1: Wereldeconomie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

buiteNLand 3H/V

• mobiel in telefoontas
  
• pak leerboek, schrift en etui
• open LessonUp en online boek

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Wat gaan we doen?

• Uitleg 1.1
  
• Maken
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je weet waarom het economisch wereldbeeld kantelt.
• Je begrijpt het verband tussen globalisering en de verschuiving van de handelspatronen.
• Je kunt aan de hand van een kaart uitleggen hoe het toekomstig economisch wereldbeeld er misschien uit komt te zien.

Een voorbeeld van een centrumland is ...

1. Oostenrijk
2. Brazilië
3. Mali

Welk kenmerk past het beste bij een perifeer land?

1. Veel hoofdkantoren
2. Veel industrie
3. Veel boeren

Welk type hoort bij de uitspraak: "Mijn vader zet accu's voor elektrische auto's in elkaar, zodat hij mijn middelbare school kan betalen."

1. centrumland
2. semi-perifeer land
3. perifeer land

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg (herhaling klas 2, H2 Steden)

Beroepssectoren:

• primaire sector is waar de producten rechtstreeks uit de natuur worden gehaald -> landbouw, mijnbouw en visserij
• secundaire of industriële sector is waar de producten uit de natuur worden bewerkt en/of verwerkt -> industrie, bouwnijverheid en nutsbedrijven.
• tertiaire sector is alle dienstverlenende activiteiten -> winkels, transport en onderwijs.

Categorie landen: centrum (veel tertiaire sector), semi-periferie (secundaire en tertiaire sector), periferie (voornamelijk primaire sector)

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg
Tijdens de Industriële Revolutie (19e eeuw) werden bepaalde landen rijker en machtiger. Deze landen staan nu bekend als 'westerse landen'. Zij komen nog steeds bij elkaar om over belangrijk zaken te praten. Deze 'top' wordt de G7 genoemd. 

• Canada
• Duitsland
• Frankrijk
• Italië
• Japan
• Verenigd-Koninkrijk
• Verenigde Staten

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg
Tijdens de Industriële Revolutie (19e eeuw) werden bepaalde landen rijker en machtiger. Deze landen staan nu bekend als 'westerse landen'. Zij komen nog steeds bij elkaar om over belangrijk zaken te praten. Deze 'top' wordt de G7 genoemd. 

• Canada
• Duitsland
• Frankrijk
• Italië
• Japan
• Verenigd-Koninkrijk
• Verenigde Staten

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg
Van productie in westerse landen verschoof dit naar de semi-perifere landen. De eerste groep landen is tegenwoordig een machtig 'blok', namelijk de BRICS. 

• Brazilië
• Rusland
• India
• China
• Zuid-Afrika

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg

LINK

LINK

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg

Oorzaken van dat de wereldhandel toe blijft nemen:

• de productieketen is opgedeeld;
  
• transport van goederen is sneller en goedkoper
  
• handelsgrenzen verdwijnen steeds meer
  

Welke organisatie stimuleert de wereldhandel?

WTO – Wereldhandelsorganisatie

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg
Waarom die verschuiving van productie van westerse landen naar semi-periferie landen?

Multinationale ondernemingen (mno's) jagen deze verschuiving aan, omdat:

• in lagelonenlanden tegenwoordig niet alleen producten gemaakt (fabricage) maar ook worden ontwikkeld;
• economische opkomende landen vormen een nieuwe afzetmarkt door toename van de koopkracht.

Hoe zorgen deze mno's ervoor dat de westerse landen niet armer worden?

Voorbeeld: onderdelen van een smartphone worden vanuit China naar Rotterdam verscheept om in Europa in elkaar gezet te worden tot een smartphone. Zo kan de 'made in EU' smartphone duur verkocht worden. 

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

autoproductie Marokko

autoproductie Ghana

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Uitleg

Afschermen van de eigen markt past niet bij de ontwikkeling dat landen steeds meer verweven raken. Dit heet globalisering. Voor de economie kan dit positief werken, omdat je voor je productieketen keuze hebt. Maar hierdoor worden landen en bedrijven ook afhankelijk van elkaar. Een voorbeeld hiervan zag je na corona: een chiptekort. 

Het economisch zwaartepunt verschuift naar Zuidoost-Azië en China.

Dit noemen we global shift. Nieuwe knooppunten zijn: 

• Hongkong
• Singapore
• Shanghai

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Herhaling leerdoelen 1.1

• Je weet waarom het economisch wereldbeeld kantelt.
• Je begrijpt het verband tussen globalisering en de verschuiving van de handelspatronen.
• Je kunt aan de hand van een kaart uitleggen hoe het toekomstig economisch wereldbeeld er misschien uit komt te zien.

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 1.1	Online/Leerboek
Opdrachten maken	Online

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Kopieer-plak de volgende kijkvragen in een Word-document. Tijdens het kijken van de video van NOS op 3 over BRICS-landen beantwoord je de vragen. Lever aan het einde de antwoorden in volgens de instructies van de docent. 

Inleiding 00.00 – 01.55 minuten

1. Welke landen horen bij de BRICS landen?

2. Op welke continenten liggen de BRICS landen?

3. Waar zou je de BRICS landen indelen in het centrum-periferie model? Waarom?

4. De BRICS landen willen steeds meer samenwerken. Zorgt dit voor een verschuiving van het huidig economisch zwaartepunt? Waarom wel/niet?

5. Rond 01.33 minuten wordt de vraag gesteld of het Westen macht kan verliezen. Voordat je het filmpje verder kijkt, wat denk jij? Kan het Westen haar macht verliezen aan de BRICS? Waarom wel/niet?

H1: Wereldeconomie

§1: Kantelt het economisch wereldbeeld

Kijkvragen bij NOS op 3: BRICS

1. Ga naar Magister - ELO - Opdrachten
2. Download de kijkvragen bij NOSop3_BRICS
3. Beantwoord de vragen tijdens het bekijken van de video. 

01:54

Inleiding filmpje 

00.00 – 01.55 minuten

1. Welke landen horen bij de BRICS landen?

2. Op welke continenten liggen de BRICS landen?

3. Waar zou je de BRICS landen indelen in het centrum-periferie model? Waarom?

4. De BRICS landen willen steeds meer samenwerken. Zorgt dit voor een verschuiving van het huidig economisch zwaartepunt? Waarom wel/niet?

5. Rond 01.33 minuten wordt de vraag gesteld of het Westen macht kan verliezen. Voordat je het filmpje verder kijkt, wat denk jij? Kan het Westen haar macht verliezen aan de BRICS? Waarom wel/niet?

1. Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika.
2. Zuid-Amerika, Azië en Afrika.
3. Op de rand tussen centrum en semi-periferie, want het zijn grote opkomende economieën die steeds belangrijker worden. Maar binnen de landen is er nog een groot verschil tussen arm en rijk (nog een groot aandeel primaire sector in sommige gebieden).
4. Het economisch zwaartepunt zal verschuiven, er zal een meer multipolaire wereldeconomie ontstaan.
5. Eigen antwoord leerling

08:15

Het doel van BRICS

01:55 – 08:15 minuten

6. In de video wordt gezegd dat de BRICS landen het Westen nodig hebben. Waarom is dit het geval? Noteer enkele voorbeeld die in het filmpje genoemd worden.

7. De G7 is een machtig Westers samenwerkingsverband. Welke landen horen bij de G7?

8. Wat is het doel van de BRICS?

9. De BRICS en G7 worden met elkaar vergeleken. Wat is het aandeel van de wereldbevolking van de G7 en wat van de BRICS? 

10. Rond 03:45 minuten wordt het BBP genoemd. Wat is de definitie van dit begrip?

11. Welke verschuiving binnen de lijst met landen met het hoogste BBP wordt er verwacht van 2021 tot 2050?

12. De BRICS zijn compleet vanaf 2010. Waarom gingen juist deze landen met elkaar samenwerken?

13. Een van de bezwaren van de BRICS landen zijn de strenge voorwaarden voor een lening bij de IMF (een soort Wereldbank). Wat vind jij van de strenge voorwaarden die aan een lening

14. In de huidige BRICS top staat het introduceren van een gezamenlijke munt op de agenda. Wat is de reden dat de BRICS landen een gezamenlijke munt willen?

15. De BRICS landen willen hun samenwerking gaan uitbreiden met andere landen. De samenwerking tussen de huidige BRICS landen verloopt niet altijd soepel. Hoe komt dit? Zou een uitbreiding dit probleem oplossen of juist verslechteren?

Eigen landen leerlingen.6. Het Westen is politiek en economisch erg dominant. Bv de Dollar als internationale handelsmunt. Allemaal Westerse initiatieven zoals het IMF maken de regels. Daarnaast zijn er veel Westerse verbonden, zoals de Europese Unie, NAVO of de G7.

7. Verenigde Staten, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan en het Verenigd Koninkrijk.

8. Tegenwicht bieden aan de macht van het Westen/ de G7.

9. G7: aandeel wereldbevolking 10%, aandeel wereldeconomie 40%. BRICS: aandeel wereldbevolking 40%, aandeel wereldeconomie 25%. 

10. Bruto Binnenlands Product; al het geld dat binnen 1 land verdiend wordt.

11. In 2021 staan alle G7 landen nog in de top 10, terwijl er in 2050 waarschijnlijk een aantal uit de top 10 zijn gestoten door een aantal BRICS landen.

12. Het waren allemaal landen met snel opkomende economieën die de macht van het Westen tegen wilden gaan.

13. Eigen landen leerlingen.

14. Om niet meer alleen met de Dollar internationaal te kunnen handelen.

15. De landen hebben allemaal hun eigen agenda die soms met elkaar botsen. Een uitbreiding zal het waarschijnlijk nog ingewikkelder maken.

12:09

BRICS één voor één

08:15 – 12.10 minuten

16. Dat ieder land een eigen agenda heeft, zie je vanaf 08.15 minuten duidelijk terug. Vul onderstaande tabel in. Wat is het standpunt over handel met het Westen van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika? Wat is het standpunt van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika over het toetreden van landen tot de BRICS?

17. Naast de verschillende meningen van de huidige BRICS landen is er nog een andere reden waarom het lastig is om te bepalen welke landen mogen toetreden tot de BRICS+. Wat is deze reden?

16. BR wil zowel met de BRICS als het Westen handelen, RU BRICS als tegenhanger van het Westen, IN Goede relatie met VS, CH Eerlijke verdeling van de handel en minder macht voor de VS, ZA x. BR Alleen Argentinië mag erbij, RU Zoveel mogelijk uitbreiden, IN Zeer fel tegen uitbreiding, vooral tegen landen die samenwerken met China, CH Zo veel mogelijk uitbreiden. Voorsteller van BRICS+ in 2017, ZA Voorstander van uitbreiding, vooral Afrikaanse landen.

17. Sommige landen op de kandidatenlijst zijn ‘aards’vijanden van elkaar en willen niet met elkaar samenwerken.

13:15

Wat is er uiteindelijk bereikt op de top in Zuid-Afrika?

12.10 – 13.15 minuten

18. Welke 6 landen zijn uitgenodigd om lid te worden van de BRICS organisatie?

19. Wat is de belangrijkste conclusie volgens dit filmpje?

20. Al met al, wat vind jij van de ontwikkelingen rondom de BRICS landen? Ben je meer positief of meer negatief, waarom?

21. Stelling: Nederland zou zich moeten aansluiten bij de BRICS+. Waarom ben je het hier wel of niet mee eens? 

18. Iran, Saudi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Argentinië, Egypte en Ethiopië.

19. Iedereen die nu op aarde rondloopt is opgegroeid in een door het Westen gedomineerde wereld. Maar voor de toekomstige generaties is dat niet meer zo vanzelfsprekend.

20. Eigen antwoord leerling.

21. Eigen antwoord leerling.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

buiteNLand 3H/V

• mobiel in telefoontas
  
• pak leerboek, schrift en etui
• open LessonUp en online boek

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Wat gaan we doen?

• Herhaling 1.1
• Uitleg 1.2
  
• Maken
  
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je weet welke begrippen passen bij de verschillende fasen van de wereldeconomie.
• Je begrijpt de voor- en nadelen van vrijhandel.
• Je kunt aan de hand van kaarten uitleggen hoe de positie van het Verenigd Koninkrijk is veranderd in de wereld.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Herhaling leerdoelen 1.1

• Je weet waarom het economisch wereldbeeld kantelt.
  
• Je begrijpt het verband tussen globalisering en de verschuiving van de handelspatronen.
  
• Je kunt aan de hand van een kaart uitleggen hoe het toekomstig economisch wereldbeeld er misschien uit komt te zien.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Uitleg: Koloniale verhoudingen (1500-1945)

Vanaf 1500 voeren Europeanen over de zeeën en oceanen om nieuwe gebieden te ontdekken. Dit leidt tot de kolonisatie van gebieden, in twee fasen:

• 1500-1800: handelskolonialisme
• 1800-1950: industrieel kolonialisme

Om de overzeese gebieden te exploiteren (te gebruiken) was het nodig dat het Europese moederland de macht greep. Dit deden ze door te beslissen over onderwijs, bestuur, handel en cultuur/religie. 

Kijk naar de gele en paarse kleur. Geef vanuit de fysische dimensie een verklaring waarom de kaart er op deze manier uitziet.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Uitleg: Koloniale verhoudingen (1500-1945)

Waar dienden de koloniën tussen 1500 en 1800 voor?

• winning van grondstoffen (bijvoorbeeld specerijen, zilver)
  

Wie deden het werk op de plantages?

• tot slaaf gemaakten uit West-Afrika
  

In welk deel van een kolonie was weinig Europese invloed te vinden?

• in de meer landinwaarts gelegen gebieden
  

Vanaf 1945 veranderden deze koloniale verhoudingen. Waarom vanaf 1945? Benoem de gebeurtenis.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Uitleg: Onafhankelijkheid (1945-1990)

Door het einde van de Tweede Wereldoorlog werden veel landen gedwongen hun koloniën af te staan aan de (inheemse) inwoners. Deze voormalige koloniën werden onafhankelijk. Dit proces noem je dekolonisatie.  

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Uitleg: Onafhankelijkheid (1945-1990)

De wereld werd opnieuw opgedeeld. Aan de ene kant het kapitalisme en vrije handel onder leiding van de Verenigde Staten. Aan de andere kant het communisme onder leiding van de Sovjet-Unie. Deze machtsblokken stonden letterlijk tegenover elkaar. Een nieuwe oorlog dreigde zonder dat er bommen vielen in deze landen. Hierdoor wordt het de Koude Oorlog genoemd. Helaas werd de oorlog wel in derdewereldlanden, zoals Vietnam uitgevochten. 

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Uitleg: Vrijhandel (na 1990)

Doordat de Sovjet-Unie uiteen valt wordt de vrijemarkteconomie het belangrijkste economische systeem. Kenmerken zijn:

• vrij ondernemerschap
• prijs komt tot stand door vraag en aanbod

De vrijemarkteconomie kent vrijhandel, omdat grenzen wegvallen.

Voordelen zijn:

• een land kan zich specialiseren
• bedrijven krijgen toegang tot buitenlandse afzetmarkten

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Herhaling leerdoelen 1.2

• Je weet welke begrippen passen bij de verschillende fasen van de wereldeconomie.
• Je begrijpt de voor- en nadelen van vrijhandel.
• Je kunt aan de hand van kaarten uitleggen hoe de positie van het Verenigd Koninkrijk is veranderd in de wereld.

H1: Wereldeconomie

§2: Ontwikkeling van de wereldeconomie

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 1.2	Online/Leerboek
Opdrachten maken	Online

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

buiteNLand 3H/V

• mobiel in telefoontas
  
• pak leerboek, schrift en etui
• open LessonUp en online boek

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Wat gaan we doen?

• Herhaling 1.2
• Uitleg 1.3
  
• Maken
  
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je weet een aantal interne en externe oorzaken voor verschil in ontwikkeling te noemen.
• Je begrijpt dat in- en externe oorzaken van armoede met elkaar samenhangen.
• Je kunt door het vergelijken van kaarten aantonen dat een land arm is.

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Herhaling leerdoelen 1.2

• Je weet welke begrippen passen bij de verschillende fasen van de wereldeconomie.
• Je begrijpt de voor- en nadelen van vrijhandel.
• Je kunt aan de hand van kaarten uitleggen hoe de positie van het Verenigd Koninkrijk is veranderd in de wereld.

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg
Waarom er economische ongelijkheid tussen landen bestaat heeft zowel interne als externe oorzaken. Wanneer in één land veel negatieve factoren samenvallen is de kans op armoede groter. 

Voorbeelden van interne factoren zijn: vruchtbaarheid van de bodem, hoeveelheid neerslag, aanwezigheid van natuurlijke hulpbronnen, afstand tot de zee en het reliëf.

Exploitatiekolonie

Vestigingskolonie

Leveren grondstoffen 

Leveren landbouwproducten

Leveren laagwaardige industrieproducten

Bouwen steden naar Europees model

Bouwen scholen, kerken e.a. openbare gebouwen

Bouwen infrastructuur (spoorwegen, havens, etc.)

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg

Kenmerken van arme landen zijn: 1) weinig democratisch, 2) corruptie en 3) vriendjespolitiek. 

China is een uitzondering hierop. Het is een rijk en ontwikkeld land zonder democratie. 

Kenmerken van rijke landen zijn: 1) democratische rechtsstaat, 2) ondernemen stimuleren, 3) privébezit beschermen, 4) zorgen voor onderwijs en gezondheidszorg.

De ongelijke verdeling van welvaart op mondiaal niveau heeft een koloniale oorsprong. 

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg

Niet alleen tussen landen (periferie, semi-periferie en centrum), maar ook binnen landen kunnen verschillen in welvaart ontstaan. Welvaart is te meten met het bbp. Sommige mensen en gebieden profiteren meer van de economische groei dan andere(n). Een combinatie van lage welvaart plus hoge werkloosheid kan leiden tot onrust. 

Verschil BBP en BNP

Vergelijk GB202 met GB206K (zie hotspot).

Welk verband zie je tussen deze kaarten?

GB202 en GB206K

Hieronder zie je drie basisvormen van een bevolkingsgrafiek.

Welke grafiek hoort bij een arm land, welke bij een rijk land en welke bij een ontwikkelend land?

arm

ontwikkelend

rijk

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg

De Human Development Index is een middel om te meten hoe ontwikkeld een land is. Het HDI van de Verenigde Naties (VN) kijkt naar de volksgezondheid, onderwijs en bbp per hoofd. 

Opdracht:

1. Vergelijk een land op de HDI met de vorm van de bevolkingsgrafiek van hetzelfde land.
   
2. Maak een screenshot van de bevolkingsgrafiek voor op LessonUp.
   
3. Schrijf in de beschrijving a) de naam van het land en b) of het land perifeer (0,0-0,0449), semi-perifeer (0,45-0,749) of centrum (0,75-1,0) is volgens de hdi. Rood/geel = 0-0,449, groen/lichtblauw = 0,45-0,749 en blauw = 0,75-1,0.
4. Lever het screenshot met beschrijving in. 

1) Vergelijk een land op de HDI met de vorm van de bevolkingsgrafiek van hetzelfde land.

2) Maak een screenshot van de bevolkingsgrafiek voor op LessonUp.

3) Schrijf in de beschrijving a) de naam van het land
en b) of het land perifeer, semi-perifeer of centrum is volgens de HDI.

hdi

population pyramid

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg

Een grote, jonge bevolkingsgroep met middel tot hoge opleiding is positief voor de economie van een land. Jongeren leveren namelijk een belangrijke bijdrage door geld te verdienen én uit te geven. Een voorwaarde is dat er genoeg werk voor deze jongeren moet zijn. 

Kenmerken van jongeren

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Uitleg

Om de economie van je land te laten groeien kun je MNO's aantrekken om in jouw land of bedrijf te laten investeren. Welke interne en externe factoren zijn aantrekkelijk?

• fysische factoren: goede bereikbaarheid
• economische factoren: loon- en opleidingsniveau
• politieke factoren: betrouwbare overheid, rust, belastingvoordelen

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Herhaling leerdoelen 1.3

• Je weet een aantal interne en externe oorzaken voor verschil in ontwikkeling te noemen.
  
• Je begrijpt dat in- en externe oorzaken van armoede met elkaar samenhangen.
  
• Je kunt door het vergelijken van kaarten aantonen dat een land arm is.

H1: Wereldeconomie

§3: Ontwikkeling in verschillende snelheden

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 1.3	Online/Leerboek
Opdrachten maken	Online