Tijdvak 4 introductie H4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Leerdoelen tijdvak 4

Je kunt:

• de opkomst van handel en ambacht verklaren
• de opkomst van de steden verklaren
• het ontstaan van staten en centralisatiepolitiek verklaren

Je leert:

• hoe je moet werken met bronnen(stappenplan)

In de les (1)

Leerdoel:

• de opkomst van handel en ambacht verklaren
• Terugkomen op huiswerk: blz. 58

Opkomst handel en ambacht

Kenmerkend aspect: de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van de agrarisch-urbane samenleving

Opkomst van handel en ambacht

Veroorzaakt door meer voedsel door:

• ijzeren ploeg
• ontginningen 
• drieslagstelsel

Opkomst van handel en ambacht

Gevolgen: 

• bevolkingsgroei 
• handel in overschotten op strategische punten (kruispunten wegen/aan rivieren/bij kerk)

Deze handelsplekken trekken ook ambachtslieden aan. Handelaren en ambachtslieden stichtten gilden.

Handel

Ambachten

In de les 

Aan de slag met bron U.  Beantwoord de volgende vragen:

a. Wat voor soort bron is het?

b. Waar is de bron gemaakt?

c. Wanneer is de bron gemaakt?

d. Wie heeft de bron gemaakt?

e. Welk(e) kenmerkend(e) aspect(en) hoort(horen) bij de bron?

f. Is de bron representatief? Waarom wel/niet?

g. Is de bron betrouwbaar? Waarom wel/niet?

In de les (2)

Leerdoel:

• de opkomst van steden verklaren
• Terugkomen op huiswerk: blz. 58 t/m 60

Opkomst steden 

Kenmerkend aspect: de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Opkomst en groeiende zelfstandigheid van steden

De handelsplekken groeien uit tot steden met stadsrechten,

dus een eigen bestuur, wetten en regels. 

In ruil voor die stadsrechten/privileges werd er belasting betaald aan de landsheer en gaven de steden hem 

militaire steun.

Stadsrechten Doesburg 1237

In de les 

Aan de slag met bron V en Y.  Beantwoord de volgende vragen:

a. Wat voor soort bron is het?

b. Waar is de bron gemaakt?

c. Wanneer is de bron gemaakt?

d. Wie heeft de bron gemaakt?

e. Welk(e) kenmerkend(e) aspect(en) hoort(horen) bij de bron?

f. Is de bron representatief? Waarom wel/niet?

g. Is de bron betrouwbaar? Waarom wel/niet?

In de les (3)

Leerdoel:

• het ontstaan van staten en centralisatiepolitiek verklaren
• Terugkomen op huiswerk: blz. 64

Staatsvorming 

Kenmerkend aspect: het begin van staatsvorming en centralisatie

Staatsvorming en centralisatie

Het ontstaan van een centraal bestuur en wetgeving vanuit een hoofdstad door een vorst en ambtenaren.

Dit wordt mogelijk door de geldeconomie (belasting), militaire macht en ambtenarenapparaat. 

Staatsvorming in Frankrijk

Met behulp van de steden braken de Franse koningen de macht van hun leenmannen en centraliseerden de macht.

Staatsvorming in Engeland 

Centralisatie verliep niet zo soepel als in Frankrijk,  omdat: de leenmannen zich verzetten tegen de extra belastingen van de koning. Zij kwamen in opstand en dwongen af dat de koning hun toestemming hiervoor nodig had. 

Dit werd vastgelegd in de Magna Carta (1215)

Magna Carta

De Magna Carta was het resultaat van onderhandelingen tussen koning Jan zonder Land en zijn leenmannen. Hieronder een bepaling uit de Magna Carta:

§12: Geen belasting mag geheven worden in het koninkrijk zonder zijn algemene instemming van de Staten-Generaal. De koning mocht geen belasting meer heffen op zijn eigen initiatief.

Vastgesteld door Jan zonder Land op 15 juni 1215 te Windsor in Engeland

In de les 

Aan de slag met bron X. Beantwoord de volgende vragen:

a. Wat voor soort bron is het?

b. Waar is de bron gemaakt?

c. Wanneer is de bron gemaakt?

d. Wie heeft de bron gemaakt?

e. Welk(e) kenmerkend(e) aspect(en) hoort(horen) bij de bron?

f. Is de bron representatief? Waarom wel/niet?

g. Is de bron betrouwbaar? Waarom wel/niet?

Middeleeuwse Friese teksten gevonden in Oostenrijk: 'Je hart maakt een sprongetje'

In Oostenrijk zijn twee middeleeuwse Friese teksten gevonden. Het gaat om fragmenten die in het Oudfries zijn geschreven, een voorganger van de moderne Friese taal die tot de zestiende eeuw werd gesproken in het noorden van Nederland en Noordwest-Duitsland. Onderzoekers spreken van een bijzondere vondst.

De ontdekking is bekendgemaakt door de Oostenrijkse hoogleraar Robert Nedoma in wetenschappelijk tijdschrift Die Sprache. Hij vond de fragmenten in de Nationale Bibliotheek in Wenen. De teksten maakten deel uit van de privécollectie van een voormalig directeur van de bibliotheek, die de stukken in de twintigste eeuw tijdens zijn studie in Praag verwierf.

De fragmenten zijn meer dan vijfhonderd jaar oud. Een tekst dateert uit de vijftiende eeuw, de ander uit het begin van de veertiende eeuw, meldt onderzoeksinstituut de Fryske Akademy.

 

'Geen teksten die voor de sier zijn geschreven'

Omdat er weinig bekend is van het Oudfries, zijn de teksten volgens onderzoekers waardevol voor de kennis over de taal. "Wij wisten niet van het bestaan hiervan af", zegt Rolf Bremmer, emeritus hoogleraar Fries, tegen Omrop Fryslân. "Je hart maakt een sprongetje, dit is zo bijzonder."

De gevonden fragmenten zijn pagina's met juridische teksten. "Je kunt je afvragen wat daar zo mooi aan is", zegt hij. "Maar het laat zien hoe een gemeenschap in elkaar steekt. Dit geeft ons inzicht in het leven, in het gedrag en handelen van mensen."

De teksten laten niet alleen iets zien over hoe mensen in die tijd leefden, maar hebben volgens Bremmer ook een taalkundige waarde. "Er komen weer nieuwe woorden boven water, woorden die we nog niet kenden."