Grammatica tot en met meewerkend voorwerp

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Grammatica zinsdelen

Welkom 

Werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in een zin. Een persoonsvorm behoort dus ook altijd tot het werkwoordelijk gezegde.

Let op!

Nu hoort het deel van de scheidbare werkwoorden er wel bij. 

Dus: Meneer Van de Burgt / kijkt / de toets / niet goed / na. 

kijkt na = wg

Ook werkwoordelijke uitdrukkingen zijn wg.

Dus: De leerlingen / joegen / meneer Van de Burgt/  vaak / op de kast.

joegen op de kast = wg

Ook woordjes te en aan het  bij het wg als deze voor een ww staan.

Dus: De was / hing / aan de waslijn/  te drogen. 

hing te drogen = wg

Wat is het gezegde in de zin: Ze zit al uren te knutselen

1. zit
2. zit knutselen
3. zit te knutselen
4. er is geen gezegde

Wat is het gezegde in:
Fluitend liep Tonny het veld af na de gewonnen wedstrijd

1. Fluitend
2. liep
3. liep fluitend
4. liep fluitend af

Let op!

Een onvoltooid deelwoord (zoals fluitend) wordt niet als werkwoord gebruikt.

Onvoltooide deelwoorden horen dan ook niet bij een werkwoordelijk gezegde.

Verdeel de zinnen in twee groepen:

Een groep waar het onderwerp iets doet

en een groep waar het onderwerp iets is.

Het onderwerp doet

Het onderwerp is

Ik maak mijn huiswerk. 

Ik let goed op.

Zij vinden de opdracht moeilijk

Hij blijkt heel handig.

Hij rijdt heel snel.

Naamwoordelijk gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde (wg) van een zin zegt wat iemand of iets (het onderwerp) doet.

VB: Hij / loopt / elke dag / naar school.

wg = loopt

• Een naamwoordelijk gezegde (ng) zegt wat iemand of iets is (of wordt of blijft). 

VB: Matthias / wordt / later / zeer waarschijnlijk / wiskundeleraar. 

ng = wordt [wiskundeleraar] 

Naamwoordelijk gezegde

Het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel:

• Het werkwoordelijk deel (ww.deel) bevat alle werkwoorden uit de zin. Een van die werkwoorden is een koppelwerkwoord (kww): zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen.
  

• Het naamwoordelijk deel (nw.deel) bevat een bijvoeglijk of zelfstandig naamwoord dat een eigenschap (wiskundeleraar) van het onderwerp (Matthias) geeft. Het koppelwerkwoord (wordt) koppelt de eigenschap aan het onderwerp.

LET OP: In zinnen met een lijdend voorwerp staat geen naamwoordelijk gezegde!

doet

is of wordt

Er is sprake van een werkwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

Er is sprake van een naamwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

Biologie is een fijn vak.

Benoem het zinsdeel 'is een fijn vak'

Sleep het juiste zinsdeel naar het vak hiernaast.

Onderwerp (ow)

werkwoordelijk gezegde (wg)

naamwoordelijk gezegde (ng)

lijdend voorwerp

(lv)

meewerkend voorwerp (mv)

bijwoordelijke

bepaling (bwb)

Hij kan verkeerd gelopen zijn.

Benoem het zinsdeel 'kan gelopen zijn'

Sleep het juiste zinsdeel naar het vak hiernaast.

Onderwerp (ow)

werkwoordelijk gezegde (wg)

naamwoordelijk gezegde (ng)

lijdend voorwerp

(lv)

meewerkend voorwerp (mv)

bijwoordelijke

bepaling (bwb)

Werkwoordelijk gezegde

Naamwoordelijk gezegde

Saskia blijft iedere dag naar school rennen.

De politie vangt de boef.

In 1929 werd Jopie de eerste Miss Holland.

Sturen jullie de uitnodigingen voor het feest op tijd weg?

Lieke Martens is de beste voetbalster ter wereld geworden.

Jan is een lieve jongen

Lees de zin en ontdek wat er gezegd wordt. Is er sprake van een werkwoordelijk gezegde of van een naamwoordelijk gezegde?

werkwoordelijk gezegde

(het onderwerp doet iets)

naamwoordelijk gezegde

(het onderwerp is iets)

Vanaf 7 maanden begint een baby met brabbelen.

Het maakt dan reeksen van identieke of bijna identieke lettergrepen, zoals bababa of daba.

In de brabbelfase zijn kinderen volop aan het experimenteren met taal.

Het eerste woord is vaak mama.

Tussen anderhalf en twee jaar gaan kinderen twee woorden combineren zoals 'pop slapen'.

De hele taalontwikkeling is een ongekend knap proces.

Welke vraag moet je stellen om het lijdend voorwerp in de zin te vinden?

Lijdend voorwerp

Lijdend voorwerp komt voor in zinnen waarin iets/iemand iets 'overkomt' dus als het ware 'lijdt'. 

Vind je door de vraag te stellen

'Wat/wie+ werkwoordelijk gezegde + onderwerp. 

TIP: HET LIJDEND VOORWERP BEGINT NOOIT MET EEN VOORZETSEL!!!!

1. Mijn moeder / heeft / Mick / straf / gegeven.

1. pv = heeft
2. pv = gegeven

1. Mijn moeder / heeft / Mick / straf / gegeven.

1. ow = Mijn moeder
2. ow = Mick
3. ow = straf

1. Mijn moeder / heeft / Mick / straf / gegeven.

1. lv = Mijn moeder
2. lv = Mick
3. lv = straf

Wil je voor mij een paar van die vakantiefoto's laten maken?
Wat is het lv?

1. Je
2. een paar van die vakantiefoto's
3. voor mij
4. staat geen lv in de zin

Veel leerlingen kopen in de kleine pauze een lekker tussendoortje.

1. Veel leerlingen
2. in de kleine pauze
3. een lekker tussendoortje
4. staat geen lv in de zin

Sommige spinnen maken heel kunstige webben in de achtertuin.
Wat is het lv?

1. Sommige spinnen
2. webben
3. heel kunstige webben
4. in de achtertuin

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor / aan wie iets bestemd is.

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag:

Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde +
onderwerp + lijdend voorwerp

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Op welke vraag is 'Mick' het antwoord in:
Mijn moeder / heeft / Mick / straf / gegeven.

1. Mijn moeder / heeft / Mick / straf / gegeven.

1. mv = aan Mijn moeder
2. mv = aan Mick
3. mv = straf
4. mv= Mick

Wat is het meewerkend voorwerp in de zin?

De docent Nederlands gaf de leerling een negen voor zijn toets.

1. de docent
2. de leerling
3. voor zijn toets
4. Er is geen meewerkend voorwerp.

Welk woord in de zin is de persoonsvorm?
Ik fiets op mijn fiets naar school

1. fiets(1e woordje)
2. fiets (2e woordje)
3. Ik
4. school

Wat is een persoonsvorm altijd?

1. Lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. werkwoord

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?

mijn scooter =

1. onderwerp
2. iets anders
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Mijn moeder heeft mijn oma een nieuwe jas gegeven.
mijn oma =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Wie heeft gisteren mijn konijn eten gegeven?
Wie =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Wie heeft gisteren mijn konijn eten gegeven?
Mijn konijn =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Juist of onjuist?

Vraagwoorden waarmee je bijwoordelijke bepalingen zoekt, zijn ook bijwoordelijke bepaling.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?

Een zin kan meerdere bijwoordelijke bepalingen bevatten.

1. juist
2. onjuist

Noteer de bijwoordelijke bepaling(en) (bwb).

Waarom loopt die stoet straks door de stad?

Op welke vraag geeft het bijwoordelijke bepaling geen antwoord?

1. Waar?
2. Waarom?
3. Wanneer?
4. Wat?

Noteer de bijwoordelijke bepaling(en) (bwb).

Waarover gaat die film morgenavond in de stadsschouwburg?

Op welke vraag geeft het bijwoordelijke bepaling geen antwoord?

1. Aan wie?
2. Hoe?
3. Waarom?
4. Wanneer?

Noteer de bijwoordelijke bepaling(en) (bwb).

Waarom gaf het Ministerie alle reizigers naar Bangkok vanochtend een negatief reisadvies?

Welk woord is geen bijwoordelijke bepaling?

1. misschien
2. naar
3. niet
4. waarschijnlijk

Zoek de bijwoordelijke bepaling...

Vorige week heeft onze roostermaker het ongelooflijke rooster online gezet.

1. vorige week
2. vorige week, het ongelooflijke rooster
3. vorige week, online
4. Vorige week, onze roostermaker

Zoek de bijwoordelijke bepaling...

In het Atrium en de kantine mag je sinds een paar weken niet zitten.

1. In het Atrium
2. In het Atrium en de kantine, sinds een paar weken, niet
3. In het Atrium, niet
4. In het Atrium, sinds een paar weken, niet