1HV3: Interpunctie en tussenletters

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

LESPROGRAMMA

Lesuur 1:

  Lezen 

  Uitleg Interpunctie en leestekens

  Opdracht maken

Lesuur 2:

  Tussenletter - n en -s

  Opdrachten maken

 

Volgende week vrijdag is de toets Spelling Hoofdletters en leestekens tijdens de les!

Niet vergeten: leeskwartieren bijhouden!

Elke les je leesboek meenemen 

Leerdoelen

Aan het einde van deze les weet ik waar ik de leestekens (interpunctie) moet plaatsen in een tekst.

Leestekens:

. 

de punt

Een punt zet je aan het eind van een zin.

Gebruik je bij afkortingen: etc. – enz. – P.J. Pietersen.

Niet alle afkortingen schrijf je met punten: CDA, NEC, EEG, VARA.

Leestekens:

, 

de komma

 

Komma’s gebruik je om een zin overzichtelijk te maken.

Een komma staat op de plaats waar je bij het hardop lezen even een rust neemt. 

Delen van opsommingen zet je tussen komma’s.

Voorbeeld:

Hij kocht andijvie, boerenkool, wortelen, aardappelen en een cd.

Leestekens: 

;

de puntkomma

 

Een puntkomma geeft een scheiding aan binnen een zin. Je kunt hem vervangen door een punt.

Voorbeeld: Van de zomer gaan we naar Zuid-Frankrijk; daar is het altijd lekker warm.

Dubbele punt :

Een dubbele punt staat voor een opsomming.

De bezwaren tegen Athene in de zomer zijn: de hitte, de drukte en de smog.

Een dubbele punt staat voor een verklaring.

Ik wil van de zomer niet naar Athene: het is me daar te warm.

Een dubbele punt staat voor een zin die iemand gaat zeggen (de directe rede). Ik zei: ‘Ik wil van de zomer niet naar Athene.’

"Aanhalingstekens"

Aanhalingstekens gebruik je als je citeert.

‘Als het aan mij ligt,’ zei Bush,’ krijgt hij een eerlijk proces.’

Als je een andere dan normale betekenis gebruikt.

Hij had daar tijdens de oorlog een ‘prettige’ tijd.

Uitroepteken!

Aan het eind van een zin met een bevel of uitroep gebruik je een uitroepteken.

Hou daar mee op!

Geweldig!

Vraagteken?

Een vraagteken zet je aan het eind van een vraag.

Was jij de eerste die de berg beklom?

De leraar vroeg: ‘Was jij de eerste?’

Geen vraagteken:

Hij vroeg me of ik de eerste was.

Opdracht

Maak opdracht 2 van 1.2 van de module Spelling Hoofdletters en leestekens

Kopieer de tekst in een Wordbestand en voeg leestekens en hoofdletters toe in de tekst.

Klaar? Wissel je tekst uit met je

buurman of buurvrouw en vergelijk

elkaars teksten.

Samenstellingen

Leerdoelen

- Ik weet wat een samenstelling is.

- Ik weet wat de regels zijn bij het maken van samenstellingen.

- Ik kan deze regels op de juiste manier toepassen bij samenstellingen.

Tussenletter in samenstellingen

Een samenstelling is een woord dat is opgebouwd uit twee of meer woorden die ieder zelfstandig kunnen voorkomen. 

Soms is er een extra 'tussenletter' nodig om deze woorden aan elkaar te kunnen 'plakken'.

Tussenletter -(e)n

Basisregel: je schrijft bij ‘gewone’ samenstellingen altijd –(e)n.

Krant + jongen = krantenjongen
Beest + bende = beestenbende
Aap + rots = apenrots
Stoel + dans = stoelendans
Boek + kast = boekenkast
Hond + hok = hondenhok

Je schrijft een tussenletter -e-:

- Als het eerste deel een werkwoord of versterkend woord is

dronkelap, beresterk

- Als het eerste deel een uniek persoon of een unieke zaak is (er is er maar een van)

zonnescherm, Koninginnedag

- Als het woord niet meer herkenbaar is als samenstelling

ellepijp, schattebout

Je schrijft een tussenletter -e-:

- Als het eerste deel  geen meervoud heeft

rijstepap, ereplek

- Als het eerste deel alleen een meervoud op -s heeft

horlogemaker

- Als het eerste deel een meervoud op -s en -n heeft

secondewijzer

Leg het verschil uit!

Tussenletter in samenstellingen

Het meervoud van ‘tomaat’ is ‘tomaten’. De samenstelling schrijf je dus ook met –en.

Het meervoud van ‘groente’ is ‘groentes’ én ‘groenten’. De samenstelling schrijf je dus alleen met een –e.

Leg uit

Tussenletter in samenstellingen

Het meervoud van ‘aap’ is ‘apen’. De samenstelling schrijf je dus ook met –en.

Bij ‘apetrots’ versterkt het eerste deel een bijvoeglijk naamwoord, namelijk ‘trots’. In de samenstelling schrijf je dus alleen een -e

Tussenletter –s-

Je schrijft een –s- als je die hoort. Jongensboek, geluidsbron.

Soms kun je dit niet horen. Zoek dan een andere samenstelling waarbij je het wel kunt horen.
       Voorbeeld: dorp + straat

      dorpstraat of dorpsstraat?

Vul een ander woord in: dorpplein of dorpsplein? --> dorpsstraat

Opdracht

Maak de opdrachten van 1.3 Tussenletters 

It's Learning -> Bronnen -> Spelling Hoofdletters, interpunctie en leestekens

-> 1.3 Tussenletters

Maak deze oefeningen:

Oefeningen tussenletters en samenstellingen

Klaar? Maak de extra oefening