4H 5.3 Zenuwstelsel les 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5 Regeling

5.1 Homeostase en regelkringen 

5.2 Het hormoonstelsel

5.3 Het zenuwstelsel les 1

5.4 Reflexen en het autonome zenuwstelsel

5.5 Impulsegeleiding

5.6 Spieren en beweging

Programma

• Doorschuifopdracht hormonen
• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 5.3 Het zenuwstelsel les 1
• Opdrachten maken
• Afsluiting 

Doorschuifopdracht

Lees basisstof 2 hormonen 5 minuten door.

1. Op de tafel ligt een groot vel papier. Schrijf je naam hierop.

2. Noteer bovenaan op je blad: Orgaan        Hormoon       Stimuleert 

3. Schrijf in 2 minuten tijd zoveel op als je kunt bedenken.

4. Na 1.5 min. draaien we door naar de volgende tafel. 

5. Checken, verbeter en vul aan!

6. Na een paar draaien ga je weer naar je eigen vel papier en vul je die aan. 

Leerdoelen 

• Je kunt de bouw functies en werking van de verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven
• Je kunt de bouw en signaalverwerking van de verschillende typen zenuwcellen beschrijven

BiNaS

Het autonome zenuwstelsel wordt ook wel het vegetatieve zenuwstelsel genoemd. 

Prikkels en impulsen

• Een prikkel stimuleert een zintuig.
  
• In het zintuig wordt de prikkel omgezet in een impuls (een elektrisch signaaltje).
  
• Impuls gaat naar de hersenen.
  
• In de hersenen worden de impulsen geïnterpreteerd --> bewustwording.

Impulsen

Impulsen verplaatsen zich langs zenuwcellen.

Zenuwcellen geleiden impulsen via de uitlopers.

Gevoelszenuwcel

Signaalverwerking

• Zintuigcellen vangen prikkels (signalen) op uit het milieu en zetten deze om in impulsen.
  
• Zenuwcellen geleiden impulsen naar het centrale zenuwstelsel en verwerkt in de hersenen.
• Zenuwcellen geleiden impulsen uit het centrale zenuwstelsel naar spieren en klieren.
• Spieren reageren op impulsen door samen te trekken of te ontspannen / klieren scheiden stoffen af (b.v hormonen)
• Dus: prikkel -> impuls -> reactie (= gedrag)

Prikkels en impulsen

• Receptoren ontvangen prikkels uit het milieu (zintuigcellen)
• Conductoren geleiden impulsen (zenuwcellen)
• Effectoren reageren op impulsen (spieren/klieren)

Zenuwen

• Een zenuw is niet hetzelfde als een zenuwcel.
• Meerdere uitlopers van gevoels- en bewegingszenuwcellen liggen bij elkaar = een zenuw.
• Elke uitloper heeft een isolerend laagje (myelineschede) --> isoleert axonen van elkaar, dus voorkomt overspringen impulsen.

Om een zenuw ligt een laag bindweefsel ter bescherming

Zenuwcellen

Bestaat uit een cellichaam met uitlopers.

Zenuwcellen noemen we ook wel neuronen. Ze geven signaalmoleculen af (neurotransmitters).

Bouw van een zenuwcel (neuron)

Schwann

Bouw van een zenuwcel (neuron)

Cellichaam (in of bij het CS) --> met o.a. celkern, cytoplasma met mitochondriën, ribosomen en endoplasmatisch reticulum.

• Een dendriet ontvangt een impuls en geleidt

deze naar het cellichaam toe.

• Een axon geleidt impulsen van het cellichaam af.

De uiteinden van dendrieten en axonen zijn meestal 

sterk vertakt --> contact met andere cellen.

Bouw van een zenuwcel/neuron

Om lange uitlopers (axonen) ligt vaak een myelineschede (waarover in bs 5 meer).  De myelineschede bestaat uit cellen van Schwann met korte onderbrekingen (insnoeringen).

Synaps = een spleet 

tussen het axon uiteinde 

en een doelwitcel. Hier 

Vindt impulsoverdracht

plaats.

Axon

Het axon is geïsoleerd van andere axonen door de myelineschede, gemaakt door de cellen van Schwann.

Bouw van een zenuwcel

Om lange uitlopers ligt vaak een myelineschede (waarover in bs 5 meer). Die myelineschede bestaat uit cellen van Schwann met korte onderbrekingen (insnoeringen)

Impulsoverdracht tussen zenuwcellen

Gebeurt altijd één richting op.

Hoe wordt een signaal tussen (zenuw)cellen doorgegeven?

Synaps = plaats waar de impulsoverdracht plaatsvindt.

Neurotransmitters = signaalmoleculen die worden afgegeven door zenuwcellen

Van axon naar doelwitcel --> andere zenuwcel, spiercel etc.

Communicatie tussen cellen 

1. Impuls komt aan bij synaps
2. Blaasjes met neurotransmitters versmelten met celmembraan
3. Neurotransmitters vrij in synapsspleet
4. Neurotransmitters binden aan receptoren op het celmembraan van de volgende cel
5. Nieuwe impuls in de volgende cel 
6. Neurotransmitters laten los --> opgenomen door blaasjes axon of afgebroken door enzymen (voorkomt nieuw impuls).

Neurotransmitter = signaalstof van het zenuwstelsel

samenwerkende zenuwcellen

• Neurotransmitter remt of stimuleert
• Iedere zenuwcel heeft eigen neurotransmitter
• 1 zenuwcel heeft met veel andere zenuwcellen contact
• De totaalsom van remming en stimulatie bepaalt of er een impuls ontstaat in het dendriet

3 Soorten zenuwcellen

3 soorten zenuwcellen:

Gevoelszenuwcel / sensorische zenuwcel

 (Zintuigen → centraal zenuwstelsel)

Bewegingszenuwcel / motorische zenuwcel

 (Centraal zenuwstelsel → spier of klier)

Schakelzenuwcellen

 (Geleiden impulsen in de hersenen of in het

ruggenmerg van zenuwcel naar zenuwcel)

Zenuwcellen

Doorgeven van impulsen

Prikkel

Spier trekt samen --> beweging

De schakelcellen en de cellichamen van de bewegingszenuw-cellen liggen in het centrale zenuwstelsel. Het cellichaam van de gevoelszenuwcel ligt meestal in de zenuwknoop van het ruggenmerg.

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Ligging van de verschillende typen zenuwcellen in het ruggenmerg

3 typen zenuwcellen

Gevoelszenuwcel

(Sensorische cel)

Schakelzenuwcel

Bewegingszenuwcel

(Motorische cel)

3 typen zenuwcellen

Huiswerk

Lezen 5.3 t/m typen zenuwcellen

Maken opdracht 22 t/m 25

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen

Effectief leren video's