Les 07 - Drogredenen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Drogredenen

Leesvaardigheid havo 4

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- wat we onder een drogreden verstaan; 

- welke verschillende soorten drogredenen er zijn; 

- hoe we drogredenen kunnen herkennen. 

Opdracht 6.1

Ik ga niet meer stemmen bij de volgende verkiezingen

↑

Politici zijn niet te vertrouwen

↑

Ik ben dan op wereldreis

↑

Politici hebben allen hun eigen belangen voorop staan

Opdracht 6.2

Ajax zal nooit meer de Champions League winnen.

↑

Ajax zal nooit echte topspelers voor wat langere tijd in het team hebben. 

↑

Daarvoor heeft de club gewoon niet genoeg geld

Opdracht 6.3

Ik zal niets meer zeggen over de slechte kwaliteit van oude langspeelplaten.

↑

Als het over geluidskwaliteit gaat, neem jij toch niets van me aan

Opdracht 6.4

Ik denk dat de lege accu er de oorzaak van is dat de auto niet wil starten. 

↑

⇔

Marianne heeft hem het laatst gebruikt

zij vergeet wel vaker de lichten uit te doen

Opdracht 7

Het bezield verband met werk verdwijnt door thuiswerken 

↑

Hoe meer mensen een of twee (of vijf) dagen per week thuiswerken, hoe meer ze van hun organisatie afdrijven. 

↑

De werknemers hebben geen zicht op wat zich op kantoor afspeelt

Drogredenen

Als schrijver of debater gebruik je argumenten om je publiek te overtuigen van jouw standpunt. Soms worden hierbij fouten gemaakt: drogredenen. 

We onderscheiden twee groepen drogredenen: het gebruiken van een argumentatieschema dat niet van toepassing is en het overtreden van de discussieregels. 

Onjuist beroep op oorzaak-gevolgrelatie

Deze drogreden noemen we ook wel een onjuist beroep op causaliteit. Hierop zijn drie varianten:

- De in het argument genoemde oorzaak is niet voldoende om tot het gevolg te leiden. 

Jeroen zal wel nooit zijn diploma halen, want bij hem thuis hebben ze geen internet. 

- Het genoemde gevolg kan andere oorzaken hebben dan de oorzaak die wordt genoemd. 


Het is logisch dat hun relatie op de klippen is gelopen; zij is immers altijd met haar carrière bezig. 

- Als er twee zaken toevallig na elkaar gebeuren en er ten onrechte een oorzaak-gevolgrelatie wordt gelegd, terwijl die er niet is. 


Het is een drama dat Mark Rutte aan de macht is, want sinds hij er zit gaat het steeds slechter met de euro. 


Onjuist beroep op het kenmerk-eigenschapschema

Als aan een bepaald kenmerk veel betekenis wordt toegekend, terwijl diverse andere relevante kenmerken worden genegeerd, is er sprake van een onjuist gebruik van het kenmerk- of eigenschapsschema.

Meneer Van Dam kan heel goed met de jeugd opschieten, dus hij zal wel een prima leraar zijn. 

Onjuist beroep op het voor- en nadelenschema

Overdrijven van de voor- en/of nadelen

Als de gevolgen van een handeling heel erg worden overdreven, is dat een onjuist beroep op het voordelenschema (of het nadelenschema).

Je moet af en toe eens gaan hardlopen. Als je dat doet, zul je merken dat je veel fitter wordt, je geheugen er met sprongen op vooruitgaat en je waarschijnlijk de honderd wel haalt.

Onjuist beroep op het voor- en nadelenschema

Vals dilemma

Als er een situatie zo wordt voorgesteld dat er maar twee – elkaar uitsluitende – mogelijkheden zijn, terwijl er veel meer mogelijkheden zijn, heet dat een vals dilemma.

Je moet op de SP stemmen, tenzij je graag een rechtse regering wilt. 

Onjuist beroep op het voorbeeldschema

Overhaaste generalisatie
Bij een overhaaste generalisatie wordt er op basis van één of enkele gevallen een conclusie getrokken voor een heel grote groep of zelfs voor alle gevallen. Die conclusie is op zijn minst voorbarig. 

In Spanje worden nog altijd stierengevechten gehouden. Daaraan kun je wel zien dat Zuid-Europeanen geen enkel respect voor dieren hebben. 

Onjuist beroep op het vergelijkingsschema

Verkeerde vergelijking

Bij deze drogreden worden twee dingen met elkaar vergeleken en van die vergelijking kun je je afvragen of die wel terecht is: 

In de trein hoeven geen toiletten te zitten. In de bus zijn er immers ook geen wc’s.

Onjuist beroep op het autoriteitsschema

Zich beroepen op een autoriteit kan een standpunt ondersteunen. Soms is een autoriteit echter onbetrouwbaar, omdat hij belangen bij de zaak heeft, of omdat hij geen autoriteit op het betreffende gebied is.

Het lijkt mij veel beter dat we de Olympische Spelen niet in Nederland houden. Zowel Johan Derksen als Wilfred Genée vindt dat ook.

Volgende groep

Bij de voorbeelden die we zojuist bekeken hebben, was er sprake van een onjuist beroep op een bestaand argumentatieschema. De basis van je argument is dus niet in orde. 

Bij de volgende drogredenen is er sprake van een overtreding van de discussieregels. Voor discussies gelden bepaalde regels, deze worden overtreden. Dit gebeurt vooral in debatten. 

Persoonlijke aanval

Van een persoonlijke aanval is sprake wanneer iemand niet ingaat op de argumenten van zijn tegenstander, maar in plaats daarvan de tegenstander beschuldigt van onkunde, onbetrouwbaarheid of andere slechte eigenschappen. Er wordt op de man gespeeld: de persoon wordt aangevallen, niet zijn standpunt. De tegenstander wordt als gesprekspartner dus niet serieus genomen.

Ik werd zo slaperig van zijn antwoord deze week in Vrij Nederland dat ik maar niet meer de moeite neem op het gebabbel te reageren; meneer Brandt Corstius is patiënt en zalig zijn de onnozelen van geest.

Ontduiken van de bewijslast

Bij deze drogreden beweert iemand iets om vervolgens van de andere partij ‘bewijs voor het tegendeel’ te vragen. Ook als iemand in een discussie of debat geen argumenten voor zijn standpunt wil geven, heet dat ontduiken van de bewijslast.

De visserij op de Noordzee moet onmiddellijk stoppen. Laat die vissers maar eens aantonen dat er nog genoeg vis overblijft.

of... Ik hoef niet uit te leggen dat het een belachelijk idee is om nu een feest te geven. Dat snapt toch iedereen? 

Cirkelredenering

Het standpunt wordt ondersteund door het herhalen van hetzelfde standpunt, maar dan anders geformuleerd.

Op zondag werken is niet zo effectief, want als je het goed bekijkt, zie je dat er dan niet zo veel uit je handen komt.

Vertekenen van het standpunt

Bij het vertekenen van het standpunt wordt het standpunt of een argument van de tegenstander onjuist weergegeven. De tegenstander wordt dan een standpunt of argument in de mond gelegd dat hij niet heeft ingenomen. Dat is dan meestal een uitspraak die niet zo makkelijk te verdedigen is.

Sinds alle tekstverwerkers met een spellingcontrole werken, zie je veel minder spelfouten.

O, dus jij vindt dat de mensen beter hebben leren spellen?

Bespelen van het publiek

Als een spreker een beroep doet op de emoties van het publiek om het te winnen voor zijn standpunt, heet dat bespelen van het publiek. Soms formuleert iemand zijn standpunt zó dat het moeilijker wordt om ertegen in te gaan. Op deze manier probeert iemand een afwijkende mening te voorkomen.

Je bent toch niet goed bij je hoofd als je daar wil wonen.

Iedere fatsoenlijke Nederlander weet dat…

Niemand twijfelt eraan dat…

Ik heb het hier voor het zeggen, want ik ben de directeur.

1. Onterecht beroep op autoriteit
2. Onjuist beroep op kenmerk-eigenschap
3. Cirkelredenering
4. Overhaaste generalisatie

Wie zwijgt, stemt toe...

1. Onjuist beroep op oorzaak-gevolgschema
2. Vals dilemma
3. Bespelen van het publiek
4. Vertekenen van het standpunt

Geschiedenisonderwijs kan maar beter worden afgeschaft. Je kan er niets meer aan veranderen en oude kleren gooi je toch ook weg?

1. Verkeerde vergelijking
2. Overhaaste generalisatie
3. Bespelen van het publiek
4. Ontduiken van de bewijslast

Wat weet jij nou van voetbal? Je kan nog geen deuk in een pakje boter trappen.

1. Onjuist beroep op het oorzaak-gevolgschema
2. Persoonlijke aanval
3. Verkeerde vergelijking
4. Overdrijven van de voor- of nadelen

Er dreigt geen toename van corona. Als dat wel zo zou zijn, zou ik geen oog dichtdoen.

1. Bespelen van het publiek
2. Cirkelredenering
3. Onjuist beroep op oorzaak- gevolgschema
4. Overhaaste generalisatie

Laat u maar eens zien dat u daar niet te hard reed.

1. Ontduiken van de bewijslast
2. Verkeerde vergelijking
3. Onjuist beroep op het autoriteitsschema
4. Bespelen van het publiek

Aan de slag

Ga nu aan het werk met opdracht 8 en 9 op pagina 27 tot en met 29