3 vmbo-k 3.7 en 3.8

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

B8: Erfelijkheidsonderzoek

Th3: Erfelijkheid

Welkom bij de les 3B

Of een koe roodbont is of zwartbont wordt bepaald door erfelijke factoren. Een koe en een stier, beide zwartbond en heterozygoot, krijgen twee nakomelingen. De nakomelingen krijgen samen een nakomeling die roodbont is. In de afbeelding zijn drie stambomen getekend. Welke stamboom kan de genotypen juist weergegeven?

1. Stamboom 1
2. Stamboom 2
3. Stamboom 3

3.7 mutaties

= een plotselinge verandering van het genotype

kan in elke cel plaatsvinden (zowel lichaamscel als geslachtscel)

heeft meestal geen gevolgen

mutaties

De invloed van een mutatie:

1. lichaamscel: enkel het genotype van de lichaamscel verandert; het genotype van de andere lichaamscellen verandert niet, dus deze mutatie heeft weinig invloed.

2. geslachtscel: na bevruchting komt het gemuteerde gen terecht in de eicel. Hieruit ontwikkelt zich een nakomeling dat in elke lichaamscel een gemuteerd gen heeft, dus deze mutatie heeft veel invloed.

mutaties

Kunnen spontaan plaatsvinden of onder invloed van mutagene invloeden:

- asbeststof

- uv-straling (zon)

- sigarettenrook 

- röntgen- en radioactieve straling

wat gaan we vandaag doen?

herhalen vorige les en nakijken huiswerk

leerdoelen vandaag 

nieuwe theorie: Erfelijkheidsonderzoek

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

vorige les

geslachtelijke/ongeslachtelijke voortplanting

kunstmatige selectie

veredeling

mutaties

mutagene stoffen

bespreken huiswerk

Welke vragen hebben jullie?

Opdracht 58 en 59 bespreken we

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je voorbeelden noemen van erfelijkheidsonderzoek

- weet je wanneer het verstandig is om genetisch advies te vragen

- kan je voorbeelden noemen van prenataal onderzoek

erfelijkheidsonderzoek

De meeste genen voor erfelijke ziekten zijn recessief (a).

Iemand die heterozygoot (Aa) is, is drager van het recessieve gen en kan dit gen doorgeven aan zijn/haar nakomelingen.

Als er in je familie een erfelijke ziekte voorkomt, is het verstandig om genetisch advies in te winnen.

erfelijkheidsonderzoek

Hierbij wordt onderzocht hoe groot de kans is dat er kinderen worden geboren met een erfelijke ziekte of afwijking.

Man en vrouw kunnen daarna beslissen over een eventuele zwangerschap.

erfelijkheidsonderzoek

Een vorm van erfelijkheidsonderzoek is prenataal onderzoek.

Hierbij wordt een ongeboren foetus/embryo onderzocht op erfelijke ziektes en afwijking. Voorbeelden zijn:

- echoscopie

- vlokkentest

- vruchtwaterpunctie

Noem drie manieren van prenataal onderzoek

Bij een vlokkentest wordt er vruchtwater uit de baarmoeder gehaald om te onderzoeken.

1. Waar
2. Nietwaar

Bij welk prenataal onderzoek worden cellen van de embryo onderzocht?

1. vruchtwaterpunctie
2. vlokkentest
3. allebei
4. allebei niet

Noem voorbeelden
van mutagene invloeden.

Mutagene invloeden kunnen zorgen voor mutaties in DNA. Wanneer zijn de (negatieve) gevolgen hiervan het grootst?

1. Bij mutaties in een lichaamscel
2. Bij mutaties in een geslachtscel

Vragen?

zelf aan de slag

opdracht 60 t/m 65 maken