormen. Ze zullen er dan niet meer op reageren.
  
  
• Je voelt je kleding niet meer op je huid

= Leren om niet meer te reageren op een bepaalde prikkels .

Trial and error

• Trial and error = proefondervindelijk leren.
  
  
• Door uitproberen leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is.

• Fietsen leer je door te doen

= Door handelingen te doen/ervaren en van fouten te leren

Trial and Error / Proefondervindelijk leren

Leren door een toevallige ontdekking

Imiteren

• Hiernaast zie je dat welpen leren drinken door hun moeder na te doen.

• Zo leren kinderen bijvoorbeeld met bestek eten. En leren vogels vliegen.

= Leren door nadoen.

Vanaf 1:50

Inzichtelijk leren

• Dieren en mensen bedenken in hun hoofd hoe ze een probleem moeten oplossen.

• De kraai hiernaast vult de vaas met stenen, zodat het water omhoog komt. Als het water hoog genoeg komt kan hij drinken.

= Leren door nadenken.

(probleem oplossen)

Conditioneren

• De hond hiernaast heeft geleerd dat hij een beloning krijgt wanneer hij een trucje laat zien (op zijn achterpoten zitten), wanneer de baas dit vraagt.

• Een scholier weet dat hij een goed cijfer haalt na goed leren

= Leren door een verband te leggen tussen het gedrag en het gevolg daarvan.

Leerdoel

Verschillen benoemen tussen observeren en interpreteren van gedrag

Wat doet de aap?

Maak met de volgende dia's het verschil duidelijk tussen objectief observeren en subjectief (interpreteren).

Wat doet de aap?

Observaties:

- aap zit gehukt

- aap ontbloot tanden

- aap kijkt naar camera

bij een observatie beschrijf je alleen wat je ziet.

Wat doet de aap?

interpretaties:

- aap zit te poepen

- aap lacht

- aap wil graag op de foto

Bij een interpretatie geef je zelf betekenis aan gedrag

Gedrag ondezoeken

Het onderzoeken van gedrag noemen we ethologie.

Een etholoog onderzoekt gedrag.

Bij het onderzoeken van gedrag observeer je het dier. Je bekijkt welke handeling het dier doet, zonder daar betekenis aan te geven.

Ethologie

ethologie = gedragsbiologie (onderzoek naar gedrag)

ethologen zijn gedragsbiologen

Hele bekende ethologen:

- Niko Tinbergen

- Konrad Lorenz

- Frans de Waal

Welke observaties doe je van de hond

Leerdoel

Met voorbeelden uitleggen hoe het gedrag van mensen beïnvloed wordt door wat anderen doen of normaal vinden.

Groepsgedrag

• Leider / volger
• Rolverdeling / taakverdeling
• Dominant / onderdanig
• Rangorde (pikorde)
• Kan wisselen

groepsdruk

Groepsdruk klinkt negatief, maar kan ook positief zijn. Groepsdruk zorgt er voor dat mensen dingen gaan doen zij misschien niet durven/willen.

Voorbeeld positieve groepsdruk?

Voorbeeld negatieve groepsdruk?

Voorbeelden van positieve groepsdruk: 'sprong in het diepe', protest mars, vrienden/ klasgenoten die zeggen dat we allemaal gaan voetballen

Voorbeelden van negatieve groepsdruk: (jeugd)bendes, roken/ alcohol en drugs om erbij te horen, diefstal, 

VRAGEN?

Wisselmoment: vragen?

Weektaak

5.5 Gedrag van mens en dier

A, B, D en F + keuze tussen C of E

Zet deze taak in je agenda