Zenuwstelsel en zintuigen H4

• Nask / Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Waarneming

Thema 6

Leerdoelen

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.
• Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten

Hersenen

Impulsen

Zintuigen

Prikkels

Zintuigen

• Zintuigen bestaan uit zintuigcellen oftewel receptoren
  
  
• Gespecialiseerde zenuwcellen die onder invloed van een prikkel neurotransmitters afgeven aan gevoelszenuwcellen

• Zintuigen reageren op prikkels van buiten en binnen het lichaam

Prikkels

• Prikkels van buiten het lichaam (extern) zijn bijvoorbeeld
   warmte, kou, druk, licht, hete smaak, geluidsgolven
  
  
• Prikkels van binnen het lichaam (intern) zijn bijvoorbeeld
  bloeddruk, lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel

Receptoren

• Zijn zintuigcellen
• Oor slakkenhuis: Gehoorreceptoren
            evenwichtszintuig: evenwichtsreceptoren
• Neusslijmvlies: reukreceptoren
• Tong: smaakreceptoren
• Netvlies: lichtreceptoren
• Huid: tast-, druk-, koude-, warmte-, pijnreceptoren

Receptoren

Verschillende soorten receptoren

• Mechanische receptoren
• Chemische receptoren
• Temperatuurreceptoren
  
• Pijnreceptoren
• Lichtreceptoren

Mechanische receptoren

• Reageren op verschillende vormen van mechanische energie (druk, tast)
  
  
• Prikkel wordt waargenomen als het celmembraan bewogen wordt.

In de afbeelding zie je de trilharen die in het slakkenhuis zitten. Als de stijgbeugel tegen het venster tikt dan komt de vloeistof in beweging en wordt de prikkel waargenomen.

Chemische receptoren

• Reageren na binding met moleculen
  
  
• Smaak: opgeloste moleculen
  
  
• Reuk: moleculen uit de lucht

Temperatuurreceptor

• Liggen in de huid
  
  
• Reageren waarneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Pijnreceptoren

• Reageren als de prikkels extreem worden/zijn zoals hitte

• Kan ook reageren op chemische

verbindingen bij beschadiging of
ontsteking van weefsel

Lichtreceptoren

• Liggen in het netvlies
  
  
• Reageren op contrasten
  (staafjes)
  
  
• Reageren op kleuren
  (kegeltjes)

Het oog wordt uitgebreid behandeld in basisstof 7

Drempelwaarde

Waarom merk je sommige veranderingen niet?

Drempelwaarde: De minimale hoeveelheid die je nodig hebt van een prikkel, om het een impuls te laten worden.

Het ontstaan van impulsen

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Koppel de adequate prikkel aan het juiste zintuig

Lichtzintuig

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Licht

Geurmoleculen

Geluid

Moleculen in voedsel

Licht:

Licht valt:

..... door hoornvlies, (pupil), ooglens en glasachtige lichaam

..... op het netvlies

Bij veel licht is de pupil......?

1. Groot
2. Klein
3. Licht heeft geen invloed op pupil

Pupilreflex

Hoe noemen we twee spieren met een tegenovergestelde werking (zoals de kring en lengtespieren in de iris)?

Binas 87C

Pak de tabel erbij en bestudeer de bouw van een menselijk oog. Er volgen enkele vragen over het oog!

Hoe heet de middelste laag van de wand van een oog?

1. Het harde oogvlies
2. Het netvlies
3. Het vaatvlies

In welke laag liggen de zintuigcellen van een oog?

1. In het vaatvlies
2. In het netvlies
3. In het harde oogvlies

Hoeveel oogspieren zitten er volgens binas aan je oogbol vast?

1. 4
2. 5
3. 6
4. 7

Met welke structuren zit de ooglens vast in je oog?

1. spieren straalvormig lichaam
2. lensbandjes
3. voorste oogkamer
4. glasachtig lichaam

Langs welke onderdelen schijnt het licht als het in het oog valt?  Zet ze in  de goede volgorde.

glasachtig lichaam 

lens  

hoornvlies

netvlies 

Laatste vraag

Combineer je kennis van zintuigen met die over het zenuwstelsel...

1

2

3

4

5

6

7

8

Zintuig -> impuls

Koud water prikkel

Bewustwording

Bewegingszenuw

Gevoelszenuw

Schakelzenuwcellen

Impuls

Impuls naar hersenen

Doen (huiswerk)

Opdracht 1-10 (online!)