Hoofdstuk 1 Economisch beleid

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Economisch beleid

Hoofdstuk 1 Monetair beleid

Studiewijzer periode 3

Lesdoelen

Hoe werkt het monetaire beleid, wie voert het beleid en wat zijn de gevolgen?

De overheid versus de centrale bank

De overheid wil de bestedingen laten toenemen --> overheidsbestedingen. 

Overheidsbestedingen zijn meer dan dat er binnenkomt en de overheid moet gaan lenen. 

Doordat de overheid leent --> stijgt de vraag naar leningen --> de rente stijgt. 

De Centrale bank kan de rente voor de overheid laag houden. 

Drie functies van geld

Ruilmiddel

• Lagere transactie kosten dan directe ruil. 
• Indirecte ruil

Oppotmiddel

• geld moet zijn waarde behouden anders wordt er niet gespaard

Rekenmiddel

• Waarde van goederen en diensten vergelijken. 

Maatschappelijke geldhoeveelheid

De centrale bank regelt de hoeveelheid geld in een land / gebied.

Al het girale en chartale geld (geld waarmee direct bestedingen kunnen worden gedaan) in handen van het publiek (consumenten en bedrijven) heet de maatschappelijke geldhoeveelheid. 

M1: geld dat direct kan worden uitgegeven (geld op spaarrekening telt niet)

Als er sprake is van geldschepping, neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid toe. Omgekeerd geldvernietiging.

Centrale bank invloed op M1

- Door leningen te verstrekken wordt M1 vergroot

- Door spaarrente aan te passen wordt er meer of minder gespaard en veranderd M1 ook

Intertemporele ruil

Ruilen over tijd

Spaarders

• Lage tijdvoorkeur
• Je besteedbaar inkomen wordt nu lager en je kunt nu minder consumeren, maar in de toekomst wordt je besteedbaar inkomen hoger en kun je meer consumeren. 
• Rente vergoeding voor debiteurenrisico en inflatie.

Rentemarge

Verschil in rentepercentage wat de bank ontvangt van leners en moet betalen aan spaarders. 

ECB

Europese centrale bank

Financiële toezichthouder

Vertrouwen van publiek vergroten.

• Depositogarantiestelsel.

ECB

Gezinnen en bedrijven lenen bij commerciële banken. 

ECB heeft invloed op deze banken.

Basisgeld --> chartaal geld en centrale bankreserves.

• Leningen die de ECB verstrekt aan banken.

Inflatiedoelstelling

Centrale bank streeft doelen na van de overheid. 

ECB enkelvoudig mandaat --> één opdracht

• Prijsstabiliteit

Duaal mandaat --> twee opdrachten (FED, US)

• Prijsstabiliteit
• Werkgelegenheid (dus economische groei)

Monetair beleid ECB

Alle maatregelen om de koopkracht van de euro te stabiliseren. 

Gaat om de reële waarde van de euro zelf.

Niet met andere valuta!

Te hoge inflatie is niet gewenst. Waarom willen we 2% inflatie?

Redenen voor een 2% inflatie

• ECB heeft enige ruimte om in te grijpen als er deflatieverwachtingen ontstaan. Deflatie is niet gewenst. 
• Wakkert de bestedingen aan.
• Zorgt voor een daling van de reële waarde van schulden. 
• Vergroot de overlevingskansen van bedrijven in crisis. Bedrijven willen besparen op de lonen, laten de nominale lonen minder stijgen dan de inflatie.  

Verwachte inflatie

Voorspelbaarheid

Bedrijven en gezinnen maken beslissingen voor de toekomst. 

Als ze 2% inflatie verwacht wordt en dit waarschijnlijk ook klopt, is er een minder onzekere factor. 

Met veel onzekerheid wordt er compensatie doorberekend in de premie. 

Bijvoorbeeld een leenrente wordt hoger bij onzekerheid. 

Bestedingsinflatie

Als de bestedingen toenemen, dan neemt de productie toe. De bezettingsgraad loopt op. Er komt druk op de prijzen te staan. Er is kans op inflatie. 

Kosteninflatie

Als de productiekosten hoger worden, dan wordt dit doorberekend in de verkoopprijzen. 

Specifieke --> loonkosteninflatie.

Centrale bank 

Bijna geen invloed op de productiekosten 

• Oproep doen om de lonen juist wel of niet te veel te laten stijgen. 

Wel invloed op de bestedingen

• via rente-instrument (bij hoge rente spaart men meer en wil men minder lenen)
• Hoge rente: verkrappend beleid
• lagere rente: verruimend beleid

Banken hebben geld nodig (=basisgeld):

• Om aan de vraag van het publiek naar chartaal geld te voldoen. 
• Om interbancaire betalingen (betalingen tussen banken onderling) mee te doen. 
• Om aan hun reserveverplichtingen bij de ECB te voldoen. --> verplicht om 1% van het bedrag van het publiek bij de ECB op een rekening te storen.

Basisgeld

De rente stijgt => daalt de vraag van het publiek naar geld. 

=> Een deel van het chartale en girale geld wordt omgezet in spaargeld of obligaties.

=> Banken hebben minder basisgeld nodig, ook de vraag van banken naar basisgeld daalt als de rente stijgt. 

ECB

Geeft aan dat er een renteverlaging komt. 

Ze verhogen het aanbod van het basisgeld via openmarkttransacties.

• Transacties tussen banken en de ECB. Kort, soms een dag.
• Bijvoorbeeld door obligaties te kopen die in bezit zijn van banken
• in ruil daarvoor krijgt een bank geld.
• Bij een groter aanbod van geld zal de rente dalen.
  

Banken en rente

• Bank leent geld van de ECB tegen een basisrente, bijvoorbeeld 1,5% (=refi rente van het begrip refinance)
• Rentemarge naar klant is bijv 2% (Verschil tussen het rentepercentage dat de bank ontvangt van leners en wat spaarders betalen). 

• De rente die klanten in totaal betalen is 3,5%
  

 figuur 1.3 blz 14

Basisgeld in bezit van banken vormt de dekking voor het girale geld dat het publiek bij banken op betaalrekeningen heeft staan. 

Chartale geld van banken zit in pinautomaten en kluizen --> voor de directe behoefte van het publiek. 

Bankreserves zijn tegoeden van banken bij de ECB waarover zij direct kunnen beschikken.

ECB beïnvloed kredietverlening

Hoeveelheid basisgeld vergroten of verkleinen --> invloed op de rente. 

Lening voor een dag

• Marginale beleningsrente --> hoger dan de refirente (rente die banken betalen aan de CB). 

Banken met liquiditeitsoverschot

• Overschot 's nachts bij de ECB stallen tegen een depositorente --> normaal 1 procentpunt onder de refi-rente.

Interbancaire leningen

Liquiditeitstekorten herfinancieren voor een dag.

Liquiditeitsoverschot uitlenen voor een dag. 

Transmissieproces

Proces dat ertoe leidt dat het monetaire beleid uiteindelijk doorwerkt in de prijzen. 

Middellange termijn

• Doorlopen proces duurt anderhalf tot twee jaar.

Fases transmissieproces

• Constateren ontwikkeling (data verzamelen, refi rente aanpassen)
• Monetair beleid in werking zetten
• Effect in de bankensector
• Effect op de bestedingen
• Effect op de inflatie

Tussentijds kunnen er alweer andere ontwikkelingen ontstaan in de economie. 

Effectieve ondergrens rente

Nominale rente

Daling van inflatie --> inflatie bleef laag. 

Rente lager dan 0%? --> Dat kan --> Betalen voor je spaargeld.

Chartaal geld houden brengt kosten met zich mee. 

Ook banken moeten dan betalen voor hun liquiditeitsoverschot. 

Onconventioneel beleid ECB

Bij een negatieve rente was het monetair beleid op de geldmarkt machteloos geworden. 

Vermogensmarkt

• Geldmarkt (korte termijn)
• Kapitaalmarkt (lange termijn) --> normaal geen bemoeienis. 

Onconventioneel beleid ECB

ECB ging obigaties opkopen om zo aanbod op vermogensmarkt te vergroten en de rente op deze markt ook lager te krijgen.

Pensioenfondsen verplicht en verzekeringsmaatschappijen kiezen voor liever een lagere te negatieve rente op de kapitaalmarkt dan hogere negatieve rente op de geldmarkt.

Doel: geld bij het publiek krijgen maar het bleef hangen bij de banken
 

Gezamenlijk maken

1.30

Maken in de les

1.3, 1.11, 1.14

Lesdoelen behaald?

Hoe werkt het monetaire beleid, wie voert het beleid en wat zijn de gevolgen?