§5.1 - Invloed van voeding op je gezondheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

5.1 Invloed van voeding op je gezondheid

5.2 De energie in je voedsel

5.3 Plantaardig en dierlijk voedsel

5.4 Planten leggen energie vast

5.5 Voedsel voor bacteriën en schimmels

Veel Scheikunde......

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

§5.1 Invloed van voeding op je gezondheid

Doel 5.1

Je leert welke typen voedingsstoffen er zijn

Je leert welke functies de voedingsstoffen hebben

Je leert in welke vorm je lichaam energie gebruikt

Je leert in welke vorm je lichaam energie opslaat en wanneer dit gebeurt 

Waarom ga je dood als je niet eet?
(met andere woorden: wat is de functie van voedsel)

Functies van voedingsstoffen

Brandstof (energie)

Bouwstof (cellen, tussencelstof, bloedplasma)

Beschermende stof (niet nodig voor energie of bouwstof maar wel nodig om gezond te blijven)

Voedingsmiddelen/ 

voedingsstoffen

Alle voedingsmiddelen zijn opgebouwd uit

voedingsstoffen (zie etiket!)

De indeling van de voedingsstoffen

gebeurt op basis van scheikundige bouw/ eigenschappen.

Voedingsstoffen

De belangrijkste voedingsstoffen zijn:

• Koolhydraten
• Eiwitten
• Vetten
• Water
• Mineralen
• Vitaminen
• Voedingsvezels

Koolhydraten (sachariden)

BINAS 67F1, 2, 3

Monosachariden, disachariden, 

polysachariden

Suiker is een verzamelnaam van mono- en disachariden.

Brood, pasta, rijst, .... 55-75 energieprocent

Voornamelijk brandstof

Kijk goed naar Tabel 67 F1, 2 en 3
Hoe kun je koolhydraten herkennen?

Vetten (lipiden)

BINAS 67G1, 2, 3

Essentieel (niet zelf te maken)/

niet essentieel (zelf te maken)

Olie, boter, noten, .... 15-30 energieprocent

Brandstof en bouwstof (membranen, hormonen, isolatie) 

(onverzadigd-met dubbele bindingen, verzadigd-zonder dubbele bindingen)

Eiwitten (peptiden)

BINAS 67H1, 2

Opgebouwd uit een keten van aminozuren.

Essentieel (niet zelf te maken)/ 

niet essentieel (zelf te maken)

Vlees, eieren, zuivel, zaden .... 10-15 energieprocent

Bouwstof (spieren, hemoglobine, ...) en brandstof.

Water

Water (1,5-2 liter per dag)

Bouwstof, transportmiddel

Mineralen (zouten)

Bouwstof (kalk in je botten, 

Na+ en K+ voor zenuwcellen)

Ca2+: melk, Na+ en K+: tarweproducten.

Ook beschermende stof

Spoorelementen: mineralen waar je maar weinig van nodig hebt (zoals zink)

Vitaminen

Essentiele voedingsstoffen die je in kleine

hoeveelheden nodig hebt. BINAS 82A

Bij tekort ontstaat een gebreksziekte.

Verschillende voedingsmiddelen bevatten verschillende vitaminen

Beschermende stof

Als je veganistisch eet, welke vitamine kun je dan tekort krijgen?

Voedingsvezels

Onverteerbare delen van plantaardig voed-

sel zoals cellulose, pectine (koolhydraten).

Bevorderen de darmperistaltiek, maakt de

ontlasting soepel.

Tekort zorgt voor obstipatie.

Groente/ fruit/ (volkoren) graanproducten

Beschermende stof

Evenwichtige voeding

Hoeveelheid:

Plm 10.000kJ per dag (waarom kJoule en niet kcal?).

Afhankelijk van:

Leeftijd, geslacht, inspanning, persoonlijke omstandigheden

Ruststofwisseling: hoeveelheid benodigde energie zonder inspanning

Waar gebruikt je lichaam energie voor als je gewoon stil zit?

Evenwichtige voeding

Teveel?

Obesitas: overgewicht met gezondheidsrisico's

BMI: gewicht/ (lengte)2 is een indicatie (BMI > 30 is te hoog)

Doel 5.1

Je hebt geleerd welke typen voedingsstoffen er zijn

Je hebt geleerd welke functies de voedingsstoffen hebben

Je hebt geleerd in welke vorm je lichaam energie gebruikt

Je hebt geleerd in welke vorm je lichaam energie opslaat en wanneer dit gebeurt 

Doel 5.1

BINAS 67F, G, H Bouw van koolhydraten, aminozuren en vetten

BINAS 82A Vitamines

Begrippen 5.1

koolhydraten, eiwitten, vetten, brandstoffen, dissimilatie, zuurstof, mitochondriën, warmte, ATP, bouwstoffen, eiwitten, water, mineralen, glycogeen, vetten, ruststofwisseling, voedingsstoffen, voedingsvezels, vitaminen, spoorelementen, ADH-waarde